4
5
De heer Bootsma heeft namens zijn fractie zijn licht
laten schijnen over de betekenis, die zijn fractie hieraan
toekent. Dat geeft mij verder geen aanleiding tot op
merkingen.
De heer Van der Veen heeft tenslotte gezegd, dat
hij punt 10 van het ontworpen besluit minder goed kan
appreciëren. Men kan daar verschillend over denken,
maar nu de koopster dit artikel heeft aanvaard en de
inhoud van dit artikel by de beslissingen van destijds
nogal een rol heeft gespeeld, geloof ik, dat dit een
element is van het compromis, dat we moeten aanvaar
den, zij het, dat de een het met meer enthousiasme doet
dan de ander. Ik heb zo het idee, dat de heer Van der
Veen inmiddels in zijn hoge functie wel heeft onder
vonden, dat compromissen inderdaad uit verschillende
elementen bestaan, die men maar niet willekeurig uit
elkaar kan rukken. En zo zie ik dit nu ook.
Ik hoop dan tenslotte, dat de raad dit voorstel een
stemmig zal willen aanvaarden.
Z.h.st. wordt daarna besloten overeenkomstig het
voorstel van b. en w.
runten 17 t.e.m. 19 (bijlagen nos. 32, 47 en 43).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen
van b. en w.
Punt 20 (bijlage no. 34).
De hear Santema: Nei oanlieding fan dit punt, dat
dus it werom jaen fan bipaelde foarwerpen oanbilanget
üt it museum it „Princessehof", moat ik dochs wol in
inkelde opmerking meitsje.
By it lézen fan it riedsbrief kaem it my alderearst al
foar, dat it net aerdich is, hwannear't in skinking fan
sa'n jonge oarder as dizze (it wie nammentlik yn 1922)
nei in lyts 40 jier al oantaest wurdt en dat der bipaelde
foarwerpen by binne, dy't net mear passé yn de opfet-
ting fan dyjinge, dy't dit museum biheart.
It bilanget hjirre in keamer oan, dy't „Lobry-de-
Bruyn-keamer" neamd wurdt yn 'e stikken, mar dy't
yn de litteratuer ek bikend stiet as de „Friesma-keamer".
En dy „Friesma-keamer" is noch in lyts oerbliuwsel fan
in state yn Fryslan, yn it lytse doarpke Idaerd, hwer't
as léste biwenners de Bergsma's wennen. Mar dizze
famylje hat dan yn 1922, üt piëteit mei men eins wol
sizze, foar de famylje Bergsma dizze jeften oan de ge
meente Ljouwert skonken. En lyk as it giet by dizze
jeften, binne der ek wol dingen by, dy't men net foart-
en-daliks appresearje soe, moaije en miskien minder
moaije dingen. En foaral hwannear't de tiid syn we
gen giet, kin ik my foarstelle, dat in museumdirekteur
wolris seit: dy dingen moatte der üt. Mar nou is it sa,
dat hjirre eigentlik in aksje yn it libben roppen is, dy't
fierder wurket as de museumdirekteur miskien fan
plan west hat. Wy sjogge nammentlik, dat de famylje,
dy't oanbean wurdt om dizze dingen werom to nimmen,
fan syn kant nou ek seit: dan moat dat en dat en dat
der ek by. En as ik dan yn de list, dy't by de stikken
leit, sjoch, dat der forskeidene bilangrike portretten
en ófbyldingen by binne, dy't foar de gemeente Ljou
wert en foar it Princessehof yn it alderearste plak en
ek foar de hiele provinsje Fryslan fan bilang binne,
dan siz ik: dit giet to fier. Ik lêz nammentlik yn dat
listke, dat der ü.o. noch trije foto's fan Friesma-State
to Idaerd oanwêzich binne. Dy foto's hingje, as ik it
goed haw, ek yn in lyts gearkomstesealtsje yn it doarp
ke Idaerd, mar dy binne troch dampens en sa al sa
fier hinne, dat der neat mear fan oer is. En fan de
State seis stiet gjin stien mear. Dus fan-dat-oangeande
al in forlies. Fierders wurde der by neamd de portret
ten fan Cornells Bergsma, ien fan de léste biwenners;
fan de bikende politikus üt de 16e of 17e ieuw Karei
van Roorda; fan Wissema; fan Cornells van Schel-
tinga en fan Aurelia Alletta van Haersma, Martha
Houkje Kinnema van Scheltinga, en Isabella Aurelia
van Haersma en Cornelis Arend van Scheltinga. Ik
neam dizze nammen efkes om sjen to litten, dat wy
hjirre mei figuren üt de Fryske skiednis to dwaen
hawwe, dy't yn har tiid in swide klank hiene, en dêr't
wy de originelen noch fan yn portretten bisitte hjir yn
dizze stêd. En nou wurdt yn dit stik ütsteld om mei
dy oare dingen ek dizze dingen óf to jaen.
Yn 1941 hawwe Dr. Heerma van Voss, de lettere
ryksarchivarus, nou forstoarn, aid riedslid fan üs ge
meente, en Nanne Ottema, de bikende samler fan „ald-
heden", yn de „Vrije Fries" in artikel skreaun, dat
bislüt mei dizze wurden, hanneljende oer de keamer,
dêr't it nou oer giet: „deze kamer houdt de herinne
ring aan de helaas verdwenen State en zijn bewoners
levend, en is zeer wel op zijn plaats in het oude paleisje
van Maria Louise van Hessen-Kassei". En fierders wol
ik dizze sin der noch üt oanhelje: „De piëteit van de
familie, die hier een glorietijd heeft beleefd (op Friesma-
State dan), heeft er echter voor gezorgd, dat de herinne
ring niet verloren is gegaan". Dat is dan troch middel
fan it stiftsjen fan dizze „Friesma-keamer".
It liket my dochs wol fan bilang, dat wy yn dizze
gearkomste noch net daliks it bislüt nimme om dizze
hanneling troch gean to litten. Litte wy üs earst noch-
ris yn forbining stelle mei deskundigen, dy't ek oer
dizze saek oardielje kinne. My is fan forskillende kan
ten forsocht der om to tinken, dat dizze dingen net fan
Fryslan, fan Ljouwert forfrjemdzje meije en dat se
safolle mooglik hjir bliuwe moatte. It soe dochs gjin
weismiten tiid wêze, as wy dizze saek nochris foar-
leinen oan deskundigen, dy't dér ek oer oardielje kinne
Ik neam hjir bygelyks de namme fan Dr. Wassen-
bergh, dy't op syn proefskrift: L'art du portrait en
Frise au seizième siècle en De Portretkunst in Fries
land in de 17de eeuw, promovearre is oan de Sorbonne.
Ik wit wol, it binne gjin Rembrandt's, hwêr't it om
giet, mar it binne dochs authentike ófbyldingen en
skilderijen, dêr't wy tige noed foar stean moatte.
De heer Hoekstra: Ik geloof, dat wij ons gelukkig
mogen prijzen met het bezit van een jonge en ener
gieke directeur van deze voortreffelijke instelling. Een
van zijn juiste inzichten naar mijn mening is de zaak,
die de heer Santema naar voren bracht, n.l. dat een
museum voor het publiek een afwisselend karakter
moet dragen. Het is uiterst belangrijk, dat het publiek
om de één of twee jaar eens een ander stuk ziet.
Het zal U wel bekend zijn, dat op deze Friesma-zaal
in verband met het verkrijgen van verschillende voor
werpen een servituut rust, hetgeen meebrengt, dat in
deze zaal geen veranderingen mogen worden aange
bracht. Nu heeft de directeur gezegd, dat de aanwezige
meubelstukken generlei waarde bezitten en dat het
heel ongelukkig is, dat deze stukken in het Princesse
hof zijn ondergebracht. De meubels zijn bovendien over
trokken met behangselpapier, zodat ze in het geheel
niet in overeenstemming zijn met de werkelijkheid, zo
als die op Friesma-hiem heeft bestaan. De schilder
stukken zijn van zeer gedifferentieerde aard; er zijn
een paar mooie Friese stukken bij, die we mogen be
houden, maar de andere stukken zullen beter uit dit
museum kunnen verdwijnen.
Deze schilderijen zijn, zoals de heer Santema al naar
voren bracht, van weinig kwaliteit en inruiling van
deze stukken heeft tot gevolg, dat het mogelijk zal zijn
deze kamer zo in te richten, dat ze meer in overeen
stemming is met de rest van het museum. Het is moge
lijk uit het bezit van de Ottema-Kingma Stichting, wat
de schilderijen betreft, het tentoongestelde voortdurend
aan te vullen. Het is noodzakelijk, dat de in de kamer
aanwezige stoelen en zelfs ook de tafel, die overigens
geheel nieuw is, worden weggehaald. De stukken, die
waarde hebben voor Leeuwarden en voor Friesland
kunnen ook wel elders zorgvuldig worden bewaard.
Daartegenover staat dan de waarde, die het museum
krijgt als het is vrijgekomen van de verplichtingen ten
opzichte van de familie. Dat lijkt mij buitengewoon be
langnjk. Ik meen mij er van overtuigd te hebben, da';
de stukken, die worden ingeruild nauwelijks de moeite
waard zijn. De drie portretten van de edelen, die de
heer Santema genoemd heeft, waaronder dat van
Roorda, mogen dan de moeite waard zijn, maar deze
waarde weegt toch niet op tegen het beschikbaar ko
men van de bedoelde kamer voor andere doeleinden.
Vooral de andere schilderijen moeten er nodig weg;
dat zijn namaken van oude portretten, nageschilderd
ongeveer in 1920. Die schilderijen staan daar zeer lelijk
en zijn van geen betekenis.
De heer Engels: Als ik het goed begrepen heb, is
ook de vorige spreker, de heer Hoekstra, met onze
fractie van mening, dat in ieder geval drie van de in
deze lijst opgesomde stukken toch wel de moeite waard
zijn voor Friesland. En dat zijn er dan drie te veel om
weg te geven, waarmee ik demonstreren wil, dat ook
in onze fractie enige twijfel bestaat over de vraag, of
de lijst, die ons is voorgelegd, alleen maar stukken be
vat, die „uit historisch of uit museaal oogpunt weinig
waarde hebben", zoals in het advies van b. en w. ver
meld staat. Nu is dit altijd een moeilijke zaak. Wij
achten ons persoonlijk echt niet deskundig om uit te
maken wat nu wel en wat niet historische waarde heeft.
Wij zijn wel van mening, dat het uitermate te betreu
ren zou zijn als er stukken de deur uit zouden gaan,
die voor Leeuwarden en voor Friesland van belang zijn.
Zoals ik zeg, wij achten ons niet deskundig genoeg om
er een oordeel over uit te spreken en wij zouden dus bij
andere deskundigen te rade kunnen gaan. Wij nemen
aan, dat ook Uw college dat gedaan heeft. Nu heeft
de heer Santema een element in het geding gebracht
n.l. het gezegde: voor wat, hoort wat. Dat is iets, wat
onze fractie verontrust, n.l. het idee dat men iets toe
heeft moeten geven om zo te proberen onder de bepa
lingen uit te komen. Wanneer dat zo mocht zijn komt
nog sterker de vraag naar voren: welke deskundige
voorlichting is hier gegeven Is dit uitsluitend de mu
seumdirecteur geweest, die bij het voeren van de onder
handelingen niet alleen rekening moest houden met
de kwaliteit, dus met de waarde der stukken, maar
ook met het bereikbare, het mogelijke? Zijn hier ook
adviezen ingewonnen van andere deskundigen, die wat
dat betreft vrijer staan? Ik denk hier aan directeuren
van andere musea, bijv. van het Friesch Museum. Ik
denk ook aan een instelling als de Fryske Kultuer-
ried. Al met al zou ik dus de vraag willen stellen: Hoe
is de voorlichting geweest van de zijde van de deskun
digen? Is er wellicht aanleiding om aan de hand van
hetgeen reeds gezegd is toch nog een nader advies te
vragen van andere deskundigen? Dit advies zou dan
een aanvulling moeten zijn op de uiteraard deskundige
voorlichting van onze museumdirecteur.
De Voorzitter: Op mij rust de taak om namens het
college antwoord op de verschillende vragen te geven.
Ik geloof, dat ik logisch handel door op de laatste
vragen, die van de heer Engels, als eerste antwoord
te geven. Het is n.l. zo, dat het gemeentebestuur over
deze zaak advies heeft gekregen van de heer Miedema,
directeur van het Princessehof, en dat het van mening
is, dat het aan dit advies als zijnde afkomstig van
iemand, die terzake deskundig is en die, in tegenstel
ling met wat de heer Engels meent, geheel vrij was om
in dit geval zijn deskundige mening te geven, gevolg
dient te geven. En die deskundige mening komt dan
zo ongeveer neer op wat wij hier zo pas van de heer
Hoekstra al hebben mogen horen, n.l. dat de stukken,
waarvan hij meent, dat die in deze collectie gemist
kunnen worden, inderdaad niet voldoende waarde heb
ben om op het behoud daarvan bepaald prijs te stel
len. Ook de drie portretten, waarover zo pas is ge
sproken, zijn volgens deze directeur bepaald geen eerste
klas stukken. De directeur is van mening, dat de ver
plichting om die stukken te bewaren minder op de
gemeente Leeuwarden rust dan op de familie zelf. Het
kan naar zijn mening niet de taak zijn van de ge
meente Leeuwarden om welk portret van welke vroegere
Friese edelman dan ook coüte que coüte binnen de gren
zen van de gemeente Leeuwarden, of zelfs binnen de
grenzen van de provincie Friesland te houden. Het komt
dus kort gezegd hierop neer en het is zopas ook al
op andere wijze geformuleerd dat deze directeur,
waarin het college volledig vertrouwen heeft niet
alleen in zijn deskundigheid, maar ook in zijn bekwaam
heid om dit museum te beheren van mening is, dat,
wanneer deze schenking gehandhaafd zou blijven zoals
zij tot dusver was, de betrokken kamer eigenlijk een
dood element in dit geheel zal blijven en naar mate de
jaren vorderen een nog steeds doder element zal wor
den. Om aan die beklemming te ontkomen, is deze af
spraak gemaakt, waaromtrent dan nu de bekrachtiging
door de raad gevraagd wordt. Wij zien het dus be
paald niet zo en dan kom ik op hetgeen de heer
Santema heeft gezegd dat het voor Leeuwarden,
of ook voor Friesland van zo groot belang is, dat deze
portretten behouden worden; ook niet wanneer wij ont
slagen worden van de bepalingen uit de schenkingsakte.
Wij menen, dat deze portretten in de eerste plaats
thuis horen in handen van de familieleden, die daar
dichter bij staan en waaraan wij moeten overlaten
er verder op te passen. Nu de mogelijkheid aanwezig
is om deze portretten tegelijk met de andere voorwer
pen, over de kwaliteit waarvan de heer Hoekstra zich
al heeft uitgesproken en waarmede de mening van het
college niet veel verschilt, menen wij, dat deze gele
genheid stellig moet worden aangegrepen om ook dit
gedeelte van het museum onder leiding van de direc
teur voor Leeuwarden en dus ook voor Friesland
waardevoller te maken dan dit gedeelte nu is. Ik ge
loof, dat de suggestie, die gedaan is om hierover nog
eens advies van één of meer andere deskundigen te
vragen, door het college toch slecht zou kunnen wor
den opgevolgd. Wij menen, dat wij al voldoende des
kundig advies hebben gehad en de andere deskundigen
zouden eigenlijk toch alleen maar kunnen adviseren over
de waarde van de voorwerpen op zichzelf, terwijl het
hier niet alleen gaat over de waarde van die voor
werpen op zichzelf, maar ook het verband moet wor
den gezien met deze regeling. Bovendien, dat weten wij
ook allemaal, deskundigen zijn het nooit met elkaar
eens. Dus wij weten bij voorbaat, dat als wij meer dan
één deskundige vragen, dat wij ook meer dan één ad
vies daarvoor terug krijgen. Dan zal toch tenslotte de
raad tot een keuze moeten komen en dan geloof ik,
dat de raad toch met ons geneigd zal zijn om zich te
houden aan het advies van onze eigen deskundige. Ik
geloof, dat ik hier zonder dan ieder van de leden af
zonderlijk te beantwoorden toch wel volledig antwoord
heb gegeven op de vragen en tegenwerpingen, die in
eerste instantie gemaakt zijn. Ik herhaal, dat het be
lang van deze regeling moet worden gezien in het vrij
komen van een verplichting, die in de loop van de ja
ren drukkend is geworden en als zij mocht blijven be
staan, steeds drukkender zal worden. Het vrijkomen
kost aan de gemeente Leeuwarden op deze wijze be
paald geen offers, die achteraf betreurd zouden moe
ten worden. Wij blijven dus nu stellig adviseren om
het voorstel, zoals dat gedaan is, vanavond aan te
nemen.
De hear Santema: Uteraerd bin ik it mei de wur
den fan de foarsitter net iens. As ik yn in artikel fan
„Elsevier" üt de léste tiid lés, hwat eins in museum is,
dan soe ik dizze wurden dér üt oanhelje wolle: „Het
vasthouden van het culturele beeld van de eigen ge
westen". En sa ea, dan slacht dy Friesma-keamer nou
wol op it fêsthalden fan it byld, hoe't wy üs foarstelle
moatte dat in keamer in goede 100 jier forlyn yn-
rjochte wie en mei de tradysjes fan eardere ieuwen
der by. Hwannear't hjir üthalden wurdt, dat it kun
dige advys fan de gemeente-amtner foldwaende is, dan
bin ik sa frij om dat to bitwiveljen. Yn de „Vrije Fries"
sjogge Jo in stik of 5 portretten fan persoanen, dy't ik
niis allegearre opneamd haw en dan krij ik net de
yndruk, dat, lykas de hear Hoekstra sein hat, it mar
weardeleaze kopijen binne. As dat yndied sa wie, dan
hie de „Vrije Fries"-redaksje yn 1941 dizze originélen
sa net öfprinte litten mei alle tajeften der by. Dat is
dus yn striid mei de miening, dy't de hear Hoekstra
foardroegen hat.
En yn it twadde plak soe ik noch oanstean wolle op
in oare manear, dy't wy yn dizzen folgje kinne om dat
minder moaije kwyt to wurden en it goede to bihalden.
Wy kinne dizze saek ommers ek juridysk bihannelje.
Yn dy sin, dat wy by it heechste gerjocht neigean litte,
oft wei ek üntslein wurde kinne fan de forplichting om
dy minder moaije dingen biwarje to moatten, as wy
allinne it goede bihalde wolle. Lyk as ik sei, ik fyn it
altiten in min ding om yn sokke dingen om to rieden,
omdat wy yn elts gefal ek oan de piëteit tinke moatte.
Boppedat hald ik üt, dat dy keamer unyk bliuwt. En
as de rie fan Ljouwert aensens dit ütstel oannimme
soe, dan sille Jo sunder mis fan forskeidene minsken
hearre, dat Ljouwert syn eigen kultuerbisit forfrjem-
det. En dér moatte wy foar oppasse. Wy moatte ek
yn dizzen üs stand ophalde.
De heer Hoekstra: Ik zal niet diep ingaan op het
betoog van de heer Santema en ik betwijfel zeker niet,
dat de drie portretten, die een rechthoekige vorm heb
ben en die op de muur links boven de deur hangen,
