46
47
op in oar plak ha woe, alteast foar in diel, omdat men
der tige folie foar fielt, dat it yn de takomst to stif-
tsjen doarpshüs wer op it aide histoaryske sté in hiel
goed plak krije soe. Ik soe der graech in ynljochting
oer hawwe wolle, to mear, omdat ik mien heard to
hawwen, dat de earste huzestifting dér in bytsje mis-
learre is. Twad of tred soe ik noch efkes wize wolle op
it skriuwen fan de „Commissie woningbouw Wirdum",
dat üs allegearre of de fraksjefoarsitters tastjürd is,
in skriuwen fan dizze ynhald: „dat om de ontvolking
te Wirdum tegen te gaan het noodzakelijk is het wo
ningareaal in dit dorp uit te breiden; dat bij een enkele
oproep 18 personen zich uitspraken voor een eventuele
nieuwe woning in Wirdum boven hun woning in Leeu
warden. Dit waren op een enkele na allen personen uit
Leeuwarden of daarbuiten; dat de woningsamenstelling
in Wirdum bestaat uit 10 onbewoonbaar verklaarde wo
ningen, waarvan enkele nog bewoond, 25 éénkamer
woningen, en de meesten bewoond door gezinnen, en
161 redelijk tot goede woningen". As wy dizze gegevens
dus ris bisjogge, dan kinne wy dêrüt konstatearje, dat
der tominsten 17% minne wenningen yn Wurdum
stiet. En dêrom kinne wy üs ek folslein efter de yn
hald fan dit skriuwen stelle, mei dit slot: „De commissie
zou bij de aanstaande bespreking van de begroting
gaarne de goedkeuring van uw fractie willen hebben op
haar verzoek aan de gemeenteraad een aantal wonin
gen in Wirdum te doen bouwen". Wy moatte, leau ik,
yn 'e takomst der dochs idere kear mear oan tinke,
dat üs doarpen sa njonkenlytsen ek yn oanmerking
komme foar plakken, hwer't bygelyks de forensen
wenje, dy't geregeld op en del reizgje. En tomear om
dat Wurdum yn 'e takomst in plak wurde sil, dat in
prachtige oansluting krijt mei Ljouwert fia de nije
rykswei, dy't der fuort by lans lein wurdt. Dan soene
wy ek noch graech de oandacht fêstigje wolle op in
plak lykas Wytgaerd en op Goutum en ek net to for-
jitten Lekkum. Dat binne allegearre plakken, dy't yn
oanmerking komme foar biwenning ek fan lju, dy't
har wurk hjir yn Ljouwert hawwe. Se lizze allegearre
op bitreklik koarte öfstan en it is einliks ek it rjocht
fan de biwenners, dat hja, sjoen de wenningfoarrie
fan hjoed-de-dei, yn'e takomst net forjitten wurde.
De hear Hartstra: Ik soe graech mei jou goed-
finen hwat yn it algemien sizze wolle, hwer't ek de
hear Santema it al oer hawn hat, n.l. oer ütwreiding
fan de doarpen. Mar alderearst soe ik graech efkes yn-
heakje wolle op de opmerking fan de hear Kamstra,
fan 'e moarn ütsprutsen yn syn algemiene skögingen.
Dizze is einliks letterlik stroffele oer de wurden, dy't ik
forline jier yn de bigreatingsgearkomste sein haw oer
de tsjerke mei de minne toer en de iene skoalle yn Wyt
gaerd. Hy wol fan my, leau ik, wol oannimme, dat ik
dat as in grapke bidoeld haw. Ik fan myn kant bin oer-
tsjüge fan de meiwurking, dy't hy graech jaen wol om
to kommen ta de opbloei fan it plattelansdiel fan Ljou
wert yn syn gehiel. Sünder gebrük fan de wurden
„üntfolking fan it plattelan" en dêryn forskil ik
miskien in bytsje fan miening mei sommigen en fan
it oare prachtige wurd, dat ek ütfoun is: de „leefbaar
heid" fan it plattelan, fan hokker bigripen hiel hwat
soasiologen tige stüdzje makke hawwe, kin men kon
statearje, dat der al hiel hwat foroare is. De miskien
hwat mear as normale flecht fan it plattelan nei
de stêd en foaral nei de yndustrystêdden hat makke,
dat men dy seach as in leechstreamen fan it plattelan
en dit feit waerd graech oangrepen troch sa soe ik
se hast betitelje wolle de stêds-chauvinisten om de
stelling to forkundigjen, dat hwa syn wurk yn 'e stêd
hat, der ek wenje moat. Der komme lykwols al hiel
oare lüden. Yn Amerika is it al bigoun, mar ik hear
yn eigen lan is men nou ek al ta it ynsjoch kommen,
dat de feiten ütwize, dat der al folie mear minsken
har wenplak sykje of probearje to sykjen büten de
droktme fan 'e stêd. In man as prof. dr. Groenman sei
yn syn rede, ütsprutsen hjir yn Ljouwert op 29 janne-
waris 1960 foat it Departement Leeuwarden van de
Nederlandse Maatschappij van Nijverheid en Handel,
ünder oaren: „Het lijkt misschien eventjes vanzelf
sprekend, dat iemand die ergens woont, ter plaatse ook
zijn beroep uitoefent, bij nader inzien verdwijnt die
vanzelfsprekendheid". Prof. Groenman komt dan ek ta
de konklüzje, dat nou noch in öfstan fan 15 a 20 kilo
meter en yn de takomst in noch greatere öfstan gjin
biswier wêze sil, sjoen de tsjintwurdige forkearsmoog-
likheden, om büten to wenjen. Dat ek prof. Groenman
syn miening yn dizzen al hersjoen hat, blykt wol hjir-
üt, dat hy yn 1957 yn 't Hearrenfean noch sein hat,
dat hy yn it algemien net foar it frjemdenforkear wie,
mar wol romte litte woe foar in mooglikheit dêrfoar.
Ik soe ek noch wol it ien en oar sitearje kinne üt 'e
rede fan mr. Foppes. Ik sil it lykwols net dwaen, mar
allinnich syn konklüzje werjaen en dat is dizze, dat
men fan in üntfolking fan it plattelan ridlikerwize net
sprekke kin. Nou soe ik forfalle kinne yn herhellingen
fan hwat de hear Santema al sein hat oer de kommisje,
dy't yn Wurdum syn wurk dien hat oangeande it ün-
dersiik bitreffende wenningbou. Ik kin him meidiele, dat
dy kommisje bistien hat üt persoanen fan twa politike
partijen, üt de öfdielingen fan de A.R. en de P.f.d.A.
en üt de Foriening fan Doarpsbilang. Wy fine it einliks
dochs wol spitich, dat b. en w. net hwat mear posityf
binne, as harren frege wurdt, om yn oerliz mei de
bouforiening Ljouwert-Ljouwerteradiel wenten yn de
doarpen to bouwen. Hja sizze: „Wij zijn bereid dit te
onderzoeken", mar hwerom net: „Wy sille dit op
koarte termyn mei de bouforiening neigean" As der
frege wurdt, hwerom yn Goutum de bou fan in kom-
pleks wenningen om stêdboukundige redenen öfwiisd
wurdt, dan moat de rie mar riede, hokker redenen dat
west hawwe. De ütwreidingsplannen binne fiersten
to lang ünderweis. Der moat mear skot yn sitte. En
nou brük ik in wurd, dat hjir fan 'e moarn al faker
brükt is en lykje soe op plagiaet, n.l. „perfectionisme".
Perfectionisme kin wol ris goed wêze, mar it kin ek
en dat hat de wethalder fan iepenbiere wurken fan 'e
moarn ek al mei my iens west to fier trochfierd
wurde.
B. en w. anderje op de fragen, oft hja de üntwikke-
ling fan de Ljouwerter doarpen ta forensedoarpen bi-
foarderje wolle, dat hja ré binne it Nederlands Econo
misch Instituut opdracht to jaen hjiroer in ündersiik
yn to stellen. En dan freegje wy üs öf, hwerom moat
dat in Rotterdamske ynstelling wêze; yn eigen pro-
vinsje hawwe wy dochs wol in ynstelling, dy't dat dwaen
kin, bygelyks de Stichting Friesland voor Maatschap
pelijk Werk, dy't al hiel hwat wurk op dit gebiet dien
hat en oars soe it ETIF dat dwaen kinne.
My is bikend en yn de memory fan antwurd komt ek
wol ta ütdrukking, dat men siket nei grounen foar de
dupearre tünkers. Ik bin oertsjüge fan it greate bilang,
dat de stêd hat by foldwaende gernierkerijen en wy
binne der ek bislist foar, dat alles yn it wurk steld
wurdt om dizze minsken to helpen. Mar it liket my al
nuver ta, dat it nou krekt dy inkelde hektaren wêze
soenen, dy't ek foar in ütwreidingsplan yn de omkri-
ten fan Ljouwert geskikt binne. Der moat oanpak
wêze, mar by it bisünder greate, net to ünderskatten
bilang fan it oanlüken fan nije yndustry moatte wy ek
it bilang net ünderskatte, dat de stêd hat by in goed
plattelansdiel, dat ek graech meidwaen wol yn de op
bloei! Ik hoopje dan ek, dat it lytse ünderdiel fan it
forsiik fan de ynwenners fan Wurdum oan b. en w. om
litte we se sa mar neame „service"-huzen to
bouwen, gunstich üntfongen wurde sil. De doarper,
wachtsje. Hja hawwe romte om to bouwen. Hja haw
we wol plak yn tsjerken en skoallen. Ik sjoch dit nou
alles net als plattelanner, mar as gemeenteriedslid, dy't
de bloei fan it plattelan ek fan algemien en fan ge
meentebilang achtet.
De heer Bosgraaf: Ik zou iets willen zeggen over
de tuinders waarover de heer Hartstra zopas ook even
gesproken heeft. Ik heb er n.l. in de sectie naar ge
vraagd bij het punt aankoop van grond voor de zuid
oostelijke rondweg, waar ook nog al wat kwekers bij
betrokken zijn. Daar wordt op geantwoord, dat b. en w.
een besluit tot onteigening hebben genomen en dat er
intussen met drie eigenaren overeenstemming is be
reikt. Die zijn dan dus tevreden. Maar met dit antwoord
is volgens mij de zaak niet helemaal juist gesteld. Ik
geloof toch, dat we niet in de eerste plaats tot ont
eigening moeten overgaan, maar pas op het laatste
moment. In de eerste plaats moet men toch trachten
een dusdanige regeling te treffen, dat ieder tevreden
is, d.w.z.: zowel de gemeente als de eigenaren van de
grond. Het geldt dus vooral voor de getroffen kwekers.
Zij zijn met een schadeloosstelling alleen niet gehol
pen, maar veel meer met grondcompensatie. We hebben
overigens dankbaar kennis genomen van het onderzoek
te Goutum door de Stichting Bodemkartering. Tussen
haakjes: ik heb me zopas laten vertellen, dat een der
gelijk onderzoek al eens eerder plaats gevonden heeft en
dat in de commissie van drie, die met dit onderzoek was
belast, ook ir. Russchen zitting had. Ik weet dat niet;
misschien kan dat straks nog bevestigd worden. Dan
zou het tweede onderzoek een „overlapping" zijn van het
eerste. Verder ben ik wel erg nieuwsgierig naar het tot
dusver bereikte resultaat van het onderzoek. Indien dit
bekend is en een gunstig resultaat heeft opgeleverd,
hoe denkt het college dan over het verwerven van deze
gronden? Dit is te meer van belang, daar deze misschien
ook nog nodig zouden zijn voor uitbreiding van het
dorp Goutum, zoals ik zojuist van de heer Santema
hoorde. Of is er voor de betrokken kwekers straks ook
nog ruimte in het uitbreidingsplan 't Aldlan Tevens
in verband daarmee zien wij dit plan met belangstelling
tegemoet. Van belang moet geacht worden, dat er zo
veel mogelijk kwekers tegelijk worden geholpen en niet
zo nu en dan eens één, want als ze geleidelijk afvloeien,
dan vrees ik, dat we de kwekersstand kwijt zullen
raken. Het zou ideaal zijn, als inderdaad grond in Gou
tum verworven zou kunnen worden. Men zou dan ge
zamenlijk een heel complex kunnen opbouwen: kassen
e.d., met gezamenlijke centrale verwarming, zoals bijv.
ook in Emmen is gebeurd. In ieder geval heeft een
groeiende stad als Leeuwarden belang bij een voldoend
aantal kwekers. Een gedecimeerde kwekersstand zou
ook economisch nadelig zijn, aangezien dan groente
en fruit voor een groot gedeelte van ver aangevoerd
zouden moeten worden. Wij zouden dan ook graag zien,
dat de kwestie van de kwekers met de nodige soepel
heid en voortvarendheid wordt opgelost, tot voordeel
van de stad en de kwekers beide.
De heer Jongbloed: Er is vanavond al meer over de
dorpen gesproken en vanmorgen ook al eens, maar ik
wil er toch ook graag het mijne van zeggen. Men is
langzamerhand in de dorpen aan het murmureren; men
is slecht te spreken over het beleid van het gemeente
bestuur. Men is met zorg vervuld. Dagelijks is het te
horen: Geen uitbreidingsplan, geen huizen; de dorpen
verouderen. Hier en daar wordt een woning afgekeurd,
maar er komen weinig nieuwe huizen voor in de plaats.
Soms wil men wel eens bouwen, maar dan mag het
niet waar men het wil hebben. Of: men is te jong en
het jonge paar komt daardoor tot het besluit dan maar
in een andere gemeente in de omtrek te gaan wonen.
Weer anderen solliciteren naar elders, waar men
hun een woning geeft; dat is meermalen voorge
komen. Bij dit alles worden de dorpen oud en steeds
kleiner; kerken en scholen worden ontvolkt; de klas
sen worden kleiner en de lokalen komen leeg, wat wel
jammer is voor een nieuwe school. Er is de laatste
jaren weinig opwekkends uit de bus gekomen. Ik hoop,
dat de dorpen mogen blijven of nog groter worden,
maar geen gehuchten onder de rook van de stad wor
den. De dorpen leggen het hoofd nog niet in de schoot,
maar vragen om verbetering van het woonklimaat.
Van industrievestiging in de dorpen zal wel niet zo
veel komen, maar de kern van Leeuwarden is vlakbij.
Per fiets, bromfiets of per bus is men zó op zijn werk.
De Zuivelfabriek heeft al om woningen gevraagd; in
Wirdum vragen thans nog 18 gezinnen om een woning.
Is het college bereid hiervoor iets te doen, bijv. in 4
jaar 20 huizen te bouwen, elk jaar 5, of 18 in éénmaal?
Wat denkt men te doen? Het antwoord op vragen i.z.
het plan-Goutum luidt: Om stedebouwkundige redenen
niet aanvaardbaar. Moet nu alles precies zo en niet
anders? Was het met een kleine verandering niet mo
gelijk geweest er iets van te maken? Was het plan
fout of kan er nu nog een wijziging worden aange
bracht? Uit de mededelingen van b. en w. blijkt, dat
herzieningen van voor de dorpen geldende uitbreidings
plannen in voorbereiding zijn, o.a. voor de dorpen Wyt-
gaard, Wirdum en Lekkum. Wij wachten vol belang
stelling. Al met al is er nog wel iets te doen voor de
dorpen. Bovenal: houdt de leefbaarheid in het oog en
geef ze de ruimte! Ook als daar gevestigde zakenlie
den willen uitbreiden, geef ze dan de kans! Wat is
een dorp zonder zakenlieden en wat kunnen midden
standers beginnen zonder publiek? Ook de agrarische
plattelandsbevolking vraagt om goede woningen, opdat
ook de bedrijfsvoering in de landbouw op de juiste en
op verantwoorde wijze kan doorgaan.
De heer K. J. de Jong: Een zaak die mij nogal na
aan het hart ligt, is de verhouding van de gemeente
tot de woningbouwcorporaties en ook met betrekking
tot dit punt zijn in het sectierapport enkele opmerkin
gen geplaatst. In de allereerste plaats betreffende de
overdracht van de woningen van de gemeente aan de
woningbouwcorporaties. Dat punt is hier in het afge
lopen jaar al eens meer ter sprake geweest en toen
kreeg ik de indruk, dat er van de zijde van het college
bepaalde voorwaarden gesteld werden, die bij de be
sprekingen, in eerste aanleg door twee leden van het
college en vertegenwoordigers van de woningbouwcor
poraties gevoerd, niet gesteld zijn. Ik ben uitermate
nieuwsgierig naar het verdere verloop van deze zaak.
Ik wil wel graag afwachten, wat er uiteindelijk uit de
bus komt, maar ik zou het toch wel bijzonder op prijs
stellen, wanneer die voorwaarden bepaald niet te strin
gent zijn, te meer, daar ze dus aanvankelijk niet zijn
gesteld.
Wat de verhouding tot de woningbouwcorporaties
met betrekking tot het bouwen van woningen betreft,
daar zie ik eigenlijk de laatste jaren een zekere zig
zag-lijn in, die ik bepaald niet zo erg kan bewonderen.
Aanvankelijk hielden zowel de gemeente als de woning
bouwcorporaties zich regelmatig bezig met het bouwen
van woningen, maar dat is de laatste paar jaar eigen
lijk veranderd, mee door het aannemen en het uitvoe
ren van het z.g. plan-Zwolsman en het aantrekken van
de heer Zuiderhoek voor het plan Nijlan, waardoor de
woningwetwoningen daar praktisch onder auspiciën van
de gemeente gebouwd zullen worden. Ik zie nu, dat
de toezegging aan de heer Zuiderhoek te dien aanzien
is ingetrokken, doordat blijkbaar slechts een klein aan
tal woningwetwoningen kan worden gebouwd. De re
latie tussen de gemeente en de woningbouwcorporaties
zou dus thans weer anders kunnen worden, omdat het
kleine kwantum, dat eventueel aan woningwetwonin
gen beschikbaar komt, ook de z.g. goedkope woning
wetwoningen, niet door de heer Zuiderhoek wordt ge
bouwd. Zit hierin de mogelijkheid, dat ook de woning
bouwcorporaties, die nu om het zo eens te zeggen
niet verder kunnen, weer de kans krijgen om te
beginnen? Ik zou dit toch wel bijzonder op prijs stel
len, omdat voor mij de strekking van de Woningwet
eigenlijk onmiskenbaar deze is, dat de woningwetwo
ningen door de woningbouwcorporaties moeten worden
gebouwd. Ik meen, dat wij dat toch wel terdege in de
gaten moeten houden. Mede door de omstandigheden
van de laatste jaren en vooral van het laatste half
jaar, kunnen de woningbouwcorporaties nu een royalere
en betere kans krijgen, m.n. ook wat betreft de goed
kope premiewoningen. Deze mogen, zoals bekend is, niet
door de gemeente gebouwd worden. Dus ook wat be
treft dit punt, zou een goede verstandhouding tussen
de gemeente en de woningbouwcorporaties tot resulta
ten kunnen leiden. Ik zou het dan ook bijzonder op
prijs stellen, wanneer door de gemeente het initiatief
zou worden genomen tot wat ik vorig jaar ook al
bepleit heb het regelmatig overleg plegen met de
woningbouwcorporaties, ook over deze dingen, waar
door men zo weinig mogelijk kortsluiting zal krijgen
en eigenlijk ook alleen maar in het belang van de ge
meentelijke huisvesting werkzaam zal kunnen zijn. Ik
ben dus uitermate belangstellend naar datgene wat er
met betrekking tot die goedkope woningwetwoningen
uit de bus komt. Misschien dat er iets meer over ver
teld zou kunnen worden.
Tenslotte nog een punt, dat ik vorig jaar ook al eens
aangeroerd heb: de kwestie van de vele flatwoningen,
die hier gebouwd worden. Ik geloof, dat, hoe meer
flatwoningen wij hier gaan bouwen, hoe meer wij de
vlucht naar het platteland zullen bevorderen. Er zijn
zo meen ik, inderdaad tal van mensen, die bepaald geen
behoefte hebben om in een flatwoning te wonen. En
wanneer wij ook met het plan-Noord straks toch in
zeer sterke mate op het bouwen van flatwoningen zul
len zijn aangewezen, komen de kwestie van het platte
land en de mogelijkheden die het platteland geeft, voor
ons toch inderdaad in een ander licht te staan. Ik ge-
