32
kom dus terug op wat ik zostraks gezegd heb de
kogel eens door de kerk moeten jagen en niet zo lang
moeten wachten, dat onze kindskinderen nog met de
zelfde problemen worstelen.
De heer Kamstra: Wij hebben een tijd gekend, dat
bij elke begrotingsbehandeling het woningvraagstuk
aan de orde kwam. En nu had ik echt de gedachte,
dat het dit jaar niet het geval zou zijn, en toch werd
in eerste instantie door de heer Spiekhout aangekon
digd, dat hij met een motie ter zake zou komen. Nu
heb ik de gedachte gehad nadat de Wethouder ons
had verteld, hoe de werkelijke situatie hier in Leeu
warden was dat hij van dat voornemen was terug
gekomen, omdat hij die motie niet had ingediend. Dat
is niet uitgekomen. Hij heeft inderdaad die motie in
gediend. Gevaar lopende, dat het kopie levert voor de
verkiezingspropaganda, kan ik wel zeggen, dat wij
helemaal geen behoefte hebben aan deze motie. Ik kan
mij niet indenken, dat ze enig nut kan hebben. En
zelf heeft de heer Spiekhout ook zij het niet met
dezelfde woorden in eerste instantie die gedachte
geuit. Ik heb het opgetekend. Zijn verwachting is
eigenlijk, dat het een slag in de lucht zal zijn. Maar
dan stel ik mij de vraag, waarom hij die motie dan
indient. Ik kan mij echt niet indenken, dat de leden
van de Tweede Kamer dat stootje in de rug nodig
hebben om het regeringsbeleid, dat aanleiding heeft
gegeven tot de kritiek, krachtiger te doen worden dan
het op het ogenblik is. De heer Spiekhout zegt zelf,
dat hij met de situatie hier in Leeuwarden tevreden is.
En toch komt hij met die motie. Die betreft dus de
landspolitiek. Wij hebben hier de gemeentepolitiek te
behandelen en daarover is de heer Spiekhout nogal
aardig tevreden. Wij geloven daarom, dat het zin heeft
deze motie te steunen. Ik durf zelfs te zeggen, na het
geen er al over gesproken is door verschillende fractie
voorzitters en daarmee sluit ik mij geheel aan bij
hetgeen de heer De Jong heeft gezegd dat het ver
standig van de heer Spiekhout zou zijn deze motie
terug te nemen.
Dan zou ik nog even op één punt willen ingaan, n.l.
het bestuursbeleid. Hierop heeft de heer Van der Veen
ook al gedoeld, nadat door de heer De Jong in eerste
instantie de mening van de fractievoorzitters was ge
vraagd. Ik kan over dat beleid niet oordelen; ik weet
echt niet, hoe de taak van de wethouders geregeld is,
maar ik meen wel te mogen zeggen, dat ik, wanneer
er een efficiëntere werkverdeling mogelijk is, daarvóór
ben, want dat kan alleen maar in het belang van de
Gemeente zijn. Wat dat betreft, wil ik mij dan ook
graag bij de woorden, die door de heer De Jong zijn
gesproken, aansluiten.
De hear Santema: Alderearst in wurd fan tank oer
de antwurden dy't wy fan B. en W. op üs fragen en
opmerkingen krigen hawwe. Ik moat foarop efkes sizze,
dat ik tonei wol goed yn de gaten halde sil hwat it
forskil is tusken „opmerking" en „fraech". En foar
safier is my yn dit gefal dan wol wer ien en oar düd-
lik wurden. De Wethalder fan Underwiis hat myn op
merkingen oer in twatalige skoalle yn Ljouwert op
pédagogysk-didaktyske grounen forsmiten. Dat bigryp
skynt allinnich mar to jilden foar it plattelan, en dus
net foar de stêd Ljouwert. Dér bin ik it net mei him
oer iens. De hear Tiekstra, de Wethalder fan Underwiis,
wit like goed as ik, dat der in greate kategoary fan de
boargers fan de stêd Ljouwert as hüstael it Frysk
brükt. En ik haw wolris earder sein, dat ik dat tal
net neame kinne soe, hwant it is great, foaral ek sjoen
yn it ljocht fan de opmerking, dat wy yn de léste tiid
hiel hwat tarin krigen hawwe en ek yn de takomst
noch forwachtsje meije fan minsken dy't fan büten
komme en hwaens hüstael de Fryske is. It is my bi-
kend, dat forskate alden hjir, foaral ek foar in goede
suvcre oansluting fan de hüstael oan de skoalletael,
der priis op stelle, dat hja fan de mooglikheden dy't
de wet op it leger ünderwiis jowt, gebrük meitsje
kinne om foar har bern yn de earste trije klassen dat
ünderwiis to bigearen, dat op it eagenblik ek al op in
stik as 60, 70 skoallen op it plattelan jown wurdt. As
sadanich is dat didaktyske en dat pédagogyske elemint
like goed yn 'e stêd as hwer earne oars ek mar, oan-
wêzich. En dus bliuw ik by myn fraech, oft B. en W.
ek bifoarderje kinne, dat dizze saek ris yn Ündersiik
komt. Der skynt op dit stuit by B. en W. nea hwat
trochdrongen to wêzen fan hwat der libbet by in hide
bult alden. Ik wit hast net hokker krante it v/ie,
hweryn oer dizze saek skreaun is. Foar safier ik wit
wie it de „Stim fan Fryslan" of „Frysk en Frij", hwêr-
yn oer de plannen op dit mêd redendield is. Yn alle ge
tallen sil it apparact fan üs Gemeentebistjür der sün-
der mis mei net al to folie muoite efter komme kinne,
hwer en hoe't dat inisiatyf hjir ünder de minsken lib
bet. En ik haw ek alris earder sein, dat it dochs eigent-
lik wol in griis is mei it each op al de learkrêften by
it leger ünderwiis en seis by it mear ütwreide en it
middelber ünderwiis, dy't it foech hawwe yn it Frysk
les to jaen dat der net mear gebrük fan makke
wurdt. Dat is dochs wol in latinte energy, hwant wy
brüke dy hjir foar üs gemeentlik libben net. En dêrom
soe ik der dochs wol mei klam op oanstean wolle, dat
B. en W. dit ris ündersykje. Wy binne fansels
ek fan bitinken, dat dizze saek alderearst heart üt
to gean fan de alden. En dy alden fan de iepenbiere
skoallen binne foriene yn in alderkommisje. By it bi-
sünder ünderwiis hat men uteraerd de skoalle for-
ïening, dy't dizze saek propagearje kin. Mar ik meitsje
my dochs sterk, dat men, hwannear't der inisiath en
komme soenen üt de rounten fan dizze twa skoalle-
soarten, dan sünder mis ek fan B. en W. wol de nechgu
meiwurking krije soe. Der is op it eagenblik ommeis
wol in hiele bult help to krijen. Ik neam bygelyks de
hear Sinnema, dy't geregeld foar dizze saek de boer
opgiet om de minsken mei de mooglikheit dy't de Leger-
ündcrwiiswet op dit gebiet jowt, fortroud to meitsjen
en harren ek to animearjen om dat ünderwiis yn to
fieren. Fierders biskikke wy ek yn de ynspeksje oer
deskundige figuren, dy't üs hjiryn foarljochtsje kinne.
En dan haw ik mei tige foldwaening fan de Wet
halder fan Iepenbiere Wurken heard, dat hjir mear
iengesinswenten boud wurde as dat ik miende. Ik leau,
dat ik yn earste ynstansje prate oer in goed 30, Dat
getal haw ik yndied neamen heard, mar hy kaem op
in folie heger getal en dan allinnich yn it Nijlan. Nou
woe ik graech fan de Wethalder witte, oan hokker
strjitten yn it Nijlan dizze wenten pland binne.
Oer de kwesje fan de rioelsuvering, dy't dan op dit
stuit noch yn it stadium fan ündersyk forkeart, kinne
wy dus noch mar in lyts bytsje sizze. Dochs woe ik oer
dizze saek, dy't nou al sa'n oanlieding ta alle mooglike
fortraging jowt, de leden fan de Rie efkes yn it sin
bringe, dat nést inkelde jierren in ekskursje fan de Rie
nei Enschede üs ek brocht hat by de rioelsuverings-
ynstallaesje, dy't in ein büten de stêd leit. Ik mien,
dat it sahwat yn Boekelo wie. Yn alle gefallen wit ik
der noch fan, le dat dy rioelsuvering dêr ek bislist
needsaeklik wie, omdat tonearsten, doe't dy ynstal-
laesje der noch net wie, it ünsuvere wetter ütlitten
waerd op in beek, dy' dêr rint; 2e dat dêr in proses üt
fuortkommen is mei de eigner fan de grounen, dêr't
dy beek trochhinne rint en dat de gemeente Enschede
dat proses forlern hat. En doe is dan dy rioelsuverings-
ynstallaesje kommen en dy loatste dat wetter, (dat
sünder mis dan ek wol bismet wêze koe mei dyselde
pathogene eleminten, hwer't hjir niis oer praten is),
wer op dyselde beek, ta greate foldwaening fan de
eigner. Hoe sit dat nou? Is dat gefaer yndied sa wê-
zentlik, dat wy der hjirre fan öfsjen moatte om in
eventuele parslieding nei de Waedsé to lizzen? It is
my noch net düdlik. Wy forkeare op dit stik fan saken
dus noch yn in greate ünwissens en ik hoopje, dat ek
dizze kwesje yn de takomst sa folie mooglik noch ta
in goed ein komme sil, hwant yndied wurdt de wen-
gelegenheit en de sfear yn üs stêd mei bifoardere troch
skjin wetter yn üs grêften, dy't mei üs moaisle
binne. En as sadanich kin ik ek net oars as mei de
hear Van der Veen op greate haest oanstean.
Oer de parkearkommisje, hwer't ik yn earste yn
stansje ek al oer frege haw, is fierder net redendield,
mar wol is der troch de hear Spiekhout, miende ik, op
attendearre. Ik soe op myn fraech dêroer ek noch
graech in antwurd hawwe wolle.
Ek op de kwesje fan sprieding fan royale iengesins
wenten, dy't ik oansnie, is troch de Wethalder fan
Iepenbiere Wurken net antwurde. Dy iengesinswenten
binne nou, sa't yn earste ynstansje al sein is, eigentlik
33
iar op ien punt planearre, n.l. yn it westen, hoewol ek
och yn it nije plan Ielan. Ik haw der op oanstien, dat
ry der foar in soune sprieding op oan moatte, dat dy
ek yn it Nijlan en eventueel yn it Aldlan komme.
f Fierders haw ik mei greate ynteresse de diskusje
folge fan de forskillende wurdfierders en ck fan de
leant fan B. en W. oer hwat de taek is fan de Rie. As
V taek fan de Rie oars net wie as kontrolearjen, dan
c dat, sa't ik it sjoch, in enoarme efterütgong bi-
|tsjutte forgelike by de mooglikheden, dy't Thorbecke
yn syn Gemeentewet fan 1851 joech. Ik bin it yndied
ici de hear Van der Veen iens, dat dy Gemeentewet
fan 1851, troch Thorbecke gearstald, fan in enoarme
elastisiteit is en dat dy üs alle mooglike kansen jowt
|>m dêryn de demokrasy to bilibjen. Hwannear't wy
dus yn deselde geast trochgean soenen as de Foar-
sitter niis steld hat, dan soe ik dat in greate efter
ütgong fine; dan gongen wy neffens my yn de for-
k arde rjochting. Ik bin it dan ek mei de sprekkers
iens, dy't sein hawwe, dat de Rie foarst gemeente-
b.stjürder is. Lit him dan om myn part ek noch for
ti jmtwurdigjend Kolleezje wêze, mar yn alle gefallen
moatte wy ien ding goed yn 'e gaten hawwe en dat is,
(dat wy net in stap tobek dogge.
Oer it blêd „De Leeuwarder Gemeenschap", dêr't
'hjir en dêr noch al hwat krityk oer ütbrocht is, wol ik
dochs wol in goed wurd sizze. Wy sille dat blêd sünder
'mis allegearre ek léze en foar safier as ik it neigean
jen bioardielje kin, is de ynhald fan dat blêd dochs wol
in goede manifestaesje fan de mooglikheden fan it
hjoed en fan it forline lyk as Ljouwert it kend hat.
Der sitte goede meiwurkers oan en it jowt de gelegen-
jheit fan bipaelde dingen ris hwat mear to witten to
j kommen. Ik nim nou bygelyks sa'n bigreatingsbihan-
ïijling, sa as wy dy hjoed-de-dei hawwe, sa'n artikel
is dochs wol hiel ynstruktyf foar de lêzers en ik bi
gryp eigentlik net, dat der yn in jier tiid sa'n greate
citerütgong yn it tal abonné's kommen is. Der sil na-
tuerlik wol ris in oratio pro domo yn dat blêd hielen
dal op rekken skreaun wurde moatte fan it Ge
meentebistjür. Dat moat men net sa ünbigryplik fine.
Dit orgaen is dochs ek mei yn stan roppen troch it
Gemeentebistjür.
Fan it gemeentlik sikehüs haw ik yn earste yn
stansje sein, dat ik in sekere twivel hie, oft it wol rjocht
fan bistean hat. En dat die ik binammen, omdat wy
üt dit oanbiedingsbrief ek noch wer sjogge, dat it bi
st eande stêdssikehüs net rendabel is. En sjoen it tal
bedden, dat yn it nije gemeentlike sikehüs aensens in
plak fine sil, is it noch de fraech, oft it dan wol ren
dabel is. Dat binne dingen, dy't wol swier weage,
Hwannear't wy alderearst al de greate investearring
dwaen sille foar it bouwen fan dit nije sikehüs en wy
sille dan noch in eksploitaesje opsette, dêr't wy ider-
kear noch jild by lizze moatte, dan bin ik der dochs
wol hwat huverich foar. En tomear, nou't wy al in
pear miljoen garandearre hawwe foar rinte en öf-
lossing foar in oar sikehüs. Dat komt üs dan byelkoar
op in geweldich bidrach. Mar hwannear't men my oan-
toanc kin, dat dêrfoaroer foardielen steane, dy't der
noch folie mear foar pleitsje, dat wy sa'n nij stêds
sikehüs oprjochtsje moatte, dan kin ik by einbislüt
dochs noch wol myn fiat deroan jaen.
Us Rie sil dernei stribje, dat üs stêd en üs plattelên
yn 'e takomst in bloeijend libben krije en wy moatte
dan ek oan alle kanten der op oan, dat net allinnich de
rekréaesje, mar ek de kulturele üntjowing fan üs ge
meentlik libben bifoardere wurde moat. Sa soe men
bygelyks sa tusken noas en lippen troch noch ris efkes
der op oanstean wolle, dat de nije studio, hwerfoar in
bidrach fan f 130.000,ütlutsen is, ek mei gauwens
realisearre wurdt. Hwant de studio foar de RONO is
foar Ljouwert kultureel fan üntsachlik great bilang.
Dy stiet nou allinnich mar op de list efter yn de me
mory, mar ik woe der dan dochs wol op oanstean, dat
wy sa'n ynstelling ek yn it forban fan de kulturele
foarsjenningen sa gau mooglik binnen üs muorren
hawwe.
De heer Klijnstra: De heer De Jong heeft o.a. ge
sproken over de eenvormigheid van woningen en ik
meen dat uit meerdere monden te hebben gehoord. Ik
geloof wel, dat deze eenvormigheid tot stand is geko
men om de prijs van de huizen te drukken, maar vroeger
werd er toch ook in allerlei variaties gebouwd? Ik
moet bekennen, dat ik geen bouwondernemer ben. Ik
kan het dus ook niet precies bekijken, maar ergens
moet er toch een mogelijkheid zijn om wat meer va
riatie aan te brengen. Nu heb ik het oog gehad op 't
Heechterp en de Wethouder heeft zostraks gezegd:
Maar er is ook 't Nijlan. Daar is inderdaad belangrijk
meer variatie. Toch geloof ik, dat er nog wel enige
wijziging in de uniforme bouw kan worden aange
bracht.
Ik heb over de motie-Spiekhout een mening, die
tegenovergesteld is aan die van de heer De Jong, maar
ik voel wel veel voor opschuiving van de bewoners van
goedkopere woningen, wat de heer De Jong ook heeft
voorgesteld en wat de Wethouder eveneens heeft aan
bevolen. Dit is echter een kwestie, die waarschijnlijk
zeer moeilijk te regelen valt. Ik zie daar tenminste geen
oplossing voor. Dan zal de wet misschien veranderd
moeten worden. Dus we zullen hier voorlopig nog wel
wat in de ruimte blijven praten.
De heer Van der Veen heeft zostraks opgemerkt,
dat de besten buiten Leeuwarden gaan wonen. Dat
vind ik een ongelukkige uitdrukking. (De heer Van
der Veen: Het is toch ontzettend eenvoudig uitge
drukt.) De betere woningen wenst de heer Van der
Veen aan de mooie straten en de goedkopere woningen
waar dan de laagst-betaalden in wonen, maar ergens
wat achteraf. Ik dacht juist, dat deze mensen dat
zijn juist de harde werkers er in de allereerste plaats
behoefte aan hebben in hun vrije tijd eens tegen iets
anders aan te zien dan tegen een of ander blokje hui
zen; moreel hebben zij er tenminste ook wel recht op.
Of de besten buiten Leeuwarden gaan wonen en alleen
de slechten maar hier blijven, kan ik niet beoordelen.
Om it Frysk rjocht to dwaen. mien ik nou efkes oer
itjinge de hear Santema fan de twatalige skoalle sein
hat eat sizze to moatten. (Laitsjen) Ik leau mei de
hear Santema, dat hjir yn Ljouwert ik haw straks
sein: binammen yn Huzum, mar dat hie ik eingentlik net
sa bidoeld; ik bidoelde Ljouwert, hwant Ljouwert en
Huzum foarmje ien gemeente dat der in greate
mooglikheit bistiet, ta ütfiering fan dizze twatalige
skoalle to kommen. Der wurdt hjir yn de stêd in hiele
protte Ljouwerters praten. Der is ek by in bult min
sken hjir yn Ljouwert in sekere öfkear fan it Ljouwer
ters. Ik haw ek graech, dat myn bern Frysk prate of
Nederlansk, maar ik haw ek hwat tsjin dat Ljouwer
ters. (De hear J. de Jong: Frysk is ek Nederlansk.)
Né, Frysk is gjin Nederlansk. Frysk is Frysk. (De
heer J. de Jong: Ik kan met foarbeelden antoane, dat
je met het Liwaddes ferder komme as met het Fries.)
(Grote hilariteit) Om op dizze wurden fan de hear De
Jong efkes troch to borduerjen, ik wit seker, dat dei-
in soad sakelju hjir yn Ljouwert binne, dy't op lettere
leeftiid probearje it Frysk to learen. Se bisykje it,
mar it slagget harren altyd net sa bést; in bern leart
folie makliker. Hwerom dy sakelju dat dogge, wit ik
net, der sil wol ien of oare kommersiéle bidoeling efter
sitte. Mar hwerom kinne wy de bern net it Frysk
leare litte op de leeftiid, dat se tige maklik leare? Dêr
komt by, dat ik om de hear De Jong noch efkes fan
antwurd to tsjinjen doe't ik in oantal jierren büten
Fryslan wie, de ünderfining opdien haw, dat minsken,
dy't wend binne Ljouwerters to praten, yn in oare pro-
vinsje of in oare stêd as Utert of Amsterdam, mar hiel
slim oergean koene op it Nederlansk; men giet folie
earder fan it Frysk op it Nederlansk oer as fan it
Ljouwerters op it Nederlansk, mar dêr wol ik it hjir
fierder net oer ha.
De Wethouder van Financiën heeft gezegd, dat de
Gemeente toch wel belastingen moet blijven heffen en
dat het aantal belastingen groter zou moeten worden.
Ik kan dit niet inzien. Dit lijkt mij een overbodige
luxe. Ik vraag mij af, waarom dit niet centraal kan
gebeuren vanuit een lichaam van bijv. de Neder
landse gemeenten, dat belastingen heft en de gelden
van de opbrengst verdeelt uit een grote belastingenpot.
We zullen er niet aan kunnen ontkomen hier een aan
tal belastingen te heffen ik denk aan hondenbelas
ting e.d. maar ditzelfde geldt voor tariefsverho
gingen. Hierop kom ik evenwel graag terug, wanneer
deze zaak aan de orde wordt gesteld.
