r
66
het bewijs: 2X2 4 betwijfelen. En waarschijnlijk
terecht. Ik denk o.a. aan toepassing van de theorie
der vierde dimensie. We kunnen er niet meer bij. We
gaan echter toch maar uit van het principe: 2X2 4
en even zeker als 2 X 2 4 is in de euclidische wis
kunde, zo zeker is ook het feit, dat fluor de tandcariës
gunstig beïnvloedt.
De heer Boomgaardt zegt dan verder, dat een admi
nistratief Hof in Zweden een afwijzende beslissing heeft
genomen. Wel, ik kan de heer Boomgaardt mededelen,
dat de Zweedse staatscommissie evenals de staatscom
missie, zoals wij die hier in Nederland kennen, de staats
commissie dus van deskundigen, die, door de Minister
aangesteld, het positieve rapport van de Zweedse Ge
zondheidsraad naar voren heeft gebracht, voor fluori
dering van het drinkwater is, maar dat alleen de ver
ouderde Zweedse wet het verhindert, dat in Zweden
fluor in het water wordt gebracht. Men wil het gaar
ne aan het water toevoegen, maar het is daar eenvoudig
nog onmogelijk. Terecht heeft de heer Van der Veen
gezegd, dat men bezig is die wet hierom te verande
ren. Ik denk, dat dat in Nederland zeker ook zal ge
beuren, omdat ik mij de figuur nauwelijks kan voor
stellen van een Minister, die door een wet, zoals onze
Voorzitter dat heeft gezegd, gebonden zou zijn en daar
zeer goed van op de hoogte is, maar toch naar alle
kanten zijn mededelingen en zijn geschriften stuurt.
Deze brochures worden aan alle tandartsen gestuurd
ook bij onze schooltandarts komen ze terecht waar
door deze deskundigen gesterkt worden met allerlei
feiten en zaken die in het belang van hun patiënten
zijn. Ook in New York, mijnheer de Voorzitter en mijn
heer Boomgaardt, is een volksreferendum gehouden
en U ziet wel wat er van een volksreferendum terecht
komt. Daarbq spelen zoveel motieven, soms zelfs zui
ver zakelijke, een rol, die merkwaardigerwijze het be
lang van het volk van de volksgezondheid in dezen
nadelig beïnvloeden. In Amerika is alles mogelijk,
de een heeft er belang bij, de ander niet. Hier werden
alleen maar de cijfers naar voren gebracht van wat er
in Amerika van fluor-voorziening afgesloten wordt.
Ik geef U nu de cijfers van de nieuwe aansluitingen
met fluor: in 1958: 104 en in 1959: 76. En er werden
afgesloten 20 in 2 resp. 3 gemeenten, waar dus dit
principiële vraagstuk speelt, zoals dat op het ogenblik
ook hier speelt. Elders in Amerika bestaat dit vraag
stuk niet, daar hebben ze er blijkbaar nog niet aan
gedacht, daar hebben ze het te druk met andere za
ken. Maar ik acht deze zaak, die hier nu aan de orde
is, toch wel zeer belangrijk.
De heer Boomgaardt is natuurlijk mèt mij gelukkig
met de geweldige verbetering in de tandenrijen van
onze kinderen, die wij danken aan de toevoeging van
vitamine D in onze margarine. Hij zal het gaarne met
mij gelukkig achten, dat wij de Engelse ziekte niet
meer kennen. Af en toe zien wij nog eens een heel
kleine verandering van het bot, maar de schade die
de Engelse ziekte, de rachitis, 50, 60 jaar geleden aan
bracht en die verschrikkelijk was, ook in het gebit, is
voorbij en dat is dus te danken aan een generale maat
regel die dan hij zegt het en ik geef hem dat toe
wel niet tersluiks, maar toch indirect, althans bui
ten het toedoen van de overheid, tot stand is gebracht.
Gelukkig produceert de overheid dit hongerwerend
produkt nietHet is in ieder geval een typisch
voorbeeld van de geweldig zegenrijke maatregelen, die
op sociaal-geneeskundig en tandheelkundig gebied
kunnen worden genomen. Men kan de sociale genees
kunde niet meer, ook niet in de toekomst, uitsluiten
of de voet dwars zetten. En dat zou naar mijn mening
hedenavond geschieden, wanneer de motie niet werd
aangenomen.
De heer Van der Veen weet mèt mij wel, dat het
fluor reeds in het water zit en dat er dus niet van een
nieuwe toevoeging sprake is. Bij zijn betoog kan ik mij
overigens aansluiten. De heer De Jong vraagt: Zijn er
mensen die daar niet tegen kunnen? Wel, mijnheer De
Jong, bij al deze miljoenen gebruikers, die ik U reeds
noemde, zijn die gevallen er niet. Ik sprak U al in
mijn eerste rede van de heren, die een vierde deel van
de giftige dosis innamen en daar verder niets van on
dervonden. Wij ontmoeten hier in Leeuwarden ook her
haaldelijk ongelukjes met fluoridetabletten: een kind
heeft alle 30 tabletjes tegelijk ingeslikt. Die tabletjes
zijn in vele gezinnen wel aanwezig, in nauwkeurige
gezinnen, met één kind of twee kinderen hoogstens en
een moeder die er bij geïnteresseerd is. In andere ge
zinnen komt dat ook wel voor, maar er zijn er vele,
die er niets van terecht brengen. Een moeder, die het
druk heeft, slaat soms een dag over, enz. Maar zo aan
stonds zullen we nog wel bekijken, of het drinkwater
nodig is als vehiculum. Een kindje, dat zo'n 30 tablet
ten inslikt, braakt niet en krijgt geen ziekelijke ver
schijnselen, ook de volgende morgen niet. Maai- dit
komt dus voor. Ik noem zo'n mij persoonlijk bekend
geval, maar incidenten komen in buitengewone om
vang overal voor. Ook bij vele proefpersonen, die zich
daarvoor hebben geleend, is de uitwerking van een
betrekkelijk grote dosis nagegaan. U bent dus nog
bang voor de schadelijke gevolgen van gefluorideerd
drinkwater, maar ik meen reeds in eerste instantie
gezegd te hebben, dat die schadelijke gevolgen er bij
deze dosering beslist niet zijn. Fluor is ik herhaal
het geen medicijn, het is geen drankje, U mag dat
wel zo even voor de aardigheid stellen. U kan er ook
een mopje over maken, maar daar gaat het hier niet
om. Als iemand bij de tandarts komt met een dikke
kaak en hij kreunt van de pijn de heer Boomgaardt
zal dat wel eens meemaken dan zal deze tandarts
hem niet vragen: Hoe denkt U nu over fluor in het
drinkwater? In zo'n geval helpt fluor niet; het is geen
medicijn tegen de cariës. De heer De Jong heeft geen
principieel bezwaar. Ik voel zo'n bezwaar wel aan
en ik moet dus ook aan het einde van mijn betoog
de Voorzitter antwoorden op welke wijze het toch wel
mogelijk zou zijn om de enkelen die het gefluorideerde
water niet zouden willen hebben, toch van dienst te
zjjn.
De heer Van Balen Walter heeft over fluor gespro
ken als over een normaal bestanddeel van het leiding
water. Dat feit verliest men ook in de discussie in.t
te veel uit het oog. In Nederland wisselt het fluorge-
halte in het drinkwater vrij belangrijk. In Maass.uis
en nog twee andere plaatsen is het vrij hoog, n.l. 0,4
mg per liter, maar nog te gering. In alle plaatsen in
Nederland is dat weer anders en hier behoort het met
0,1 mg per liter wel tot de lage waarden. Vandaar
ook de desolate staat van speciaal de Friese gebitten.
De heer Klijnstra heeft een blad van de Bellamiai n,
die in Amerika blijkbaar ook nog een groep medici
onder hun volgelingen tellen, gezien en die medici heb
ben de argumenten vóór fluoridering in dat blad weer
legd. Het spijt mij, dat dit Bellamiaanse blad bij mij
niet op tafel is gekomen. Voor zover ik de stellingen
van Bellamy ken, begrijp ik ook in deze hun principiële
kritiek niet. Daar zouden dus medische redenen bij
moeten komen, maar deze zijn, als ze bestaan, onge
twijfeld afdoende weerlegd; anders was men ook hier
in Nederland niet met fluoridering begonnen. Men is
er hier al veel te laat mee begonnen. Er is al dikwijls
gezegd: wij zijn hier te laat. In 1946 wist men al van
fluor en zijn anti-cariëswerking af en hier zijn pas in
1954 de proeven in Tiel ingezet, om opnieuw te controle
ren, of het wel juist was, wat er in het buitenland alle
maal over fluor werd gezegd. De heer Engels zou ik wil
len aanvullen door te zeggen, dat hier de vrijheid zeker
principieel bevorderd is, juist door de autonomie van
de gemeenten in te schakelen. Men heeft dit nu eens
niet op hoog plan willen uitvoeren, maar men heeft Je
gemeenten, die altijd maar schreeuwen: „wij willen
onze eigen boontjes doppen" en: „wij willen zelf weten
wat we doen", hier nu eens de vrijheid van handelen
gelaten.
De heer Bosgraaf is principieel op fluoridering te
gen, omdat z.i. aan het tegenwoordige drinkwater niets
meer toegevoegd mag worden. Ik geloof, dat het zui
ver een kwestie van toeval is, dat wij met drinkwater
zitten, zoals we dat hier kennen. Huismoeders hebben
wel eens een bezwaar tegen de kunstmatige samen
stelling van ons huidige leidingwater, tenminste als
het in ons glaswerk wat lang blijft staan; dan is het
heel moeilijk dit glas weer schoon te krijgen van de
aanslag van kalk, enz. Wanneer hij echter accepteert,
dat er nu 0,1 milligram natriumfloride per liter in zit,
dan begrijp ik niet, dat hij niet hoopt op een op
welke wijze dan ook op te wekken toename van dit
fraaie produkt, waardoor de gezondheidstoestand van
het mensdom zal worden bevorderd. Uw betoog, mijn
heer de Voorzitter, heeft zeer grote indruk op mij ge
takt. U bent begonnen met deze, misschien nu al
wat langdradige, zaak met een grapje in te leiden,
wat ik zeer heb gewaardeerd, maar U sprak er over,
dat de oorzaak van de cariës een andere was, dus niet
was een tekort aan fluoride. Ik kan U echter beken
nen. dat de oorzaak van de cariës geheel onbekend is;
men weet van de oorzaak van deze ziekte vrijwel niets.
Volgens de laatste publikaties is de oorzaak waar
schijnlijk een kleine lymfatische verstopping van deze
toe-, terwegen naar het tandbinnenste, zodat er sprake
kan zijn van kleine infarctjes, die dan het daar achter
liggende weefsel ondermijnen. Dit necrotiseert en ca
riës treedt op. Dat is natuurlijk het standpunt van de
patholoog-anatoom. Er zijn bacteriologen die het op
treden van cariës wijten aan de lacto-bacillen en er
zijn er, die het wijten aan een tekort aan fluoride in
de voeding. Ondergetekende behoort bij degenen, die
zeggen, dat men, als men deze factoren allemaal heeft
onderkend en ze bestreden heeft, er nog niet is. Want
wanneer zal de menselijke geest ooit tot het wezen
van het leven zelf en zeker tot het wezen van het zie
kelijke leven doordringen En ongeveer deze eisen
worden thans aan de indieners van deze motie gesteld.
Men wenst van ons het doordringen in mystieke pro
cessen, waar de onderzoekers zich nog verre van wen
sen te houden. Wanneer ge deze eisen stelt aan de ge
neeskunde in het algemeen, dan zult ge horen, dat ge
met zeer bescheiden mensen te maken hebt. Daar de
oorzaak van de cariës onbekend is en wij toch moeten
streven naar het kennen van deze oorzaak, lukt dit
niet zonder fluoridering van het drinkwater. Een ziek
te ligt altijd aan een samenstel van factoren. Typhus
wordt niet door de typhusbacil verwekt, maar door de
typhusbacil plus nog heel veel bijkomstige factoren.
Elke ziekte wordt veroorzaakt door een samenloop van
ziektemakende omstandigheden. Eén enkele oorzaak
vooi een ziekte bestaat niet. Wat de werkelijke kennis
omtrent de cariës betreft en hier begon ik in eerste
aanleg ook al over te spreken een tandarts zal on-
k redigd zijn, wanneer de zaak van het fluorideren
niet aangepakt wordt, want dan komt hij nooit de
andere factoren op het spoor. Wanneer er x, ij, z en
nog meer onbekende factoren zijn, dan moet men, als
men de factor x (fluor) in handen heeft, die elimine
ren, wil men de factor ij krijgen en wanneer men die
factor ij weet, dan moet men die elimineren, wil men
de factor z krijgen. Men moet nooit tevreden zijn en
wel bedenken, dat, wanneer men een dergelijke ont
dekking heeft gedaan die ik van zeer grote orde
acht: knap, bijna geniaal, en, gezien de enorme om
vang van de ziekte, bijna van de orde van grootte van
de ontdekking van pénicilline en die uitvinding dan
niet toepast, dan komt men bij de bestudering van de
mysteriën van de cariës nooit verder. U, mijnheer de
Voorzitter, zegt, dat men tabletten kan toedienen en
het spijt mij, dat ik ook daarin tegenover U moet
staan. In Zwitserland geeft men tabletten, maar de
Zwitsers gevoelden toch al vroeg de behoefte U
hebt dat zelf ook al even aangeduid in de gemeente
Eigele, net zoals wij dat in Tiel hebben gedaan, de
fluo ridering in de concentratie, zoals de heer Spiek-
hout en ik dat wensen, in het drinkwater aan te bren
gen. Men kan dat in Zwitserland niet uitgebreid doen,
eenvoudig omdat de waterleiding daar zo geweldig ge
differentieerd is en van alle bergen weer een apart
waterleidinkje wordt afgeleid. Het moet dus wel plaat
selijk worden gedaan. En blijkbaar met groot succes.
Juist in Friesland echter, waar één groot net is, zou
meer algemene fluoridering mogelijk zijn dan in Zwit
serland. Men heeft dus ook in Zwitserland aangeno
men, dat deze zaak onschadelijk is. Men heeft daar
ook wel fluor aan het zout toegevoegd, en men heeft
daar dus de tabletten. Wat is er met die tabletten? Ik
geef U toe, dat we, als we ik heb ook wel eens
even propagandistisch gesproken echt contra wil
len ageren, kunnen zeggen: Dit is een vergif!, maar,
manheer de Voorzitter, iedere stof die U neemt, is
een vergif, als U maar meer dan de toegelaten dose
ring van die stof inneemt. Als U te veel brood neemt,
dan zult U zich verbazen wat U daarvan een hinder
krijgt. Alle stoffen hebben hun maximale dosis en dat
geldt ook b.v. voor het keukenzout, Als je 10 gram
keukenzout aan een kind geeft, dan gaat het braken;
67
dan is het gif. Het keukenzout is dus theoretisch een
gif en zo begint natriumfluoride al bij een acute hoe
veelheid van 500 milligram ook een vergif te worden,
maar dat doet er hier niet toe. Het gaat hier dus ook
om de dosis. Geeft men nu tabletten aan een gezin,
dan krijgt U ongelukken. Ik heb er zo net al even op
geduid: een kind gaat met de hele inhoud van een
flacon er van door, een moeder vergeet het eens een
dag. Een groot gezin kan dit niet steeds presteren.
Men neemt nonchalant een handvol tabletten. Het top-
argument is, dat, wanneer men tabletten geeft, men
dat in de juiste dosering en in de juiste verdunning
moet doen. De lichaamscellen eisen een precieze hoe
veelheid van dat fluoride in de buitencellulaire vloei
stof. Dit kan slechts, als fluoride wordt toegediend in
uiterste en juiste verdunning. Dank zij water en door
tegelijkertijd een passende hoeveelheid water in te ne
men (juist 1 op 1 miljoen) kan dit beslist zonder
ongelukken gebeuren. Geeft men fluoride in tablet-
vorm of in het brood of in het zout, dan kan het geval
zich voordoen, dat een jongen een heel brood opeet en
daar niets bij drinkt. Dan zou hem daar nog niets van
overkomen trouwens, maar dan zou de celstofwisseling
in de tanden, waar het hier om gaat, daar niet bij ge
baat zijn. Ik wil dit overigens niet in al zijn scherpte stel
len. Het is natuurlijk mogelijk, dat een kind precies de
voorschriften volgt, en als algemene maatregel tegen
een volksziekte, die 99% van het mensdom aantast en
bij onze kinderen verwoestend werkt, kan men de fluor
niet in tabletvorm geven, mede wegens dan optredende
ongelukken.
Met Uw definities dat heb ik al gezegd ga ik
akkoord, al vraag ik mij af, wat er met deze scherp
zinnige bewoordingen tenslotte bereikt wordt. Waar
het ons, motiestellers, om gaat, is het fluor-effect te
brengen in ons dagelijks leven en dit is dus nu volgens
U een kwestie van centrale wetgeving. Ik kan Uw
betoog volgen, wanneer U zegt, dat fluoridering naar
Uw mening pas geschieden kan, wanneer de Minister
hier een wet over uitvaardigt. De Minister en ook
de vorige Minister, die ook op Ameland heeft gespro
ken hebben beiden duidelijk laten merken, dat zij en al
hun adviseurs dit nu eens een typisch ding vinden om
door de gemeenteraden te laten beslissen.
U zegt iets over indampen. Inderdaad, daar kan ik
onmiddellijk in meegaan. Dan gaat dus de fluor in
sterkere concentratie optreden in de overblijvende vaste
stoffen, maar dat is al op effect gecontroleerd in die
gebieden, die wij zo net al besproken hebben en ook
in Tiel. U zult dus in Uw jam een klein beetje meer
fluor vinden, maar dat heeft generlei bezwaar. Mis
schien is dit een propaganda voor de Tielse fruit-
industrie en zult U, gezien dat Tielse water, speciale
bestellingen doen om de tanden van Uw kinderen maar
ook die van U zelf te verbeteren.
Wat de kosten betreft, deze worden door de
overheid en ik meen ook wel hier in Friesland
gesteld op 40 cent per inwoner per jaar. Het is eigen
lijk niet aardig te zeggen, dat deze kosten niets zijn in
vergelijking met de tandartsenkosten, maar ik zou toch
willen stellen, dat al die kosten, waar U zo'n zorgen
over hebt en die U ons hebt uitgelegd, óók nog niet
opwegen tegen de grote kosten, die de tandheelkundige
voorziening, direct en indirect, ook uitgedrukt in ver
loren arbeidsuren, vergt. Ik geloof, dat op elk uur van
de dag 15000 arbeiders bij de tandarts zitten en er dus
dagelijks 9 x 15000 135000 werkuren verloren gaan;
de man moet er heen lopen, moet er wachten, en moet
weer naar zijn werk terug, als hij al teruggaat. (Ge
lach) U sprak over jodium en U hebt volkomen gelijk.
Alleen moet ik U juist voor jodiumgebruik jodium is
een zeer wisselend werkende stof zo waarschuwen.
Men weet weer „alles" van jodium, maar tenslotte stuit
de menselijke geest op een grens en dan kan hij niet ver
der. Dan moet hij wachten op nog verfijnder toestellen
en als hij die niet heeft, dan houdt zijn kennis op.
Jodium kan in elke dosering anders werken, in kleine
dosering is het gunstig voor de schildklierfunctie, in
iets grotere dosering werkt het remmend op de schild
klier en in een grote dosering is het een gif.
Wanneer U dus tenslotte zegt, dat U bevreesd is, dat
allerlei kwalen door het drinkwater zullen kunnen wor
den bestreden, dan wil ik als raadslid berus
tend het zwijgen er toe doen. Als arts zou ik daar dus
