2
Dit beroepschrift wordt in handen van B. en W. ge
steld om preadvies.
Punten 2 t.e.m. 7 (bijlagen nos. 150, 140, 155, 145, 138
en 139).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen
van B. en W.
Punt 8 (bijlage no. 157).
De hear Boomgaardt: Ik tocht, dat it, as de Ge
meente in pachter ófkeapje moast, forskil makke hok-
ker leeftyd de pachter hie; dat men in pachter fan 26
jier in hegere skeaforgoeding jaen moast as ien fan 71.
As dat sa is, soe der in biswier wêze kinne fan de kant
fan de Gemeente om dizze yn-de-plak-stelling to hono-
rearjen en dan woe ik dochs wol de kanttekening meit-
sje, oft wy der wol forstannich oan dogge om sa flot-
wei mei dit ütstel akkoart to gean.
Wol haw ik de yndruk, dat dizze saek frij lang yn
biwurking west hat, hwant it brief fan de hear Hotsma
Sr., hweryn hy dit freget, is fan 22 july 1966, dus it is
al in moai skoftke ünderweis. Dat fyn ik in bytsje
frjemd. Ik haw wol ris heard, dat der in regeling mei
de hear Hotsma Jr. yn de maek wie, dat dizze op de
pleats fan Bakker koinme soe. Kin it dêr ek mei yn
lorban stean? Ik libje nochal mei mei de boeren yn
de omkriten fan Ljouwert. De yn-de-plak-stelling is my
ek wol düdlik; dat is in wol algemien rjocht fan in
aide hierder. Mar ik haw de Pachtwet nochris neisjoen
en dêr stiet de folgjende bipaling: „De Pachtkamer kan
de toewijzing van de vordering afhankelijk stellen van
de vervulling van zodanige voorwaarden, als zij in het
belang van de verpachter noodzakelijk oordeelt." Ik
tocht dêrom, dat de Pachtwet it mooglik makke om in
sadanige regeling to treffen, dat in forpachter gjin
skea hoegde to hawwen, en dat de Gemeente biswier'
meitsje koe tsjin it forsyk ta yn-de-plak-stelling. De
pachter giet nei de Pachtkeamer en dan kin de saek
bigjinne en de Gemeente soe foar har bilangen opkom-
me kinne, foar safier dat mooglik wêze soe. Ik tocht,
dat it foar de Gemeente in frij urginte saek wie om
dizze groun yn gebrük to krijen en dêrom tomear
freegje ik: Hwerom dy yn-de-plak-stelling? Men kin nou
wol in jonge baes fan 26 jier op dy pleats sette, mar
binnen hokker tiid sille wy dy groun nedich hawwe?
Yn foarige sittingen is deroer praten, dat dizze polder
op frij koarte termyn under in ütwreidingsplan brocht
wurde soe; dêrom docht my dit ütstel ek psychologysk
in bytsje frjemd oan.
De hear Tiekstra (weth.): Op it eagenblik leit dizze
pleats büten de ütwreidingsplannen, net yn it bistim-
mingsplan. De soan fan de pachter hat rjocht op pachts-
opfolging. Soe men nou mei de aide pachter in pacht-
üntbiningsoerienkomst oangean, dan soe dat op itselde
del komme, as hwannear't syn soan him nou opfolget,
omdat by it birekkenjen fan de forgoeding fan it üt-
pachtsjen fan de heit, rekken halden wurdt mei de
pachtopfolgingsrjochten dy't de soan hat. En de ge
dachte wie oarspronklik Bring Hotsma Jr. nei de
pleats fan Bakker efter de Lange Njoggen yn deselde
rjochten en honorearje dêr syn pachtopfolgingsrjoch
ten. Dêr is lang oer praet: fan forline hjerst óf hawwe
wy dêrmei ompield. Op it ein lykwols is it mar bleaun,
sa't it wie; it seizoen wie ek al fier foardere en sa-
dwaende wurdt dit ütstel nou dien, ek al, omdat it foar
de Gemeente finansieel op itselde del komt. Dat bitsjut
ek, dat wy, hwannear't wy bisykje en dat kin ek
yndied ynkoarten wêze om dizze pleats dochs üt de
pacht to nimmen, dan mei de hear Hotsma Jr. re
geling treffe moatte. Mar dan hawwe wy dêr ek alle
reden foar en dan kin de pleats ek noch eksploitearre
wurde. Men hat dêr op dat stuit gjin skea fan, mar ik
mei dêroan tafoegje, dat de Rie dan mei dizze saek
natuerlik ek to meitsjen krijt.
De hear Boomgaardt: It is wol düdlik. Ik haw in
foründerstelling hawn, dy't yn dit gefal net blykt to
jilden. Ik mei dan ek wol oannimme, dat Hotsma Jr.
nou net yn de foründerstelling libbet: Nou hier ik. Hy
wist dochs wol it is in psychologyske kwestje
dat dit aensen foroarje moat. Der stiet noch neat swart
op wyt en dat hoecht yn sekere sin net mar yn
it flak fan persoanlike forhüldingen mei hy der dochs
wol rekken mei halde, dat dit in kear op koarte termyn
ophalde moatte sil. Dat sil ek wol bipraet wurde, nim
ik oan, en dan is it foar my „Schluss".
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het voorstel
van B. en W.
runt 9 (bijlage no. 147).
De heer Kingina: Ik wil er niet veel van zeggen,
maar deze school is ook al eerder uitgebreid en net
straatbeeld is totaal bedorven door deze verbouw. Er
was laagbouw tussen de Opstandingskerk en „Het
Knooppunt". En nu is dat geval op poten er voor ge
bouwd. Dat is een verschrikkelijk lelijk gezicht. Ik be
grijp niet, dat de Schoonheidscommissie dit goedgekeurd
heeft. Er staat in de raadsbrief, dat de nieuwe uitbrei
ding elders zal gebeuren, maar dat is men in een ander
geval ook wel eens van plan geweest en toch kwam de
noodruimte bij het gebouw tot stand. Ik hoop met, dat
we deze school verder gaan bederven, hoewel dat bijna
niet mogelijk is. Ik zou er meer voor gevoelen ergens
anders een nieuwe school te bouwen.
De heer Ten Brug (weth.)ik ben het met de heer
Kingma eens, dat de situatie bij deze school niet fraaier
is geworden door de uitbreiding met vier lokalen. Hoe
dat met de uitbreiding van deze twee lokalen komt, is
op het moment niet aan de orde. Aan de orde is de
aanvrage ex art. 72 L.O.-wet. De school heeft nu in
totaal 10 lokalen. Het aantal leerlingen maakt uit, dat
er inderdaad nog twee lokalen bij moeten. Het auto
matisme van de L.O.-wet brengt dan ook mee, dat een
raadsbesluit moet worden genomen om medewerking te
verlenen voor de uitbreiding van deze school met twee
lokalen. T.a.v. de vraag, waar de nieuwe uitbreiding
zal moeten komen, weet ik op het moment geen ver
standig woord te zeggen, want dat zal apart bezien
moeten worden. Als men boven op de overkapping van
üe „bijgebouwde" villa nog twee lokalen zou bouwen,
dan zyn we daar in de sfeer van art. 72 van de L.O.-
wet helemaal niet bij betrokken, maar wel kunnen we
esthetische bezwaren hebben en dan is het een kwestie
van welstandstoezicht. De plaats voor de bouw zal een
zaak van overleg zijn tussen schoolbestuur en Gemeen
te; op het ogenblik is in de omgeving geen terrein voor
twee lokalen beschikbaar.
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het voorstel
van B. en W.
Punten 10 en 11 (bijlagen nos. 152 en 151).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen
van B. en W.
Punt 12 (bijlage no. 153).
De heer Kingina: In de stukken heb ik gezien, dat
er twee scholen zijn, die een extraatje kregen, maar
enkele kleinere en ik hoop eigenlijk, dat ik verkeerd
vergeleken heb speciaal die in Lekkum, dat was wel
de kleinste, hielden bijna niets over om te besteden
als ze dat bedrag moesten terugbetalen. Hoe zit dat
eigenlijk Komen die scholen nu erg in de verdrukking
De heer Ten Brug (weth.): Het gaat bij dit besluit
om vaststelling van het bedrag, dat de Gemeente
omgerekend per lokaal en per kleuter voor die twee
verschillende kostengroepen van het openbaar onder
wijs in deze vijfjarige periode heeft besteed. Bekend is
het bedrag, dat het Rijk voor deze onderdelen beschik
baar heeft gesteld. De wet zegt, dat wat de Gemeente
meer heeft uitgegeven voor de openbare school dan die
twee rijksbijdragen, ook aan de schoolbesturen moet
worden uitgekeerd. En deze afrekening geschiedt over
een periode van vijf jaar. Het is immers, met het ver
lenen van voorschotten, mogelijk, dat de bijzondere
schoolbesturen een bepaald jaar te veel zouden
krijgen en een ander jaar weer te weinig, iets
wat met berekening over een grotere periode in de
hier bedoelde tijd van vijf jaren zijn zelfs belangrijke
aanschaffingen gedaan opgevangen kan worden. Ik
geef toe, dat de school in Lekkum een behoorlijk bedrag
moet terugbetalen. Dat zit hierin, dat in 1956, toen de
3
wet in werking trad en wij nog niet precies het bedrag
kenden, dat per leerling van rijkswege zou worden uit
gekeerd, een wat hoog voorschot aan Lekkum is be
taald. Dat betekent niet, dat Lekkum minder krijgt
dan de andere scholen. Lekkum krijgt ook precies het
bedrag, dat de Gemeente meer heeft uitgegeven voor
het openbaar onderwijs dan de rijksvergoeding bedraagt.
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het voorstel
van B. en W.
Punt 13 (bijlage no. 136).
De hear Pietersen: Oer it generael kin üs fraksje
wol akkoart gean mei de teneur fan it brief dat B. en
W. by dit advys jown hawwe. Mar der binne in pear
punten, dêr't wy neijer op yngean wolle. En wol yn it
earste plak op it feit, dat fan de fjouwer doarpsskoal-
len trije, sa't hjir stiet, de bern wol opheine yn 'e memme-
tael, mar gjin twatalich ünderwiis jowe yn de sin fan de
wet. En nou hawwe wy it gefoel, dat it better wie as
men bisykje soe om wierliken mei goed opset twa
talich ünderwiis to set to gean. Dan soe men freegje
kinne oan de Wethalder fan Ünderwiis, oft dy de
aldenkommisjes dêrop wize koe. Hwat sy dogge is yn
üs eagen in hwat gefaerlike saek. Dat twatalich ün
derwiis rnoat men net ünderskatte; it freget nochal
hwat fan it persoaniel dat deroan wurket; dat moat
bislist in goede training hawwe en moat ek efter him
in ynstansje witte dy't him helpe kin. Nou hawwe wy
yn Fryslan sa'n ynstansje en dat is it Pedagogysk Ad-
fysburo. Wy soene it plezierich fine, as men dêr ris
help frege.
Fierders wurdt hjir sein: „Hoewel ons van de be
hoefte bij de ouders aan een tweetalige school in deze
dorpen niet is gebleken," Dochs hawwe wy it ge
foel, dat men net wachtsje moat op de bihoefte dy de
alden blike litte. De alden winskje goed ünderwiis en
it is spitich men soe sizze kinne: tragysk dat
it hiele probleem fan it twatalich ünderwiis yn de
sfear kommen is fan pro of kontra Fryske Biweging.
Dat hat der lykwols neat mei to meitsjen. It is fol-
slein in technyske fraech, hoe't men de bern it bést
ünderwiis jaen kin en yn sa'n gefal soe men ek net
wachtsje moatte op de alden. dy't in kear komme soene
to freegjen, hwant dan soe it wolris hwat oan de lette
kant wêze kinne foar de bern. Wy fine yn üs fraksje,
dat it fan bilang is, dat dy bern sa goed mooglik ün
derwiis krije en dat is yn dit gefal foar in bern, dat
tige twatalich is en dat is op al üs doarpen sa it
twatalige systeem. Dan moat men ek fierder derom
tinke, dat it net in kwestje wurdt fan in stimming,
dy't op sa'n aldenjoun halden wurdt as der ris in des
kundige oan it wurd west hat. By stimmingen krije wy
ek wer to meitsjen mei it tragyske, dat der winliken
net stimd wurdt foar goed ünderwiis, mar pro of kon
tra it hiele Fryske probleem. En nochris, it is in fol-
slein technyske kwestje.
Dan bliuwt der noch in tredde puntsje oer. As ik it
goed sjoen haw, dan hawwe B. en W. yn it biried
gebrük makke fan in pear mooglikheden dy't de wet
jowt. En wol yn it earste plak de mooglikheit dy't yn
art. 3 stiet: „Daar waar naast de Nederlandse taal
de Friese taal of de streektaal in levend gebruik is,
kan het leerplan bepalen, dat ten hoogste tot in het
derde leerjaar de Friese taal of de streektaal mede als
voertaal bij het onderwijs wordt gebezigd." Dat is
hwer't praet wurdt oer de twatalige skoalle.
Fierders wurdt yn it brief praet oer in twadde moog
likheit, n.l. it fak Frysk fakultatyf yn to fieren yn
de skoallen yn Ljouwert. „Daaraan kunnen de vak
ken in de artikelen, onder r en w vermeld (w is Frysk),
worden toegevoegd." It liket üs ta, dat B. en W. in
tredde mooglikheit net sjoen hawwe en dat is de al-
alde mooglikheit fan de wetswiziging-Slotemaker de
Bruine. Dat is art. II, ünder 3: „Daar waar naast de
Nederlandse taal de Friese taal of de streektaal in
levend gebruik is, kan onder lezen en Nederlandse taal
enige kennis van de Friese taal of van de streektaal
begrepen zijn." Wy woene wol hawwe, dat B. en W.
bisochten de skoallen binammen yn Ljouwert ris
hwat waerm to meitsjen foar dizze mooglikheit. It
hat in foardiel, hwant as men it fak fakultatyf yn-
fiere soe, sa't it ek sein wurdt yn it riedsbrief, dan
moat de ünderwizer en ünderwizeres yn it bisit wêze
fan de legere akte Frysk. As men it docht, sa't it yn
art. II, ünder 3, stiet, is der fan in akte gjin sprake.
Dan kin elke ünderwizer it dwaen. Ek by dizze moog
likheit moet ik wer wize op de kans, dy't der is om
bigelieding to krijen fan itselde Pedagogysk Advys-
buro. Ik wit net, oft ien fan de gemeentlike Ljouwerter
skoallen oansluten is by dit buro; it kostet tsien goune
jiers, mar dan krijt men dus op in tige praktyske
manear alle help, dy't men hjir nedich hat. Ik soe
sizze: It brief hat de geast fan in hwat hoedene leaf-
desforklearring. Ik soe leaver wolle, dat it hwat min
der platoanysk wie en dat men ek de skoallen yn dit
opsicht in bytsje oanpuonne koe en sizze woe Hjir
binne mooglikheden en as it byg. sa ütkomme soe,
dat frege waerd om oan üs legere skoallen yn de heech-
ste klassen art. II, ünder 3, to forwêzentlikjen en dêr-
foar in ekstra kredytsje to jaen foar lêsboekjes, dan
hoopje wy, dat Jimme dan ek in bytsje royael wêze
soene.
De hear Klomp: Ek neffens üs fraksje is it ünder
wiis yn it Frysk to wichtich om dit agindapunt mei
in hammerslach of to dwaen. Wy binne bliid, dat B.
en W. posityf tsjin it Frysk oer steane. Dochs sil der
mear barre moatte. Oer de twatalige skoallen kin ik
wol koart wêze; dy sille wol ta de doarpen biheind
wurde moatte. Ek wy hoopje, dat it ündersyk, dat yn
Himpens, Lekkum en Wurdum dien wurde sil, net al-
linnich bistean sil üt it freegjen oan de alden, oft hja
foar of tsjin binne, mar dat der foarof ek gelegen-
heit jown wurdt om de alden foar to ljochtsjen oer it
foar en tsjin fan twatalich ünderwiis. De wet lykwols
skriuwt sokke ündersiken net foar. B. en W. hawwe
it foech om in skoalle yn in twatalige om to setten.
Hja hoege net to wachtsjen oant der in flinke mear-
derheit foar is. Mei dy flinke mearderheit lizze B. en
W. har seis neffens üs to folie oan bannen.
Nou eat oer it Frysk ünderwiis yn de heechste klas
sen. Ut de redaksje fan it préadvys haw ik opmakke,
dat de regeling-Cals bidoeld wurdt; dy haldt yn
dat is niis ek al sein dat it Frysk dan as fak-w op
it learplan set wurde kin. Dat soks noch oan gjin ien
skoalle bart of bard is, is tige spitich. It is ommers
in forriking foar it bern, as it ek leart Frysk to lézen
en to forstean. Dêr sille wy it allegearre wol oer iens
wêze. Mar ek hjir lizze B. en W. har wer tige oan
bannen, hwant se sizze: De greate mearderheit fan de
alden moat it seis winskje. Mei it fak hannearbeit
giet it hiel oars. Dêr oer stiet yn it learplan: „Aan de
daarvoor door B. en W. aan te wijzen scholen of klassen
kan bovendien onderwijs worden gegeven in handen
arbeid." En is it ünderwiis yn it Frysk foar de Ljou
werter bern, dat ek diel ütmakket fan de Fryske folks-
mienskip, minder wichtich as hanne-arbeid It a.r.
gemeenteprogram seit: „Mei it twatalich karakter fan
üs gewest moat by it ünderwiis rekken halden wurde."
Oare partijen dat hawwe wy niis ek al heard
steane ek op dat stanpunt. Mar dan moat ik konklu-
dearje, dat wy meiinoar oant nou ta in tige meager
resultaet bihelle hawwe: Allinne ien twatalige skoalle
yn Goutum en fierders wurdt der neat oan Frysk
ünderwiis dien. (De heer Heidinga: Van Goutum be
gint de Victorie!) Sa is it. Is dit net in bidroefd lyts
bytsje en dat foar in gemeente, hwer't it sechste part
fan de Fryske bifolking wennet? Men moat jin deroer
bisauwe. Nou binne dêr redenen foar oan to wizen en
de wichtiehste is, dat mar 8 fan de 129 learkrêften de
akte Frysk bisitte. Hjir sil hwat oan dien wurde
moatte. Yn dit forban sille wy by it bigjin bigjinne
moatte en dêrmei bidoel ik de bineamingen. Soene B.
en W. by it oproppen fan sollisitanten net formelde
kinne: „Kennis fan it Frysk is winsklik" Dan wurdt
der neist de honoarearring wer in positive bydrage le-
vere om it oars en better to krijen. Fierders soe it in
goed ding wêze om sa gau mooglik it Frysk as fak
op it learplan to krijen fan dy skoallen, dêr't wol
learkrêften binne mei de akte Frysk.
En wat de regeling neffens de wet-Slotemaker de
Bruine oangiet, kin ik my hielendal oanslute by hwat
de hear Pietersen sein hat. Dan kin it sünder akte.
En dan binne der noch gans mooglikheden.
De heer Do Leeuw: Is er t.a.v. de scholen voor l.o.
in de gehele gemeente wel eens een enquête gehouden
naar de voertaal thuis? Wij hebben n.l. een ogenblik
