18
en nadien heeft ook het Rijk een subsidie voor dit be
stuurlijk onderzoek geweigerd. Hierdoor is heel be
grijpelijk, gezien de hoge kosten, daaraan verbonden
cut bestuurlijk onderzoek door de Gemeenteraad afge
wezen. En ik stel dit, omdat het gehele pakket, zoals
het nu getracteerd wordt onder het mom van: „nu
kunnen de gemeenten er zelf over beslissen", een reeds
opgezette zaak is, uitgaande van de ontwerp-wet ge
westvorming in Den Haag, een gewestvorming, welke
onvermijdelijk zal leiden tot een vierde bestuurslaag,
waarvan ik me niet kan voorstellen, dat er nog iemand
in deze zaal daar belang bij heeft, maar het blijkt dus,
dat het anders is, gezien enkele reacties; een gewest-
vorming, waardoor zonder meer de kiezers verder van
de gekozenen komen af te staan en de taken van de
gemeenten verder zullen worden beknot; een gewest
vorming en B. en W. zeggen het in him preadvies
wel heel voorzichtig waarbij de bevoegdheid van
eigen inkomsten moet bestaan. U kunt met dezelfde
woorden zeggen: het recht op eigen belastingheffin
gen, waardoor het beeld voor de Leeuwarder bevolking
dan zal worden: belasting aan de Regering, belasting
aan de Provincie, belasting aan het Gewest en belas
ting aan de Gemeente. En het zal U, mijnheer de Voor
zitter, duidelijk zijn, dat ik niets voel voor zo'n gewest.
En beter is, dacht ik, via samenwerkingsorganen, via
gemeenschappelijke regelingen, op vrijwillige basis,
op basis van gebleken behoefte, de betreffende bestuur
lijke vraagstukken op te lossen.
Dan punt 31, wat de gemeenschappelijke regeling
brandweerhulpverleningsdienst betreft(De Voor
zitter: Mag ik U even interrumperen? Gelet ook op
de betogen van vorige sprekers, doen we er nu toch,
dacht ik, verstandig aan, dat onderwerp even aan te
houden; de zaak is al zo verschrikkelijk gecompliceerd.
Het lijkt wat inconsequent, maar ik stel dit nu voor,
gelet op de betogen der vorige sprekers. Akkoord?)
Maar ik kan niet zeggen: Een andere fractiegenoot zal
dit overnemen. (De Voorzitter: Nee, nee, maar U
krijgt straks gelegenheid daarover te spreken.)
De Foarsitter: De hear Singelsma hat ek wol in
wurdtsje to sizzen, tocht ik sa.
De hear Singelsma: Dat hawwe Jo goed foründer-
steld, mynhear de Foarsitter.
Der binne net folie saken, dêr't wy it yn Fryslan
meielkoar oer iens binne. Dat jildt wol foar alle Frie
zen. Dat jildt ek foar de plurifoarme partij fan de
hear Vellenga; de iene gemeenteried is foar en de oare
tsjin. Ornaris lüke wy elk oan in kant fan de wein,
mar dat der gjin saneamde gewesten komme moatte,
dêr binne de measte gemeenterieden it wol oer iens.
En yn it Kolleezje fan Deputearre Steaten fine hja
dêryn stipe en meistanners. De Provinsje sawol as de
gemeenten freezje, dat in part fan har wurksumheden
oerdroegen wurde sil oan de gewesten. De Provinsje
hat it gefaer al oankommen sjoen en dy hat forline jier
in moedich bisykjen ündernaem om troch in kommisje
fan hwat men dan neamt deskundigen in rapport gear
to stallen. Hjir is it. It is niiskrekt al in kear sitearre;
47 blêdsiden, hwerfan de helte wyt en de oare helte
stiet ek neat op. (Laitsjen) En dat bisiket dan ta ge-
meentlike heryndieling to kommen. It is haestwurk; it
is mei in gleone nudle en in baernende tried yn elkoar
ript. En it giet üt fan in iensidich kriterium, ntl. de
bistjürskosten per ynwenner. Foar Ljouwert is dat
f27,63 en foar Hylpen f96,62. Op groun dêrfan soe
men dan iverje moatte foar greatere gemeenten. Ik
wol op dizze forkearde ütgongsstelling net fierder yn-
gean. It rapport moat dan ek sjoen wurde as in set
tsjin de gewestfoarming. Meitsje sterkere gemeenten
dat is dan de foründerstelling fan sa'n 30.000 yn-
wenners; dan hawwe wy gjin gewesten nedich. It
P.P.D.-knippatroan de „broddellape" neam ik it mar
dat op dy manear üntstien is, hat ek al wer it ne-
dige forset oproppen yn dizze provinsje. Mar de ge
meenten, ünder oanfiering fan de Provinsje. forwach-
tsje fan gewestfoarming perfoarst gjin heil. Mar sjoch,
mei it iene to forsmiten is men der net. Men moat ek
hwat oanbiede. En dêrom sizze Deputearre Steaten:
Meitsje fan hiel Fryslan ien great bistjürslichem en
jow foech, draech taken op oan dy Provinsje. Hja haw
we dêrmei in aid F.N.P.-plan nij libben ynbliesd. Wy
hawwe yndertiid nochal sutele mei it plan ien super-
gemeente to meitsjen yn de greattens fan de greate
stêdden hwermei wy cms sa'n 53 miljoen ekstra yn-
komsten krije soene. Dat like nearne nei fansels, mar
ik tocht doe by mysels: Och, hwat nou öfeart is, wurdt
aenst wol wer foer. En sa is it ek gien. ït is sa üt-
kommen. It is in plan, sa't de Provinsje dat nou foar-
stelt, dêr't wy dus wol efter stean kinne. Mar sjoch,
Ljouwert wol in oare kant op. Dat wol mei Snits en
it Fean nei in soarte fan lichte gewestfoarming. En sa
lang dy offisiéle gewesten der noch net binne, moat
der al fêst hwat komme: „ynstitusionalisearje" hjit dat
mei in moai wurd, hwat fêstichheit, hwat groun ünder
de fuotten. De B. en W.'s hawwe al jierren lang mei
elkoar konferearre ik hie hjir „konkelefoeze" stean,
mar dat sil ik mar werom nimme; dat wol ik net sizze
en al bipaelde öfspraken makke, dêr't de rieden nou
har seine oan jaen moatte(De Foarsitter: Kin
ne.) Jüst; dat kinne se dan ek dwaen. In frjemde si-
tuaesje, tinkt my sa, en dwers yngeande tsjin de pro-
vinsiale polityk. Ik tink wolris: It koe wol in soart fan
machtsstriid wêze tusken de Provinsje en de greate
gemeenten. Der sil fansels wol wakker skodholle
wurde, mar och, it soe net iens sa'n frjemde for
ünderstelling wêze, hwant, as it der op oan komt, is
sa'n gemeente op it lést ek „stadskyn" fan it Provinsje-
hüs. Der bliuwt wolris hwat hingjen, tinkt my sa.
Sjoch, hwat is nou üs krityk? Ik haw it hwat formu-
learre yn in pear punten. 1. Wy hawwe hjir joun al sa
folie heard en ik tink wolris: Och, Vellenga stiet „een
zaam, niet alleen", mar ik moat en ik kin him hjoed
net byfalle. Us krityk is sa: Wy hawwe gjin forlet fan
in fjirde bistjürslaech, mei in super-boargemaster of
in soarte ünder-kommissaris, en gjin forlet fan in ge-
westlike ried; dat makket it hiele apparaet mar djür-
der en de amtnerij wurdt greater. 2. Net ien kin in sin-
nich wurd sizze op dit stuit oer it jild, hwer't dat fan-
dinne komme moat, oer de taken, oer de forkiezing
fan dy gewestlike rieden. 3. It ündergraven fan de taken
fan de Provinsje is neffens my dan mar ik sjoch
de dingen o sa subjektyf; dat moat ik derby sizze
in ynliedende faze om de Provinsje fordwine to litten.
4. De gewestfoarming is gjin wêzentlike désintralisaesje
en dêr hechtsje de federalisten in greate wearde oan
It Regear hat ljeaver 50 gewesten ünder him as 11
provinsjes. It „fordiel en hearskje" is fan alle tiden
en net allinnich üt de Romeinske tiid. Elke demokraet
moat dêr in hekel oan hawwe. 5. It is in biwust syk-
jen fan ik wit net hokfoar machten om de boarger los
to meitsjen fan syn provinsiale ynstelling. Hy moat
syn idintiteit forlieze, hy moat syn tael forlieze. Hoe
wol dêr natuerlik oars oer tocht wurde kin, mar ik
fiel dat sa oan; hy kin manipulearre wurde. En dizze
mei in moai wurd lichte gewestfoarming is foar
my in stap yn it tsjuster. 6. It forpakken fan dy bran-
bistridingsorganisaesje is foar my hwat in minder ün-
suvere probleemstelling en suver hwat om de twivel-
ders oer to heljen om ta dy gewestfoarming to kom
men. 7. De fiif brükte kriteria dêr bin ikbinne
wy it net mei iens. Ik sprek net allinnich foar my
seis. Wy wolle in oare wei en dy wei is: It wurklik öf-
stean fan taken(De Foarsitter: Ut hwaens
namme sprekke Jo dan, mynhear Singelsma? Ik mien-
de, dat Jo mar allinnich wiene.) Ik sprek net altyd
üt namme fan mysels allinnich; dat moatte Jo goed
bigripe; ik sprek üt namme fan in organisaesje en yn
dizze organisaesje libje idéen, dêr't ik de fortsjint-
wurdiger en de tolk fan bin. (De Foarsitter: Ik tocht,
dat Jo hjir nou net allinnich foar Jo seis sprieken en
dêrom bin ik sa binijd üt namme fan hwa Jo hjir
sprekke.) Ik sprek altyd üt namme fan myn organi
saesje; dat skied ik goed fan(De Foarsitter:
Jo sprekke hjir allinnich üt namme fan Jo seis.) Né,
ik sprek üt namme fan dy organisaesje. Hwat sille
wy nou hawwe? Jo jowe my it wurd en Jo wolle my
manipulearje Dêr bin ik in püre tsjinstanner fan.
(Laitsjen) Mar ik wol wol oan'e ein sizze: Dizze dingen
komme üt Hollan wei. Fan 'e moarn sei in man tsjin
my: ,,As se dêrre yn Hollan siik binne, dêrom hoege wy
noch net op bed to gean." (Laitsjen)
De heer Hiemstra: Toen vorig jaar het rapport
„Stad en regio" uitkwam, sprak mij dat ik wil het
wel eerlijk bekennen uitermate aan. Het leek mij een
19
volkomen nieuwe aanpak en het sprak mij met name
meer aan dan het rapport in zake een nieuwe bestuur
lijke indeling, dat de provincie Friesland een jaar
eerder het licht had doen zien. En in eerste instantie
zei ik: Ja, dit lijkt mij eigenlijk wel de juiste aanpak.
Toen ik naderhand het rapport „Samen op weg" nog
eens helemaal had doorgeworsteld en me had gereali
seerd wat eigenlijk die institutionalisering wel zou gaan
betekenen, ben ik begonnen met vraagtekens te plaat
sen achter een hele serie opmerkingen en toen ik die
vraagtekens optelde, had ik er zoveel, dat ik eigenlijk
door de vraagtekens het gehele rapport niet meer zag.
Met name weegt bij mij, evenals bij de heer Vellenga,
de betrokkenheid van de inwoners van het gewest bij
het bestuur erg zwaar en ik zie helemaal niet, hoe die
in feite in het gewest zal moeten worden gerealiseerd.
Ook had ik duidelijke bezwaren tegen de manier, waar
op een eventuele gewestraad zou moeten worden in
gesteld. Om daar tegenover iets te stellen, moest ik
een serie motiveringen op papier zetten en ik moet
eerlijk bekennen, dat de heer Heidinga die vrij behoor
lijk heeft verwoord. Mèt hem ben ik van mening, dat
de afstand bestuurder-bestuurde te groot gaat worden
en ik geloof niet, dat wij, na het geheel bezien te heb
ben, in deze richting zouden moeten doorgaan. Ook ik
vind, dat wij op vraag 1: of er in onze omgeving be
hoefte aan een gewest is, „neen" zouden moeten ant
woorden.
De Voorzitter: De praktijk heeft dus uitgewezen,
dat we nog niet over punt 31 hebben gesproken. Ik
stel nu voor, dat we ons daar even van distantiëren.
Zijn er nog leden van de Raad die over punt 30 het
woord verlangen?
De hear Klomp: Yn tsjinstelling mei de measte
oare leden fan üs fraksje, stean ik net öfwizend tsjin
it foarmjen fan gewesten oer. Dêrby haw ik wol inkele
bitingsten. In pear dêrfan hawwe B. en W. ek al
neamd yn har foarstel. It earste is: Alles hwat op ge-
meentlik niveau dien wurde kin, moat ek yn de takomst
troch de gemeenten forsoarge wurde. En twad: De
gewesten moatte eigen finansiéle middels hawwe. Myn
tredde bitingst is, dat troch it foarmjen fan gewesten
üt noch yn net de posysje fan de provinsje Fryslan
oantaest wurde mei. Krekt oarsom: By it foarmjen
fan de gewesten moat neigien wurde, oft bipaelde ta
ken net better nei de Provinsje oerhevele wurde kinne
as nei de gewesten. As dat bart, kin de yntergewest-
like gearwurking, dêr't B. en W. it oer hawwe yn har
antwurd op fraech 5, ta it uterste biheind wurde.
Ik wol de foarstanners fan plannen om fan Fryslan
ien gewest to meitsjen, earnstich warskögje. As dat
trochgiet: Fryslan ien gewest, en dan faeks Grinslan
en Drinte ek, dan is de wei sljochte foar it opdoeken
fan 'e provinsje en foar it foarmjen fan in nije greate
provinsje Noard-Nederlan.
Ta bislüt noch in opmerking oer it stanpunt fan
Deputearre Steaten, dat der eigentlik yn Fryslan gjin
gewesten komme moatte, mar dat de gemeenten op 'e
nij yndield wurde moatte. Ik bin fan bitinken, dat nei
de gemeentlike heryndieling de measte gemeenten noch
to lyts wêze sille om goede bistjürsienheden to wêzen
en dat der dan likegoed noch forlet is fan gewesten.
De Voorzitter: Zijn er nog meer leden die over
deze problematiek: Gewestvorming, en dus ook over
„Samen op weg" het woord verlangen? Zo niet, dan
stel ik voor, dat we nu eerst een kop koffie gaan drin
ken en dat dan de eerste reactie van onze zijde ge
geven zal worden. Ik zou voorts willen voorstellen ons
eerst toch maar even te distanciëren van de kwestie
van de Brandweerhulpverleningsdienst Friesland. Ak
koord
De Raad gaat hiermee akkoord.
De Voorzitter schorst, om 22.55 uur, de vergadering
voor de tweede koffiepauze.
De Voorzitter heropent, om 23.15 uur, de vergade
ring.
De heer Hemstra heeft inmiddels de vergadering ver
laten.
De heer B. P. van der Veen: Mijnheer de Voorzit
ter, mag ik een voorstel doen over de orde? (De Voor
zitter: Ja, natuurlijk.) Ik vraag mij af, of het veel
zin heeft wanneer wij deze kwestie nu nog in een
nieuwe ronde bespreken. Ik dacht, dat de toelichting
die wij van het College hebben gekregen, bijzonder dui
delijk was, en dat de gezichtspunten van de diverse
fracties ook nogal duidelijk waren overgekomen. Ik
dacht, dat wij ons een hoop tijd zouden kunnen bespa
ren wanneer wij niet tot een verdere bespreking hier
van overgingen, ervan uitgaande, dat de zaak wel dui
delijk genoeg is.
De heer Heidinga: Ik kan U zeggen, dat ik de
zelfde gedachte heb.
De heer Ten Brug (weth.)Er moet toch zeker
eerst een antwoord komen van de zijde van het Col
lege? (De heer Heidinga: Er is niets gevraagd.)
De heer Vellenga: Ik neem aan, dat dit een voor
stel van orde is. Nu zou men inderdaad heel concreet
kunnen zeggen op dit moment: bij deze stand van za
ken liggen de standpunten vrij duidelijk. Ik weet alleen
niet, of het correct is tegenover een College, dat voor
stellen doet en daarop graag bepaalde reacties uit de
Raad wil hebben, om nu zonder meer te zeggen: Stop
maar. Ik vind wel, dat het College in dit geval recht
heeft van zijn kant in te gaan op een aantal dingen
die hier hetzij positief, hetzij negatief naar voren zijn
gebracht. En ik zou mij dus het voorstel van orde
kunnen voorstellen na het antwoord van de Voorzitter
van het College. Het is te doen gebruikelijk, dat wij
dat hier over en weer doen, in één ronde of in twee
ronden, en ik dacht niet, dat wij daarvan nu vanavond
zouden moeten afwijken. Het College heeft toch min
stens het recht om waarschijnlijk bij monde van de
Voorzitter in te gaan op de discussie uit de Raad.
(De heer B. P. van der Veen: Deze materie is wel
vaker aan de orde geweest in de Raad. Er is vaker
over gesproken.) Niet in deze concrete vorm, dacht ik.
(De heer B. P. van der Veen: Nee, niet in deze vorm.
Maar er is wel eerder gesproken over het principiële
vraagstuk.)
De Voorzitter: U brengt mij wel een klein beetje
in moeilijkheden. Ik vind het wel prettig, dat de heer
Van der Veen zegt, dat wij zo duidelijk zijn geweest
met onze informatie. We hebben wel eens andere ge
luiden gehoord. Ik zou nu inderdaad simpel kunnen
volstaan met te zeggen: Wij hebben de stortvloed van
woorden over ons heen laten gaan, kijkt U naar de
College-voorstellen en gaat U vandaag of morgen tot
stemming over. Want U zult U moeten uitspreken.
De Raad moet in ieder geval een uitspraak doen over
een aantal vragen die hem zijn voorgelegd.
Ik heb ook de indruk, dat het juist zou zijn om een
zekere reactie van onze zijde te geven op datgene wat
nogal uitvoerig vanuit de fracties naar voren is ge
bracht naar aanleiding van voorstellen die wij hebben
gedaan. Dat is ook de normale procedure. Ik dacht,
dat het goed zou zijn, dat wij, wellicht zonder op alle
details in te gaan dat zou een heel lang antwoord
moeten worden toch wel enkele kanttekeningen ma
ken en een aantal reacties geven op datgene wat naar
voren is gebracht. Het is aan de Raad om uit te ma
ken of er behoefte is aan een tweede instantie; U zou
ook kunnen besluiten de tweede instantie morgen of
op een ander tijdstip te houden. Persoonlijk meen ik,
dat er een tweede instantie nodig is om tot een uit
eindelijke standpuntbepaling te komen.
De heer B.. P. van der Veen: Het is aan de Raad
daarover te beslissen. (De heer Vellenga: U kunt be
ter een voorstel van orde doen. Daar kunnen we dan
ja of nee op zeggen.) Ja. Dan zou ik willen voorstel
len, dat wij de discussie hierover sluiten. Nu.
De Voorzitter: Wij hebben U een tweetal vragen
voorgelegd. Wij zullen daarover een uitspraak van de
Raad vragen. Als ik het voorstel van orde goed be
grepen heb, wordt voorgesteld nu de discussie te slui
ten; het standpunt van het College is duidelijk in de
stukken weergegeven. De fracties hebben elkaar ge
ïnformeerd. Ik zou de ontwerp-besluiten dus vanavond
