kin men yn de aide omjowing miskien nije wenningen
sette dy't ek f 170,oan hier opbringe moatte. En
dan hawwe jo nije wenningen yn pleats fan reno-
vearre wenningen. Ik jow de hear Miedema ta, dat dit
probleem bisjoen wurde moat. Ik sil it yn de earstkom-
mende gearkomste fan de kommisje Foaroarlochs wen-
ningbisit oan de oarder stelle.
Ek de hear Miedema hat it hawn oer it dwaen fan
in stap tobek; hy fynt, dat ündersocht wurde moat
oft net hwat goedkeapere materialen brükt wurde
kinne.
Fan de trochstreaming hoege wy net alles to for-
wachtsjen, mar it is wol bilangryk, dat de trochstrea-
mingspremy forhege wurdt. Ljouwert past him uteraerd
oan by dy forheging. Dêr sille wy ek publisiteit oan
jaen.
Dan komt de hear Miedema noch even op de duplex-
wenningen. Hy seit: Wurdt it net ris tiid dy wenningen
to splitsen? Wy hawwe it oant nou ta net dien, krekt
mei it each op de minder-draechkrêftige allinnestean-
den en gesinnen dy't yn de duplex-wenningen wenje.
Op groun fan sosiale motiven doarre wy it eins noch
net oan. Hjir wenje misken yn mei in lytse beurs; dy
kinne de hier bitelje. Meitsje wy fan twa wenningen
ien, dan moat der foar ien fan de twa gesinnen in
passende wenning foun wurde; it oare gesin soe dan
bliuwe kinne. As dy passende wenningen biskikber
binne, dan liket my yndied it momint oanbrutsen om
de saek oan to pakken. Mar dat momint hat der noch
net west. Ik stim de hear Miedema ta, dat de merk-
situaesje fan hjoed-de-dei der moatte hwat fraech-
tekens set wurde by de fraech: Kinne wy dit allegearre
opfange mei üs nijbou? oanlieding jowt dit pro
bleem op 'e nij to bisjen. Mar ik soe net graech wolle,
dat en dêr bin ik in bytsje bang foar as wy de
splitsing trochsette soene, de minder-draechkrêftige
dy't mei de duplex-wenning tofreden is en der mei
holpen is, dêr de dupe fan wurdt. Mar wy sille noch
ris sjen hwat wy oan dit probleem dwaen kinne.
Dan kom ik nou by de hear Singelsma. Hy hat in
wiidweidich bitooch halden. Ik leau net, dat it yn alle
opsichten hielendal earlik wie; lit ik it mar düdlik
sizze. Binammen hwat hy seit oer de gemeentlike tsjin-
sten, stiet my net sa bot oan. Uteinliks is it sa, dat de
wenningbouprogramma's yn de Ried fêststeld binne; de
Ried hat dus dy programma's yn it forline akseptearre.
Wy binne dêr forantwurdlik foar. En as der üntjowin-
gen west hawwe hwer't wy nou fan sizze: Dat hie wol
better kinnen, dan moatte wy net tofolle de skuld yn
in bipaelde rjochting skouwe, mar dan moatte wy mei
elkoar dêrfoar de forantwurdlikheit drage. De mins-
ken fan de tsjinsten kinne harren hjir net to war
stelle; hja drage trouwens ek gjin forantwurdlikheit
foar it bilied.
Dan hat de hear Singelsma it ek noch hawn oer de
bistjürlike en planologyske kaders; der binne gjin ge
westen en ek gjin streekplannen. Dit leit hwat mear op
it terrein fan de hear Tiekstra, mar ik soe wol op-
merke wolle, dat wy hyltiten boud hawwe mei bistim-
mingsplannen. Hwat dat oangiet hawwe wy wol wurke
oan de han fan in planologysk kader; dêr hat it hjir
net oan mankearre. It is de fraech oft wy it goed dien
hawwe. En dan siz ik mei de hear Singelsma: Wy
moatte us hyltiten öffreegje oft wy fan flaters yn it
forline makke, leare kinne. En dan moatte wy wolris
in oare wei ynslaen. En dêrfoar hawwe wy dan ek sa'n
rapport as nou oan de oarder is. Wy woene in wen-
ningmerkforkenning hawwe en dêrfoar hawwe wy de
hear Priemus in deskundige ynskeakele. Ut syn
rapport komme in oantal fasetten nei foaren dêr't wy
fan leare kinne; wy witte nou hokker punten wy yn 'e
gaten halde moatte. Wy moatte in hwat fleksibeler
bilied fiere, wy moatte us net foar in to great tal
jierren fêstlizze. Ik tocht, dat wy bliid wêze koene
mei dit rapport.
Dan hat de hear Singelsma as syn miening ütsprut-
sen, dat wy de konkurrinsje mei de bütendoarpen net
oan kinne; Ljouwert sil forlieze; Mantgum byg. krijt
aenst 5.000 ynwenners. Dat binne foründerstellingen
dy't wier wêze kinne, mar it is ek bést mooglik, dat
de surburbanisaesje straks hwat öfnimt. Ik haw de
gedachte, dat der forskillende doarpen binne dy't sa-
danich groeid binne, dat men net by steat is de disci
plines dy't by dy üntjowing hearre op to bouwen. Ik
tink byg. oan kulturele foarsjennings, riolearring, ün-
derwiisfoarsjennings, wykfoarsjennings ensfh. En dan
komt men op in bipaeld momint op in punt, dat in
doarp net fierder groeije moat sünder dat der ek in
tal fan dy foarsjennings komme. En as men oan it
oanbringen dêrfan ta is, dan is it foardiel fan sa'n
doarp boppe Ljouwert weifallen. (De hear Singelsma:
Ik woe graech Jou miening hearre oer de sintralistyske
en de dirigistyske ynfloeden. Ik siz dit even foardat
Jo it forjitte.) (De hear Miedema: Jo hiene it der
strak ek oer, dat Jo de Provinsje mear foech jaen woe
ne, mynhear Singelsma.)
Hwat de renovaesje en amovaesje oangiet, hat de
hear Singelsma al in antwurd krige doe't ik oare
sprekkers biantwurde.
Ik bin de hear Singelsma tankber, dat hy it rapport-
Priemus posityf wurdearret. Wy sille bisykje oan
de han fan dat rapport üs bilied fierder to fieren. Wy
sille sjen mei de biskikbere gegevens üs foardiel to
dwaen.
De heer Van der Veen heeft er op gewezen, dat de
Raad voor de Volkshuisvesting tot voorzichtigheid heeft
gemaand m.b.t. het bouwen van flats. Hij meent, dat
dat een goede raad is; ik ben dat volkomen met hem
eens. U ziet ook, dat wij in de nieuwe bestemmings
plannen een veel kleiner percentage flats gepland heb
ben dan in het verleden het geval was. Wij zullen dc
woningmarkt goed in de gaten moeten houden. Wij
zullen inderdaad de bouw moeten afstemmen op de
vraag. Dat is ook een van de bedoelingen geweest van
het rapport.
De heer Van der Veen heeft ook een opmerking ge
maakt over de huurprijs. Hij meent, dat de mensen
moeten leren wat meer over te hebben voor het wonen.
Ik geloof, dat hij gelijk heeft. De mensen willen graag
zo goedkoop mogelijk wonen. Daar zit toch wel vaak
achter, dat men dan meer over houdt voor dingen
die eigenlijk tot de luxe-sector behoren. Men zal moeten
leren een bepaald percentage van het inkomen te re
serveren voor wonen.
De overige opmerkingen van de heer Van der Veen
heb ik al beantwoord.
De heer Van Haaren heeft een aantal opmerkingen
gemaakt die mij wel aanspreken. Wij zullen ten aan
zien van de bestemmingsplannen een flexibel beleid
moeten voeren. Die flexibiliteit moet een goede basis
hebben. Voor zover mogelijk is, moeten we de plan
ning aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen.
De heer Van Haaren heeft er op gewezen, dat we de
trend van de migratiebalans goed in de gaten moeten
houden. De afdeling E.S.A. maakt elk kwartaal een
overzicht. Wij betrekken die overzichten bij ons beleid.
Wij houden wat dat betreft de vinger goed aan de pols.
We zullen inderdaad moeten streven naar een even
wicht in de migratiebalans. Als wij de bouw goed af
stemmen op de vraag zouden we m.i. in de goede rich
ting gaan. Ik wil niet zeggen, dat dat het enige middel
is, maar ten aanzien van de woningbouw is het, dacht
ik, wel het belangrijkste. Wij zullen wat dat betreft
alles op alles zetten.
De heer Van Haaren heeft ook nog een opmerking
gemaakt over het anders opzetten van woonwijken. Hij
heeft daarbij gesproken over meer inspraak van de be
woners. Ik dacht, dat we die inspraak zoveel moge
lijk hadden ingebouwd. Juist het rapport van de heer
Priemus is een middel om aan die inspraak gestalte
te geven. Het is alleen met nieuwe wijken zo moeilijk.
Je weet niet welke mensen er straks zullen gaan wo
nen. Dat weet je niet eerder dan op het moment, dat
de woningen worden toegewezen. Willen we iets aan
die inspraak doen, dan zullen we gebruik moeten ma
ken van het materiaal, dat de woningbouwverenigingen
hebben; daar schrijven de mensen zich in en daar leg
gen ze hun wensen op tafel. Wij zullen moeten trachten
uit dat materiaal de gegevens te verzamelen. Zodra
de wijk in aanbouw is, zullen we m.i. de bevolking
moeten inschakelen om de eisen en verlangens te weten
te komen; die kunnen we dan zoveel mogelijk inpassen.
Het bouwen van huizen in de binnenstad zal straks
aan de orde komen als het binnenstadsplan besproken
wordt. Ik dacht, dat dat een zaak was waarop wij ons
allen goed moeten bezinnen. Deze kwestie is in dis
cussie. Ik kan U zeggen, dat wij voor deze gedachte
voldoende belangstelling hebben.
9
De overige vragen en opmerkingen van de heer Van
Haaren heb ik inmiddels al beantwoord. Ik ben blij,
dat hij het eens kan zijn met de zienswijze van B. en
W., zoals die in grote trekken in de raadsbrief naar
voren is gebracht.
De Voorzitter: Ik zou nog een enkele opmerking
willen maken over wat de heer Van Haaren in ons
midden heeft gelegd m.b.t. de AGO. Ik dacht, dat wij
geen verkeerde indruk moeten krijgen naar aanleiding
van zijn woorden; ik weet niet waar hij zijn inlichtin
gen vandaan heeft. Hij vertelde, dat hij er de vorige
week achter was gekomen, dat de AGO bezig was on
derdelen van het bedrijf over te brengen naar Gronin
gen. Het kan zijn, dat hij daar pas de vorige week
achter is gekomen, maar dit is al vrij lang bekend. Er
heeft ook in de krant gestaan, dat de AGO bezig is
met het opnieuw indelen van de taken over de ver
schillende kantoren van dit grote concern. Ik kan U
meedelen, dat ik de vorige week nog een gesprek heb
gehad met de directie van de AGO over een aantal
problemen. Het ging o.m. over de omvang van de
werkzaamheden van de AGO in Leeuwarden. Men heeft
mij verzekerd, dat het in een voor hen te overziene
periode stellig niet de bedoeling is, dat de omvang van
de werkgelegenheid die de AGO in Leeuwarden op
dit moment biedt, te verminderen; eerder het omge
keerde. Maar er is een nieuwe taakverdeling aan de
orde. Een deel van de werkzaamheden dat deel,
dat in het P.T.I.-kantoor zit gaat naar Den Haag.
Maar men is tegelijkertijd bezig andere taken hier
heen te verplaatsen. Ik kan U dus de verzekering ge
ven, dat mij uit het gesprek met de directie is geble
ken, dat de totale omvang van de werkzaamheden van
de AGO in Leeuwarden eerder zal toenemen dan af
nemen.
De Voorzitter schorst, om 20.55 uur, de vergadering
voor de koffiepauze.
De Voorzitter heropent, om 21.15 uur, de vergadering.
Mevr. Brandenburg-Sjoerdsma: De Wethouder heeft
ons, geloof ik, allemaal op onze wenken bediend. Maar
ik wilde toch nog even ingaan op hetgeen hij gezegd
heeft over de bouw van goedkope woningen. Hij heeft
daarbij de Martens-woningen genoemd. Hij zei wel niet,
dat die goedkope bouw gelijk zou zijn aan die Mar
tens-woningen, maar hij jaagt toch een heleboel men
sen wat de schrik op het lijf. Ik heb bij de gemeente
Goirle stukken opgevraagd m.b.t. de daar gebouwde
woningen. Ik wilde U een paar voorzieningen noemen
die in die woningen zijn aangebracht en waar
van je eigenlijk zou verwachten, dat men daarop be
zuinigd had. Ik noem dan: in toilet, keuken en douche
tegels tot 1,50 m; de wanden in de hal bekleed met
vinyl en een stuk schoon metselwerk; aansluiting op
de centrale antenne; in de keuken een vloer van hard
gebakken tegels (die zit niet in de woningwetbouw
in Leeuwarden), vier onderkastjes, twee laden en drie
bovenkastjes (dat is heel veel); een veron-douchebak
van 90 x 90 x 10 (in de meeste huizen in Leeuwarden
loopt het water wel naar het laagste punt en dat is
voor de huisvrouw vervelend, want het water spat alle
kanten op; dit is een veel betere oplossing). (Stem:
Water loopt toch altijd waar het het laagst is!) Ja, die
slag is voor U. Maar ik ga nog even verder met mijn
opsomming: op de overloop een wandcontactdoos; drie
wandcontactdozen op de slaapkamers (dat komt in
Leeuwarden bijna niet voor)een c.v.-ketel met een
ingebouwde geyser; ventilatie van keuken, douche en
w.c. door middel van een centraal luchtkanaal met
electrische afzuiging; metalen binnenkozijnen; hout
werk gebeitst blank; rode baksteen met polyester go
ten en antraciet sneldakpannen; ramen en alle schui
vende delen zijn van allimunium. Ik dacht, dat het
nog wel wat meeviel met het uitkleden van die wo
ningen. Het architecten-honorarium was f 342,- - per
woning.
Het spijt mij eigenlijk, dat de Wethouder niet even
ingegaan is op het schijnbare verschil van mening, dat
in de Raad bestond. Want het is er eigenlijk niet.
Niemand wil wat de heer Singelsma suggereerde
groeien om het groeien. Dat wil niemand. Wij willen
alleen graag onze fractie tenminste dat Leeu
warden zijn bewoners vasthoudt en misschien een klein
beetje groeit, omdat je anders verzeild raakt in een
heel verkeerde structuele opbouw van de bevolking.
Je houdt veel te veel bejaarden over in verhouding tot
de groep werkende mensen. Het gaat er dus helemaal
niet om, dat je maar uitgroeit, dat dat dan een soort
hobby is. Ik dacht, dat je er gewoon naar moet streven
dat je een levende gemeenschap houdt. En daarbij is
het beslist noodzakelijk, dat er een bepaalde verhouding
is tussen de verschillende leeftijdsgroepen en de ver
schillende inkomensgroepen.
De heer Heidinga: De Wethouder heeft geantwoord
op alle redevoeringen van mijn mede-raadsleden. Ik
kan mij zijn opmerkingen begrijpen. Vrij veel uitlatin
gen van de sprekers in eerste instantie waren betrekke
lijk negatief. We kopen er natuurlijk niets voor als
we zeggen: Het was slecht, het was fout, enz. We
kunnen er toch niets meer aan veranderen. Dat is
een waarheid als een koe. Het is dan maar het aller
beste, dat we van nu af aan proberen het beter te
doen. Wat gebeurd is, is gebeurd. Nu schiet de Wet
houder m.i. in zijn beantwoording een beetje te ver
door. Dat kan ik eigenlijk net niet verstouwen. Het
is n.l. zo, dat het publiek die grote flats nooit heeft
gewild. Wij wisten dat ook; dat was helemaal geen
geheim voor ons. In alle na-oorlogse jaren zijn er in
heel Nederland legio protesten geweest tegen de mas-
sabouw in de vorm van flats. Maar, zegt de Wethou
der, wij hebben als Raad toch besloten flats te bouwen;
de architecten hebben de plannen gemaakt en de
woningbouwverenigingen hebben willens en wetens de
flats gebouwd. Is dat nu allemaal wel zo? Er is één
fractie in deze Raad geweest die zich erg tegen deze
bouw heeft verzet. Destijds was dezelfde Wethouder
die nu aan het woord is geweest de spreekbuis van
die fractie. En ik weet nog wel, dat het in die fractie
behoorlijk heeft gekraakt omdat achter de tafel toen
een andere Wethouder zat op de plaats waar nu
Weth. Tiekstra zit waar die fractie behoorlijk tegen
aan liep. De Wethouder had dus niet helemaal gelijk.
Hij heeft wel gelijk als hij zegt, dat de Raad de plan
nen allemaal aanvaard heeft; maar de Raad heeft dat
gedaan met vreselijk veel moeite en erg- veel pijn
met de rug tegen de muur, zou je kunnen zeggen.
Er is vaak in deze raadzaal tegen de Raad gezegd
Als jullie dit niet nemen, dan krijg je niets. Als we
destijds de woningen van Intervam mijn fractie
heeft toen tegen gestemd niet genomen hadden,
hadden we niets gekregen. Ik weet, dat vele raads
leden toen voor het voorstel gestemd hebben, omdat
duidelijk gezegd werd: Als je dit niet neemt, krijg je
helemaal niets. Dan vallen we buiten het hele contin
gent woningen. Dat was ook niet de schuld van B. en
W., beslist niet. Maar het is ook per se niet de schuld
van de Raad. De Raad heeft altijd met pijn en moeite
dergelijke beslissingen genomen: Zullen we, zullen we
niet Het is en dan kom ik misschien wel een
beetje in het straatje van de heer Singelsma ons
gewoon opgedrongen door hogere instanties. (De hear
Singelsma: Ja, dat is dirigisme.) Ja, inderdaad, dat
is het dirigisme dat de heer Singelsma bedoelde. Ik
heb alleen maar willen stellen, dat de zaak niet zo
eenvoudig ligt als de Wethouder heeft doen voorko
men. Wij hebben geen andere inzichten gekregen; de
Raad heeft altijd bezwaar gehad tegen flats. Er is
wel gesproken over konijnenhokken, hoor, ook in deze
Raad. Raad en woningbouwverenigingen zijn steeds
voor het blok gezet: je kunt dit krijgen en anders krijg
je geen toewijzingen. De woningbouwverenigingen heb
ben ook niet met plezier die flats gebouwd.
Ik wil toch niet in mineur eindigen. Hoe dan ook,
er zitten op het ogenblik in de woningbouw tendenzen,
die op verbetering wijzen. Wij kunnen een andere weg
inslaan. Er zal „mear forskot" in de samenstelling van
het woningpakket komen. Ik geloof, dat we nu wel
met enig optimisme de toekomst tegemoet mogen zien.
Ik ben het volkomen met de Wethouder eens, dat we
er metelkaar de schouders onder moeten zetten om een
behoorlijk pakket woningen te kunnen aanbieden. Dan
zullen we daar zeker bewoners voor vinden.
