10
missie Verbouw Beurs in haar vergadering van 6 fe
bruari 1973 over deze materie heeft gediscussieerd en
dat de commissie onder meer tot de conclusie is ge
komen enz. De woorden „onder meer" zijn in de raads-
brief, eerlijk gezegd, vervaagd. Wij hebben ons in de
betreifende commissie bijzonder goed gerealiseerd, dat
de financiële haalbaarheid van zowel het een als het
ander een moeilijke zaak zal worden. En wij hebben
dat ook terdege in de overwegingen betrokken. Maar
wij zijn niet tot de conclusie gekomen de heer Van
aer Veen heeft daar ook op gewezen die B. en W.
verwoord op de laatste pagina van de raadsbrief. Daar
staat: „Resumerend stellen wij U voor er mee in te
stemmen, dat het op 26 januari 1970 genomen prin
cipe-besluit wordt herzien in die zin, dat van de ver
bouw van de Beurs tot concertzaal/congrescentrum
wordt afgezien." Dat vind ik een te harde uitspraak,
want wij weten vandaag-de-dag nog helemaal niet wat
er van de verbouw van de Harmonie, d.w.z. van het
geschikt maken van de zalen van de Harmonie zowel
voor gesproken woord als voor concerten, terecht
komt. Er zijn allerlei technische mogelijkheden tegen
woordig en die mogelijkheden zullen uitgebuit moeten
worden om het zover te krijgen, dat er een compromis
ontstaat tussen deze beide. Maar het zal voor de ar
chitect een bijzonder moeilijke opgave zijn het zover
te krijgen. Nog afgezien van de kosten die ermee an
nex zijn. Ik zou het daarom bijzonder op prijs stellen,
dat eerst alle kosten bepaald zijn en dat er een schets-
plan aanwezig is met alles wat daar bij hoort om tot
een conclusie te kunnen komen m.b.t. de verbouw van
de Harmonie zowel tot concertzaal als congrescen
trum enz.
Ik sluit mij overigens aan bij de vragen van de heer
Van der Veen en wil het hier bij laten.
De heer P. D. van der Wal: Het standpunt van mijn
fractie over dit voorstel tot verbouw van de Harmonie
is, dat wij ermee instemmen dat nu eerst de Harmonie
wordt verbouwd. Maar in tegenstelling tot wat B. en
W. voorstellen, voelen wij er niets voor om zo maar
af te zien van de verbouw van de Beurs tot concert
zaal /congrescentrum, daarmee alle plannen in de
prullemand te gooien en het Frysk Orkest alle uit
zicht op een eigen huis te ontnemen.
Als compensatie voor dit verlies wordt nu voorge
steld de grote zaal van de te verbouwen Harmonie van
een variabele akoestiek te voorzien. Zoals ook al in
de brief van het Frysk Orkest wordt opgemerkt, vol
doet dit tot nu toe maar matig in de gebouwen waar
dit systeem al is toegepast. Het blijft een zeer onze
kere oplossing.
Over de financiële gevolgen van dit voorstel staat
in de raadsbrief alleen te lezen, dat het in het vooruit
zicht gestelde bedrag van 1 miljoen voor de verbouw
van de Beurs mogelijk ook voor de Harmonie aange
wend kan worden. Als dat alles is, wat bekend is
over het rijkssubsidie voor dit project, dan is dat heel
erg mager en erg onzeker. Er is toch zeker wel over
leg gepleegd met C.R.M. over dit voorstel? Ik wilde
graag weten wat er uit het overleg is gekomen.
Is er al eens een kostenraming gemaakt voor de
totale verbouw van de Harmonie? Straks blijkt ook
die te hoog en komt er helemaal niets van de grond
op dit gebied. Wanneer komt nu eindelijk het totaal
plan voor de verbouw van de Harmonie klaar? Daar
wachten wij nu al tijden op.
Voor het overige kunnen wij het in grote lijnen eens
zijn met wat de heer Van der Veen gezegd heeft. Wij
sluiten ons aan bij zijn vragen over het afzien van een
eigen huis voor het Frysk Orkest.
De heer Hiemstra: De raadsbrief die nu voor ons
ligt, heeft mij wat in verwarring gebracht. Dat zal
waarschijnlijk wel aan mijzelf hebben gelegen. Ik heb
dan ook getracht om een klein beetje op een rijtje te
zetten wat er eigenlijk rond dit geheel gebeurd is. Ik
kwam daarbij tot het volgende.
De Commissie Cultureel Centrum Leeuwarden kwam
in het door haar uitgebrachte rapport van november
1969 tot de volgende, m.i. belangrijke uitspraken:
er moet een gescheiden accommodatie komen voor
muziek en toneel i.v.m. de verschillende akoestische
eisen
er wordt prioriteit gegeven aan verbouwing van de
Beurs; de verbouwing van de Harmonie zou, op
een aantal deelverbouwingen na, nadat de Beurs
klaar is, moeten plaats vinden, dit i.v.m. de conti
nuïteit van zowel het muziek- als het toneelleven;
de kostenraming van de verbouwing van de Beurs
was in 1969 8 miljoen gulden.
Wat is nu de huidige situatie? Er ligt een door de
rijkscommissie goedgekeurd plan op tafel. De door de
architect en de rijkscommissie opgemaakte kostenra
mingen lopen uiteen; voor dat verschil is echter een
oplossing mogelijk. Verder is er een advies van de
Raad voor Culturele Aangelegenheden aan B. en W.,
dat resulteert in het hier in de Raad ingebrachte voor
stel.
Wat zijn nu de door de Raad voor Culturele Aange
legenheden aangevoerde argumenten? In de vorm van
drie vragen in het interim-rapport die vragen wor
den later zonder bewijsvoering als argumenten ge
bruikt wordt het volgende enigszins verkort
weergegeven gesteld: le Worden beroepsuitvoerin
gen i.v.m. hoge investeringskosten niet te belangrijk
geacht t.o.v. andere belangrijke culturele facetten
2e Is er aandacht besteed aan de bezettingsgraad van
Harmonie en Beurs, zoals deze nu is en in de toekomst
zal zijn i.v.m. de bevolkingsontwikkeling 3e Door
middel van variabele akoestiek zouden er misschien
allerlei activiteiten in één zaal kunnen plaats hebben.
In de brief die wij van het Frysk Orkest hebben ont
vangen, is hierop ingegaan. Ik zou hieraan nog het
volgende willen toevoegen.
Wat het eerste punt betreft, het Frysk Orkest is
met de Provinciale Bibliotheek de belangrijkste cultu
rele instelling in Friesland. Het Frysk Orkest ver
zorgt niet alleen beroepsuitvoeringen, maar begeleidt
het muziezkleven in de hele provincie. Ik denk aan
uitvoeringen met koren, de Mattheus Passion, de Mes
sias en ook aan het samenspelen met korpsen; indi
viduele orkestleden treden op als dirigent en geven les
o.a. aan de muziekschool. Ondanks al deze activiteiten
heeft het Frysk Orkest een voor Nederland nieuw
educatief programma in uitvoering, d.w.z. het bezoek
van kleine groepjes musici in steeds wisselende com
binaties aan basisscholen om de kinderen in kennis
te brengen met instrumenten, het geluid ervan enz.
Kortom, een taakopvatting die in de Tweede Kamer
geprezen werd en ten voorbeeld is gesteld aan andere
symfonieorkesten. De conclusie moet dan ook zijn, dat
het Frysk Orkest zeer beslist niet alleen beroepsuit
voeringen verzorgt.
Wat het tweede punt betreft, zou ik willen opmer
ken, dat wij in Leeuwarden te maken hebben met een
beroepsorkest en met amateurtoneel. Wij hebben te
maken met een bloeiend muziekleven, er zijn goed be
zette en uitverkochte zalen. Wij hebben ook te ma
ken met toneelactiviteiten die middelmatig tot slecht
bezette zalen trekken. Als men het dus over de bezet
tingsgraad wil hebben, rechtvaardigt dit dus ten volle
de prioriteiten zoals die in het rapport van de Com
missie Cultureel Centrum Leeuwarden zijn vastge
legd en hier in de Raad werden bevestigd. Wat de
toekomstige bevolkingsontwikkeling van Leeuwarden
betreft, ten eerste heeft Leeuwarden een duidelijke
centrumfunctie en ten tweede moeten we, dacht ik,
ook eens af van de cirkelredenering, dat we geen in
woners aantrekken omdat we geen accommodaties
hebben en dat we de accommodaties niet uitbreiden
omdat er geen inwoners bijkomen. We kunnen deze
vicieuze cirkel alleen doorbreken op het punt van de
accommodaties.
T.o.v. het derde punt, de variabele akoestiek, het
volgende. In het interim-rapport worden vier zalen
genoemd; daarover hebben wij in de laatste Pauken
slag enige opmerkingen kunnen lezen. Ik wil er nog
aan toevoegen, dat recente informaties mij hebben ge
leerd, dat de zaal in Alkmaar niet gebouwd zal wor
den, voorts dat er is geprobeerd een zaal in het Con
gresgebouw in Scheveningen geschikt te maken voor
het Residentieorkest, een poging die miljoenen heeft
gekost en als mislukt wordt beschouwd.
Ik dacht, dat wij in Leeuwarden niet alleen de gast
heer van het Frysk Orkest zijn, maar ook de huis
baas. Dit legt ons de verplichting op voor een goede
huisvesting te zorgen voor alle activiteiten van het
n
orkest. En die huisvesting kan niet alleen bestaan uit
een zaal waarin zo nu en dan eens een concert kan
worden gegeven. Ik zou dan ook willen voorstellen om
het rapport van de Commissie Cultureel Centrum Leeu
warden te volgen.
De heer Weide (weth.): Alvorens ik inga op dc
diverse vragen die door de Raad aan het College zijn
gesteld, meen ik er goed aan te doen de heren van het
Frysk Orkest, die zich de moeite getroost hebben om
door weer en wind hier heen te komen en een concert
te geven in de hal van het stadhuis, hartelijk dank te
zeggen. Ik dacht, dat dit een goede gedachte is ge
weest. Het verhoogt de sfeer van onze raadsvergade
ring en misschien is het voor herhaling vatbaar. (De
Voorzitter: Het verhoogt de sfeer van de pauze, be
doelt U.) Uiteraard.
Op 26 januari 1970 is het rapport van de toenmalige
Commissie Cultureel Centrum Leeuwarden vrij uitvoe
rig aan de orde geweest in deze Raad. Een achttal
sprekers hebben toen het woord gevoerd; de heer Van
der Veen heeft net als ik de handelingen nog eens
nagelezen. De Raad is toen tot de beslissing gekomen
om over te gaan tot verbouw van de Beurs en daarna
tot verbouw van de Harmonie. Er is toen tevens be
sloten tot de overname van de Harmonie en tot het in
leven roepen van een stichting die de culturele centra
zou gaan exploiteren en beheren en we hebben een
krediet van 2 x f 100.000,aanvaard voor de beide
verbouwingen. Op de uitvoerige discussies van toen
hoeven we nu niet verder in te gaan; de beslissingen
die toen zijn genomen werden ook mede bepaald door
de factoren tijd en geld die ook toen al een duidelijke
rol speelden.
We zijn nu drie jaar later. Wat is er in de tussen
liggende periode gebeurd? De Commissie Verbouw
Beurs de Culturele Raad bestond nog niet ten tijde
van het instellen van die commissie en heeft zich dus
niet bemoeid met de samenstelling van die commissie;
vandaar misschien de enigszins vreemde, maar toch
wel goede samenstelling waarin het muziekleven
in belangrijke mate is vertegenwoordgd, heeft zich in
de afgelopen periode bijzonder intensief met deze pro
blematiek bezig gehouden. Men heeft zich vrij lang ge
bogen over een wensenprogramma. De architectenkeuze
is een vrij langdurige zaak geweest; U herinnert zich
nog wel dat er is gesproken over prijsvragen, over
meervoudige opdrachten enz. Al deze factoren zijn van
invloed geweest. Er is overleg geweest met T.N.O. en
daarna, toen het schetsplan werd gepresenteerd, kwa
men de diverse discussies over de prijs. In de tussen
tijd is er ook een vrij intensief contact geweest met
de rijksadviescommissie voor schouwburgen. Ook die
had enkele raadsleden hebben daarop gewezen -—
nogal wat bedenkingen, er waren verschillen van in
zicht met betrekking tot de kosten.
Inmiddels was er ook het een en ander gebeurd
rondom de Harmonie. Er is een nieuw bestuur geko
men, er is een nieuwe directie opgetreden, er is een
drastische wijziging geweest in het personeelsbeleid;
dat alles heeft een totaal andere presentatie van de Har
monie met zich mee gebracht. De Commissie Verbouw
Harmonie heeft zich met de problematiek rondom de
verbouw bezig gehouden. Het rapport van die com
missie lag ter inzage. Die commissie is duidelijk tot
de conclusie gekomen, dat de Harmonie in zijn huidi
ge vorm er zullen drastische verbouwingen in het
gebouw moeten plaats vinden zeer wel geschikt is
om als schouwburg te fungeren. Dankzij de bijdragen
van de Vereniging de Harmonie en de Planpot is er
inmiddels al 1,3 miljoen in de Harmonie geïnvesteerd;
de artiestenaccommodatie en de entree-partij zijn ver
bouwd. De tijd heeft ons geleerd, dat in de Harmonie
veel voorzieningen zullen moeten worden aangebracht;
die kunnen eigenlijk niet langer op zich laten wachten.
Ik noem met name de elektriciteitsinstallatie die op
afkeuren staat, de keuken die niet meer aan de eisen
voldoet en waar moeilijk in te werken is. De geregelde
bezoeker van de Harmonie zal ook nog wel wat op
en aanmerkingen hebben op het meubilair. Ik denk
aan de verwarming en aan de toneelaccommodatie.
Natuurlijk is er in de tussenliggende tijd wel het een
en ander gebeurd en veranderd. Er zijn vele contacten
geweest met C.R.M. en G.S. Ook in het kader van de
ontwikkeling van het Noorden des lands zijn er con
tacten geweest m.b.t. onze culturele functie in Fries
land. De versnelde verbeteringen van een culturele ac
commodatie die wij in Leeuwaren moeten hebben, zijn
steeds urgenter geworden.
Maar in dezelfde periode is de financiële positie van
Leeuwarden zeer verslechterd. Dat heeft mede geleid
tot het voorstel dat wij vandaag aan U voorleggen.
Het College is van mening, dat het in de komende ja
ren een heel moeilijke zaak zal zijn om twee culturele
centra van deze omvang te exploiteren. De kosten
worden dan dermate hoog, dat ze voor de gemeente
Leeuwarden absoluut niet te dragen zijn. Als we de
cijfers van de exploitatie van de Harmonie in de
vorige raadsvergadering hebben we er al even over
gesproken over de jaren 1971 en 1972 bekijken, dan
meen ik te mogen zeggen, dat het de komende jaren
absoluut onmogelijk zal zijn twee centra te exploite
ren; ik ben m.i. met deze uitspraak niet buiten de
werkelijkheid.
De factoren tijd en geld die op de besluitvorming in
1970 zo'n belangrijke invloed hebben gehad, hebben
ons nu ingehaald; dat betekent, dat wij nu dit voorstel
aan U voor moeten leggen. Welke consequenties zal
deze beslissing hebben op het geheel van onze cultu
rele accommodaties? Het is natuurlijk zo, dat, als je
een goed toneelzaal wilt hebben, dat zijn eigen eisen
stelt; hetzelfde geldt t.a.v. een concertzaal. Het maxi
male is natuurlijk het meest ideale. Een Scala als Mi
laan heeft, krijgen we natuurlijk nooit in Leeuwarden.
Maar de technische vooruitgang staat niet stil. De
vooruitgang van de techniek met betrekking tot de
variabele akoestiek staat ook niet stil; er zijn vraag
tekens en wij weten die ook niet allemaal. Maar we
mogen de vooruitgang in deze sector bepaald niet ver
geten. Het grote voordeel van het krachtig ter hand
nemen van de verbouw van de Harmonie is, dat de
verbouw in fasen kan plaats hebben. Het grote be
drag, dat de verbouw zal vergen de grootte van
dat bedrag is nog wat vaag zal niet in één keer op
tafel gebracht kunnen worden; daarom is verbouwen
in fasen bijzonder aantrekkelijk.
Het voorstel van vanavond houdt niet in, dat wij nu
een definitief nee laten horen t.a.v. de Beurs. Wij zien
op dit moment wel af van de verdere voorbereiding
van de plannen voor de verbouw van de Beurs tot
concertzaal, maar dat hoeft bepaald niet in te houden,
dat de bovenste verdieping van de Beurs niet een cul
turele functie zou kunnen krijgen zoals ze die zo nu
en dan ook al heeft. Ik dacht, dat er met betrekkelijk
weinig middelen bepaalde voorzieningen zouden kun
nen worden getroffen die deze ruimte geschikt maken
voor culturele accommodatie. Wat er over een x-aantal
jaren zal gaan gebeuren m.b.t. de uitvoeringen van
het Frysk Orkest, kunnen wij op dit moment nog niet
exact zeggen. De ervaringen met de dubbele functie
die wij aan de grote zaal van de Harmonie willen ge
ven, zal daarbij van betekenis zijn. Ik dacht, dat het
zeer verstandig zou zijn, dat enkele leden van de Com
missie Verbouw Beurs ik denk met name aan men
sen van het Frysk Orkest zitting nemen in de
Commissie Verbouw Harmonie, zodat de muziek-sector
van deze commissie zal worden versterkt.
Als ik dan even inga op de vragen van de raads
leden, begin ik met de brieven van het Frysk Orkest.
Er zijn inmiddels twee brieven gekomen. (De heer
Vellenga: U zei: vragen van raadsleden.) De brieven
zijn ter discussie gesteld en ik dacht er goed aan te
doen er even nader op in te gaan. De brief van dc
leden van het orkest moeten wij met begrip bekijken.
Ik dacht, dat het een normaal menselijk streven was,
dat je je werkzaamheden in zo optimaal mogelijke
omstandigheden wilt uitoefenen. Een burgemeester
wil graag een voortreffelijke burgemeesterskamer heb
ben, een elektricien wil graag een goede werkplaats
hebben, een schilder wil graag een goed atelier heb
ben, Cambuur wil graag een maximale sportaccom
modatie hebben en het Frysk Orkest wil natuurlijk
graag een maximale accommodatie hebben. Maar, zo
als ik ook al eerder heb gezegd, het maximale is niet
altijd bereikbaar. Ik dacht echter, dat wij begrip moe
ten hebben voor de brief die de orkestleden hebben
geschreven.
