m
8
De hear Vellenga hat ek sein dat ik mysels de spe-
gel net foar halden haw. Nou sille Jo, üt de forhalen
dy't ik hjir sa foar en nei halden haw, wol bigrepen
hawwe dat de minske my altyd tige nei oan it hert
leit en dat wy üs altyd biwust anti-kapitalistysk op-
steld hawwe, ek anti-technokratysk en anti-burokra-
tysk. Wy binne yn mannich opsjoch de minsken dy't
sizze: De minske mei him net manipulearje litte troch
hokker macht ek. Dat is üs ütgongspunt. De idéen
dy't wyi hawwe troch üs bigienens mei de wrald
lykje miskien earst hwat wünderlik, mar dy wurde
stêve troch ündersikingen; wy fine dy byg. werom yn
de blaudruk om to oerlibjen fan in oantal Britse ge
learden dy't ik yn earste ynstansje neamd haw. Dat
binne moderne wittenskipsminsken; harren idéen lib-
ben ünbiwust yn üs organisaesje foartiid al. Wy fine
dy nou werom yn in moderne wittenskiplike foarm.
Us idéen binne fansels net sa üts-ünderlik. Der is yn
1951 in desintralisaesjerapport opsteld. It wurd „knep-
pelfreed" is foar Jo ek gjin loaze klank; Jo witte ek
noch wol hoe't troch de aksje dy't hjir fan kaem trije
ministers nei Ljouwert kamen. Doe ynienen wiene
de ministers wol ré om nei de Friezen to hark jen. Wy
hawwe ek noch in kommisje foar de territoriale de-
sintralisaesje dy't in bytsje op in dea spoar sit. Us
kommissaris sit der dan nou wol wer yn, mar wy moat-
te noch öfwachtsje hwat dit allegearre wurdt. As de
partijen it desintralisaesjerapport ünderskreaun hiene
P.v.d.A. en de rjochtse fraksjes dan hie de
F.N.P. nei alle gedachten gjin skyn fan kans hawn.
Mar de hiele desintralisaesje is nei 1951 op in sêft
sin set; der is net al to folie fan torjochte kommen.
Ik hoech hjir net wiidweidich F.N.P.-idéen nei foaren
to bringen; ik kin Jo wol dat liket my in kollegiale
died it dikke boek dat wy oer üs idéenwrald gear-
stald hawwe bisoargje. Ik leau dat ik it wol by my
haw. (De hear Tiekstra (weth.): Foar de Krystfa-
kansje.) Ja, it is eat hwer't Jo wol hwat yn werom
fine kinne. Dit wie even in petear mei de hear Vellen
ga; hy gie op myn forhael yn en ik tocht, it soe ün-
hoflik wêze net even op syn wurden yn to gean.
Der is tusken de Foarsitter fan dizze Ried en my
in lyts forskil fan miening yn dit opsjoch dat de
Foarsitter gjin forbining leit tusken de lichte gewest-
foarming en it driigjende spük sa sjogge wy dat
fan gewestfoarming dy't üs fan boppe óf oplein wur
de sil. Wy twifelje dêr oan; dat fiele Jo wol. As it
Kolleezje ré wie om de moty fan de hear Heidinga
oer to nimmen dan soe der al in hiel stik fan myn
twifel weinommen wurde. Ik bin hjir in bytsje twifel-
riedich oer en ik tink: Aensen wurdt it frijwillich
dien. Wy hawwe it formoeden miskien dat Jo dat
net iens ünderskriuwe dat hwat earst frijwillich
oangien wurdt, aensen stadich oan ynstitusionalisearre
wurdt. Dêr binne wy in bytsje bang foar. Wy hawwe
der gjin twifel oer bistean litten dat wy de identiteit
fan Fryslan fan de heechste prioriteit achtsje. Wy
binne de grounwurkers dy't oan de basis operearje.
Wy binne fan miening dat Fryslan net fordwine moat
en dat de gewestfoarming dy't üs fan boppe óf oplein
wurdt sünder de minsken der yn to kennen net troch-
gean moat. Hwat sei Joop den Uyl ek mar wer? „Jo
as mounich boarger hawwe it to sizzen." En nou sil
dat fan boppe óf oplein wurde. Dat is eins stridich
mei de Fryske geast dy't der is. As der dan gewest
foarming komme moat en komme sil dan sil dat fan
ünderen opkomme moatte en net fan boppe óf. Dat
soe yn striid wêze mei de wiere demokraty. Dêrom
steane wy ek folslein efter de moty fan de hear Hei
dinga. It spyt my nou allinne dat nou wer yn it Frysk
Deiblêd stiet mei in greate kop: „Fryslan moat bliuwe"
en dan alles yn de Ried yn it Nederlansk nei foaren
brocht wurdt. Ik fyn dat in bytsje skiednisforfalsking.
Wy dogge biwust alles yn it Frysk: „Fryslan for
dwine, nea".
De heer Meijerhof: Ik wil nog even kort reageren
op hetgeen door het College is geantwoord op mijn
opmerkingen.
In de eerste plaats spijt het me dat er t.a.v. d<e
stand van zaken m.b.t. de aanvullende bijdrage nog
geen licht in de duisternis is gebracht. Helaas kunnen
we er weinig meer van zeggen. Ik hoop dat heb ik
ook uit Uw antwoord begrepen dat we de hoogte van
de aanvullende bijdrage begin volgend jaar zullen we
ten. Ik heb begrepen dat dat ook voor de Wethouder
een nieuwtje was.
Dan kom ik nog even terug op mijn opmerking dat
we met elkaar de schouders moeten zetten onder de
oplossing voor het tekort dat er dan nog overblijft;
we moeten tot een z.g. saneringsnota komen. De Wet
houder is uitvoerig ingegaan op de kwestie van de sa
neringsnota, maar hij is, dacht ik, even voorbij gegaan
aan de suggestie die ik heb gedaan en die landelijk ook
wel eens is geprobeerd, nJ. de burgers en ook de amb
tenaren in alle geledingen erbij te betrekken om be
sparingsmogelijkheden aan te geven. Misschien is de
tijd te kort en is de ambtelijke commissie die bezig is
met de saneringsnota zeer binnenkort al klaar met zijn
werk zodat dit niet meer in te passen is, maar dat
zou ik dan in tweede instantie graag duidelijk van de
Wethouder willen horen.
Ik heb bij de Wethouder een gematigd optimisme
beluisterd wat betreft de rijksuitkeringen. Hij heeft
een aantal punten genoemd die voor verbetering in
aanmerking komen. In 1976 zal het openbaar lokaal
vervoer geheel voor rekening van het Rijk komen.
Daar moeten we dus nog even op wachten. De optrek
king van de f 21,grensbedrag m.b.t. de uitkering
i.v.m. de bebouwingsdichtheid, zal niet voor 1975 plaats
vinden; dat hebben we ook uit de kamerstukken kun
nen vernemen. Dat wil dus nog niet zeggen dat het in
1975 wel gebeurt. De verfijningsuitkering voor histori
sche stadskernen is dus een feit; dat rolt op dit mo
ment al. Aan deze drie door de Wethouder genoemde
punten zouden we nog toe kunnen voegen de verbete
ring die bij het kleuter- en basisonderwijs naar voren
komt. Daarnaast is een van de grote problemen die
in de open brief „De gemeenten in de tang" wordt
genoemd het gebrek aan coördinatie. Daar zal ook iets
aan gedaan worden. Welke financiële voordelen daaruit
voortvloeien is moeilijk te zeggen; als die zich voor
doen züllen die zich op een langere termijn uitstrek
ken. Verder hebben we ook gezien dat deze Regering
de interpretatie van de begrotingsnorm, zoals die in
het verleden werd gehanteerd, wat anders bekijkt. Men
spreekt nu, dacht ik, ook over structuurnorm. Als
laatste punt zouden we kunnen noemen de extra 100
miljoen die in het Gemeentefonds is gestort.
Ik dacht dat hetgeen ik in eerste instantie gezegd
heb over het kritisch volgen verkeerd is overgekomen.
Ik heb daarmee bedoeld te zeggen dat wij de rijks
overheid kritisch moeten blijven volgen omdat de toe
stand nog lang niet rooskleurig is. Uit de beantwoor
ding van de Wethouder meen ik te moeten begrijpen
dat hij hierin kritiek op de V.N.G. heeft beluisterd.
Ik heb gezegd dat we de zaak, via de V.N.G., kritisch
moeten blijven volgen. Dat is waarschijnlijk verkeerd
overgekomen.
Mijn laatste punt, wat de beantwoording door het
College betreft, gaat over de geaccumuleerde tekorten.
Wij zullen daarover in de toekomst nog wel iets horen;
wij zullen wel voorstellen krijgen hoe we die moeten
dekken. Ik heb uit de begroting die nu aan de orde is
begrepen dat daarin min of meer al een voorstel wordt
gedaan. Er is een geschat nadelig saldo voor 1973 van
3 miljoen dat onder het hoofdstuk „Overige diensten"
is overgeboekt. We zien daar dat een bedrag van
f 313.000,ten laste van 1974 komt. Die f 313.000,
bestaat dan voor f 100.000,uit de afschrijving op de 3
miljoen. Hieruit lees ik een voorstel dat op dit moment
aan de Raad wordt gedaan om het tekort dat voor
rekening van de Gemeente blijft m.b.t. 1973 in 30 jaar
af te schrijven. Hoe valt dit te rijmen met de opmer
king van de Wethouder dat nog voorstellen aan de
Raad zullen worden gedaan?
Dan een kleine opmerking m.b.t. de financiële be
schouwingen van de heer Visser. De heer Visser brengt
nog even in herinnering zoals ik ook de afgelopen
vier jaar in de beschouwingen heb betrokken het
geen door hem namens zijn fractie bij de begroting
1972 naar voren is gebracht. Hij heeft daarbij opge
merkt dat hun standpunt van toen nog steeds geldt.
Datzelfde zou ik ook kunnen zeggen van het stand
punt dat wij in 1972 naar voren hebben gebracht. Ik
dacht dat, als de voorstellen toentertijd ik heb ze
in mijn beschouwingen even genoemd als het huiswerk
van weth. De Jong waren aangenomen, we toch
9
niet waren ontkomen aan de situatie waarin we op dit
moment verkeren, n.l. de art. 12-situatie.
De heer Visser: Nog een korte opmerking n.a.v.
de laatste vraag die ik vanmiddag gesteld heb m.b.t.
de matiging van de uitgaven van het gemeentelijk
apparaat. De Wethouder heeft vanmiddag gesteld dat
de Commissie Beleidsplanning hier reeds mee bezig is.
Aan die commissie zijn een drietal taken opgedragen;
deze commissie moet o.m. voorbereidingen treffen voor
een saneringsnota die komende is. Nu heb ik van de
Voorzitter begrepen dat het bericht van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken niet meer dit jaar verschijnen
zal; dat zal in ieder geval 1974 worden. Dat betreft
dus de extra bijdrage 1973. Ik heb de vraag gesteld:
Heeft U aanleiding gevonden om, vooruitlopend op
en daar wil ik het accent op leggen een sanerings
plan, maatregelen te overwegen die kunnen leiden tot
een matiging van de uitgaven van het gemeentelijk ap
paraat? Ik moet U zeggen, ik steek nu ruim 25 jaar
mijn neus wel eens in een andere keuken ook een
overheidskeuken, alleen worden er andere potjes ge
kookt en ik ben er van overtuigd dat er in de over
heidssfeer dat geldt niet alleen voor de hogere over
heden maar ook voor de lagere overheden i.e. de ge
meenten op het terrein van de apparaatskosten po
sitieve resultaten geboekt kunnen worden. De vraag is
alleen: Is de wil om dat uit te voeren aanwezig? Mis
schien kan de Wethouder hier nog even op ingaan. Bij
mij is de beantwoording zo overgekomen dat de Wet
houder eigenlijk sprak over de periode na de verschij
ning van het saneringsplan. Ik heb duidelijk gemikt
op de periode voor het verschijnen van dat plan.
De Voorzitter: Ik wil proberen nog voor de pauze
mijn aandeel van de beantwoording te leveren. Er
zijn voor mij, dacht ik, niet meer zoveel vragen over
gebleven.
De heer Vellenga heeft twee problemen aangeroerd
waarop ik zal moeten reageren. Het eerste stel ik even
uit tot wij straks de moties van Axies behandelen. Het
tweede punt is de problematiek van de werking van
de raden en commissies. Ik heb in eerste instantie al
gezegd dat ik wel de mogelijkheid zag om bij een aan
tal wijzigingen, die wij toch bij de raden moeten aan
brengen, dit mee te nemen. Na hetgeen U in tweede
instantie gezegd hebt, heb ik begrepen dat U zegt dat
wij ons goed moeten realiseren of het bestel, zoals het
er nu is, wel goed reilt en zeilt. Het is niet zo dat U
het principe onder de loep wilt nemen. Het zou kunnen
zijn dat er bijgeschaafd moet worden of dat een enkele
commissie wel opgeheven kan worden. Ik moet U zeg
gen dat we daar so wie so op terug komen, want wij
moeten ons er op beraden, zeker als er een nieuwe
Raad optreedt, bij het compleet opnieuw bemannen van
alle raden en commissies. Dan zullen we daarbij ook
goed na moeten gaan er zijn enkele commissies in
feite nu al slapende hoe wij verder gaan. Over de
wijze waarop dat moet gebeuren zullen wij ons nog
moeten beraden. Wij moeten die commissies en raden
niet domweg opnieuw bemannen, wij moeten ons daar
bij goed realiseren of we op de goede weg zijn. Als we
het op die basis eens zijn dan is het in orde.
Dan richt ik mij met een vraag tot de heer Heidinga
omdat hij de motie die door alle fracties is ondertekend
heeft ingediend. Ik vraag U ik dacht dat dat de
waarde van de motie totaal niet beïnvloedt, maar dat
die dan wat zuiverder gesteld wordt de woorden
„het voornemen van de Regering" te wijzigen in „een
uitlating van de Regering" of „een mededeling van
de Regering". Het is n.l. geen voornemen van de Re
gering; men heeft iets kenbaar gemaakt in een dis
cussie. De heer Vellenga heeft terecht opgemerkt dat
de Regering geen standpunt heeft ingenomen. Maar
ik dacht dat de waarde van de motie niet verandert
als we de door mij voorgestelde wijziging aanbrengen.
Het is m.i. formeel juister als we er „kennis genomen
hebbende van een mededeling van de Regering" of „ken
nis genomen hebbende van een uitlating van de Rege
ring" van maken. (De heer R.P. van der Veen: Misschien
is „gedachte" het goede woord.) Dat kan ook. (De heer
Tiekstra (weth.): Dan moet het zijn „uitgesproken
gedachte".) (De heer B. P. van der Veen: Het is een
„boze gedachte".)
De heer Heidinga: Ik dacht dat U het wel wat te
simplistisch beziet. Er is in de kranten nogal wat
over geschreven dat minister De Gaay Fortman dit
eerst helemaal niet van plan was, maar dat hij onder
druk uit het Kabinet er toe overgegaan is om toch
deze gewestvorming en die nieuwe indeling te publi
ceren. (De Voorzitter: Pas op, dat is de filosofie van
verschillende bladen.) Dat zuigen ze meestal niet uit
hun duim. Maar ik vind het goed dat de wijziging
wordt aangebracht.
De Voorzitter: Zullen we er dan maar „medede
ling" van maken? Ja? Goed, dan is het nog zo posi
tief mogelijk. Ik dacht dat we de motie dan als afge
handeld kunnen beschouwen. Hij is door alle fracties
ondertekend. Is er iemand die stemming verlangt over
deze motie?
De motie, ondertekend door alle fractie-voorzitters,
wordt met alg. stemmen aangenomen.
De Voorzitter: De heer Van der Veen heeft ge
zegd dat wij niet zijn ingegaan op zijn opmerking,
waarbij hij er voor pleitte dat degenen die straks af
studeren aan de agogische akademie ook een plaats
in de samenleving zullen kunnen vinden. Ik ben het
daarmee eens. Dit is natuurlijk een algemene proble
matiek die zich niet beperkt tot de agogische akade
mie. Er zijn meer opleidingen waarbij het risico aan
wezig is dat een aantal afgestudeerden niet binnen
redelijke termijn een plaats in de samenleving kunnen
vinden. (De heer Rijpma: Ja, denk maar eens aan
de juridische faculteit.) Wij zullen daar aandacht aan
moeten schenken; de wijze waarop dat moet gebeuren
is punt 2. Dit lijkt mij niet een specifiek probleem van
de agogische akademie. Ik kan U nog wel dit zeggen.
Toen wij met de Staatssecretaris hebben gediscussieerd
over het tot ontwikkeling komen zowel van de ago
gische akademie als van bepaalde stromen van de
sociale faculteit, is wel naar voren gekomen dat wij
ons er wel degelijk op moeten beraden dat dit moet
gaan in de richting dat er een zo redelijk mogelijke
zekerheid wordt ingebouwd dat het ook zinvolle op
leidingen zijn waaraan de samenleving behoefte heeft.
Dat hebben wij volledig onderschreven. (De heer
Vellenga: De advertenties in de diverse bladen laten
toch wel duidelijk de vraag zien naar dit soort men
sen.) Dit was dus mijn reactie op hetgeen de heer
Van der Veen hierover zei. Overigens, hij heeft later
zelf ook al gezegd dat je al deze dingen een beetje
relatief moet zien, toen hij in een heel ander verband
stelde dat hij blij was dat niet alles even rationeel
gebeurt.
De heer Van Haaren is nogal uitvoerig ingegaan op
de kwestie van de openbaarheid van de raadsadvies-
commissies en de mogelijkheden tot het aansnijden van
bepaalde onderwerpen door raadsleden. Daartoe heeft
hij twee moties ingediend en daar komen we straks
nader op terug. (De heer Vellenga: Gaat het College
straks ook zijn standpunt t.a.v. de moties duidelijk
maken?) Ja, ik zal er dan absoluut op ingaan. Ik
wilde het niet nu doen omdat we er dan twee keer
over praten.
Dan nog even iets over hetgeen de heer Singelsma
heeft gezegd over gewestvorming. Ik interrumpeer nFt
zo vaak als U, mijnheer Singelsma, maar toen U daar
over eens bezig was, heb ik U zult zich dat mis
schien herinneren gezegd: „Jo sjogge spüken." Dat
gyng doe oer itselde ünderwerp. Ik haw yn earste yn
stansje, tocht ik, nochal düdlik sein dat men kin
dat leauwe as net; dat is in oar punt wy de regio-
foarming hwer't wy mei dwaende binne perfoarst net
sjogge as in foarüt rinnen op de gewestfoarming dy't
lanlik yn diskusje is; wy sjogge it wol as in foarm
fan gearwurkjen. It hat, sa't Jo witte, ek in oare struk-
tuer. It hat hiel düdlik bliken dien, los fan de proble-
matyk fan de gewestfoarming, dat der op alderhanne
mêd gemeenten gearwurkje moatte, meiinoar prate
moatte oer bipaelde Onderwerpen dy't wy yn it ünt-
werp-regiofoarming ek düdlik oanjown hawwe. Ik
sjoch it wier ik haw dat ek sein doe't wy hjir mei
inoar oer praet hawwe as twa öfsünderlike proble
men. Ik jow Jo wol ta dat, as der letter al hwat fan
gewestfoarming tolanne komme moat en dan fyn
ik it noch in apart probleem oft yn Fryslan dan al
