kinderziekten met elkaar overwinnen, dan kunnen wij daarna nog wel eens komen. Er is m.i. helemaal
geen haast bij. Als ik goed ben ingelicht is het ook nog zo dat er in het land heel wat gemeenten
zijn die een veel slechtere of een veel meer verouderde bevolkingsadministratie hebben dan wij. Die
zullen zich veel eerder genoodzaakt zien om een beetje bij de tijd te komen en gaan daarom nu al
vast over op de geautomatiseerde bevolkingsadministratie. Maar dat klemt in Leeuwarden beslist niet.
Wij hebben een bevolkingsadministratie die behoorlijk goed bij de tijd is en die echt nog wel een
tijdje mee kan. Als wij hier bepaalde gegevens willen hebben dan komen die er via de plaatjes en de
machines die wij hebben vrij vlot uit; je kan er op wachten. Wat dat betreft is er in onze gemeente
geen noodzaak om hierin voorop te lopen. Ik wil hier nog een vraag aan vast knopen; dat zou ook nog
wel eens kunnen en je weet het nooit met dit soort zaken: Als wij dit besluit nu vanavond zouden
nemen dwingen wij dan ook andere gemeenten om hetzelfde besluit te nemen? Zijn er andere
gemeenten die soms bepaalde werkzaamheden bij ons laten verrichten? Als dat het geval is en als dat
niet meer kan als wij gaan automatiseren zou het kunnen zijn dat wij kleinere gemeenten dwingen
om ook te automatiseren. Dat vind ik ook een factor die wij hierbij moeten betrekken. Ik was ook al
tot de conclusie gekomen dat het niet dit jaar, maar zeker volgend jaar meer zal kosten dan wij er
voor hebben uitgetrokken. Het is ook zo dat de beide administraties voorlopig in ieder geval parallel
zullen moeten lopen. Hoe lang dat zal moeten weet ik niet, maar in ieder geval kunnen wij er wel
zeker van zijn dat het de eerste jaren voor ons belangrijk meer zal kosten.
Weer een andere vraag is deze. Als ik in het stuk zie wat voorlopig de begroting is dan mis ik
daarin de huur van het Beursgebouw. Nu kunnen wij wel zeggen dat het Beursgebouw ons eigendom
is en dat het daarom niet nodig is. Maar ik dacht dat dat niet de gewoonte was in onze gemeente
huishouding. Als wij het Beursgebouw voor de afdeling Bevolking willen gebruiken dan moeten wij
m.i. aan het Markt-, Haven- en Slachthuisbedrijf huur betalen. Als dat zo is - dat lijkt mij vrij
logisch - dan zal dat ook in deze begroting tot uitdrukking moeten komen. (De heer Knol: Dat komt
op het Fonds groot onderhoud.) O, komt dat op het Fonds groot onderhoud van de Frieslandhal; dat
zit je zeker nogal hoog. Enfin, ik mis dus die huur. Ik zou graag willen weten of dat met "opsetsin"
weggelaten is of dat het wel klopt dat het weggelaten is.
Het kernpunt van deze zaak is: Willen wij op het ogenblik deze zaak invoeren en is dat dringend.
Ik meen te mogen zeggen dat het niet dringend is. Er is m.i. geen dringende noodzaak voor Leeuwarden
om tot deze automatisering over te gaan. Als wij het uitstellen totdat de nieuwe huisvesting voor de
afdeling Bevolking klaar is dan geeft dat een behoorlijke besparing. Als wij van het standpunt uitgaan
dat wij beslist mee wil I en doen en de voor stap wi I len nemen, weldan moeten wi j zorgen dat wij
dat koppelverband aanbrengen zodat wij bepaalde diensten kunnen doorverbinden. Maar er zijn een
heel aantal mensen in mijn fractie die op het ogenblik nog niet de vrijmoedigheid hebben om hier
voor te stemmen in acht genomen dat de kwestie van de privacy hun zorgen baart, dat zij er niet van
overtuigd zijn dat het werkelijk dringend is omdat onze bevolkingsadministratie niet verouderd is en
niet achter loopt, en dat, als wij het enige jaren uitstellen, het nieuwe gebouw in gebruik kan
worden genomen en tegen die tijd een heel aantal kinderziekten mogelijk overwonnen zijn. De
mensen in mijn fractie die tegen dit voorstel zijn zijn van mening dat wij over een paar jaar de zaak
nog wel eens op ons gemak kunnen bekijken omdat wij dan veel meer weten; wij kunnen dan
beslissen of wij werkelijk over moeten gaan tot automatisering.
De heer Schaafsma: Ik zal trachten mijn verhaal kort te houden omdat voorgaande sprekers al
veel gezegd hebben wat ik ook naar voren had willen brengen.
Allereerst iets over het rapport. Het is een kort, duidelijk en goed rapport; daarvoor onze dank.
Het is helder geschreven; je leest ze wel eens beroerder. Je kunt er duidelijk de voors en tegens in
vinden en op een rijtje plaatsen.
Ook wij vinden dat over de gevaarlijke kant van de automatisering, dus de inbreng in de
computer, wel wat luchthartig en lichtvoetig heen gegaan wordt. Het is n.l. zo - dat zal niemand
kunnen ontstrijden - dat, als je gegevens verzamelt - dat gebeurt nu ook -, dat al een kwetsbare
plek is. Dat is nu zo en dat zal ook altijd zo blijven, maar toch is er een essentieel verschilOok de
tot nu toe gebruikte systemen zijn altijd dupliceerbaar, maar zullen altijd uit de hand, meer of
minder automatisch, moeten worden gedupliceerd; de gegevens moeten uiteindelijk overgeschreven
of overgedrukt worden; dat kost tijd en dat is zichtbaar. Een computer heeft helemaal niets magisch,
hij doet het alleen maar veel sneller, efficiënter en met minder fouten als hij niet oververmoeid
raakt. Maar er zit een groot gevaar aan. Een computer is een wonder van electronica en 3 computers
op verschillende gebieden heb je in een nacht gekoppeld; dan kan je gegevens bij elkaar krijgen
die je in normale omstandigheden niet bij elkaar wilt hebben en ook niet bij elkaar zult krijgen.
Maar in abnormale omstandigheden - en iedereen begrijpt wel wat ik bedoel - is dat wel mogelijk.
37
En niemand maakt mij wijs dat in oorlogsomstandigheden de gemiddelde ambtenaar zoveel lef heeft om
er handgranaten onder te leggen en de zaak op te blazen, want dat is in het verleden ook niet
gebeurd. Als 10% of 20% van de gegevens vernietigd zijn als de omstandigheden er rijp voor zijn dan
hebben wij met elkaar geluk gehad. Deze gegevens zijn dan in veel grotere getale beschikbaar dan
nu. Laten wij ons toch vooral geen illusies maken. Dat over de privacy, waar ik persoonlijk bij dit
systeem niet in geloof. Bij de automatisering op verschillende terreinen, b.v. het bankwezen, de giro,
de gezondheidszorg, zijn ontzettend veel gegevens verzameld over elke persoon. Als de centrale
bevolkingsadministratie hiermee begint is het, dacht ik, een heel eenvoudige zaak om een databank
voor alles en nog wat - ook voor het spelelement dat er in zit - te verzamelen, maar het betekent
dat mijn persoonlijke gegevens beschikbaar zijn. En zolang ik niet zeker ben dat die persoonlijke
gegevens vanaf de magneetband niet in verkeerde handen kunnen komen zal ik er niets voor voelen.
Het is mij veel te gevaarlijk. Uiteindelijk ligt je hele leven vanaf je geboorte aanstonds vast in de
computer. En wij komen dan zover als in de science fictionroman van Ira Levin "This perfect day" dat
de deur voor je open gaat als de computer beveelt dat het mag; en daar voel ik geen donder voor.
Het systeem dat wij in Leeuwarden hanteren is, dacht ik, redelijk modern. Ik meen dat wij,
gezien de financiën die hiermee gemoeid zijn, dit systeem rustig nog een paar jaar kunnen gebruiken;
wij hoeven niet zo nodig voorop te lopen. Uiteindelijk gaat het nog maar om enkele gemeenten die
er over denken en ik dacht dat deze gemeente, gezien het systeem dat wij hier hanteren, echt nog
wel enkele jaren vooruit kan. Dat betekent ook dat dan misschien de kinderziekten die te voorschijn
komen in andere gemeenten gemakkelijker overwonnen kunnen worden; laat een ander maar eens de
kastanjes uit het vuur halen. Wij lopen vaak genoeg voorop, weliswaar niet met een kunstijsbaan
hetgeen door de heer Heidinga betreurd wordt. Wij kunnen m.i. met deze zaak rustig wachten. Het
heeft op dit moment geen grote urgentie deze secretarie-afdeling naar de Beurs te brengen om der
wille van de automatisering, want ik heb toch wel de indruk dat dat het geval is. Wij zouden dus
rustig een paar jaar kunnen wachten totdat de betreffende afdeling in de panden aan het Raadhuis
plein gevestigd is; dan zouden wij nogmaals moeten bekijken of andere gemeenten ons meer informatie
kunnen geven en of het rijk - en dat vind ik een heel belangrijke zaak - intussen zover gekomen is
dat de automatisering een redelijke bescherming heeft voor de burger zodat zijn gegevens niet te pas
en vooral niet te onpas kunnen worden gebruikt. Ik vind het op het ogenblik al met al een griezelige
zaak om er aan te beginnen. Ik vind het op dit moment voor Leeuwarden ook een te dure zaak omdat
ik niet zie dat het voor onze gemeente nu urgent is.
De heer De Greef: De heer Heidinga heeft de vraag gesteld of de automatisering dringend is.
U doet slechts een aanbevel ing en uit een advies dat u heeft gevraagd aan de V .N .G bl i jkt dat het
eigenlijk niet noodzakelijk is. Er staat in dat advies letterlijk: "Voor doelmatige uitvoering van de
taken van de bevolkingsadministratie is automatisering niet noodzakelijk." Waarom dan wel? Dat
staat er ook in natuurlijk. Er staat dat het gebaseerd is op bestuurlijke overwegingen, t.w. een
geïntegreerde informatievoorziening ten behoeve van beleidsbepaling. Die conclusie heeft u min of
meer in het gele rapport overgenomen en uitgewerkt en u komt dan zelf tot een conclusie die niet
erg overtuigend is. Automatisering is niet goedkoop, kosten gaan voor de baat uit, het is niet
kwantificeerbaar enz. enz.
De gevolgen zijn echter wel duidelijk. Wat er in de eerste plaats uitspringt is de toenemende
greep op de dataverwerking, maar wat er ook uitspringt is de concentratie van risico's. Daar is uit
voerig op gewezen wat betreft de privacy. N.a.v. hetgeen de heer De Pree gezegd heeft zou ik
willen zeggen dat, welke gegevens je er ook in brengt, er met dit systeem een relatie met andere
basisplansystemen kan worden gemaakt waardoor letterlijk alle gegevens die in verschillende
systemen ingebracht zijn - persoonssystemen, betalingssystemen enz. - op welk moment dan ook met
elkaar in combinatie kunnen worden gebracht. Wat je hier ziet is nog een versterking van de
mogelijkheden en de wensen om met informatie om te gaan. U noemt in hef gele rapport ook een
aantal mogelijke bezwaren die aan dit systeem kleven en zegt dat de beveiliging voldoet aan
redelijke eisen. Merkwaardig vind ik dat in het advies van b.vde V .N .Gwordt ingegaan op hef
werken met deze apparatuur door de betreffende ambtenaren, maar dat niet genoemd staat hoe je de
burgers kunt beschermen tegen mensen die met die informatie omgaan; er is slechts één kant van de
zaak benaderd.
Een tweede aspect dat samenhangt met de gevolgen is de kosten-baten-analyse. Ten behoeve van
de kwaliteitsverbetering moeten wij grote financiële offers brengen. De vraag is voor ons of wij daar
op dit moment al mee moeten beginnen gezien het uitgangspunt van de V.N.G. dat het op dit mo
ment niet beslist noodzakelijk is om tot automatisering over te gaan.
