in de straten moeten worden aangelegd. Loopt het allemaal mis en blijkt de gasvoorziening in de toe
komst toch onontbeerlijk te zijn, dan zou het een goede zaak zijn wanneer tegelijk met de warm
waterleiding ook de hoofdgasleidingen zijn aangelegd. Die leidingen hoef je er alleen maar bij in
te leggen, zelfs de distributieleidingen hoef je in eerste instantie niet aan te leggen. Is die moge
lijkheid overwogen? Hoeveel bedragen de extra kosten? Kan dit nog nader worden onderzocht?
Wij hebben grote waardering voor de durf die het college met het voorstel in deze heeft betoond.
Wel wentelt het college praktisch het hele risico in de voorwaarden af op het rijk. Het moet ook
allemaal voor 1 april beslist worden. Mijn vraag is: Als een van de voorwaarden die genoemd zijn
nu eens niet op gaat, is dan sowieso het hele project van de baan? Of gaan wij er dan alsnog over
praten? Ik zou de voorkeur geven aan het laatste.
De hear Singelsma: Trije menuten, mynhear de foarsitter, net mear. Al hoe sympathyk ik foar dit
foorstel oer stean, ik fyn dochs dat men net oer ien nacht iis gean moat. (De hear Rijpma (weth.):lt
bliuwt wol friezen.) Ik bliuw yn styl. Yn Dutslan profitearret mar 6% fan de bifolking fan it "Fernwör-
menetz" en der soe 30% foar yn oanmerking komme. Dat bitsjut dan stêdden fan 25.000 ynwenners.
Yn Nederlan is mar in bytsje underfining mei dit hiele distribüsje-apparaet. Yn Coventry wurdt de
forbarningsoune brukt foar de forwaerming fan in autofabryk. Ik soe it hiel logysk foun hawwe as men
as branstof brukt it ofeart, de hóssmoargens fan in forbarningsoune. Al hoe sympathyk dizze hiele opset
ek is, it is wol ryklik let. It is noch mar in pear wike dan moat der eins al in bislissing forsearre
wurde. As ik dizze stikken les dan is it sa dat de bouwers by de opset fan it hiele plan Cammingha-
buorren eins al rekken halde moatten hienen mei de ynstaIlaesjes. Dat stiet ek dudlik yn it K.E .M.A.-
rapport. Ik haw ek it skriuwen lezen dat de P.P.R. sapas ötdield hat. De hiele manier fan libjen
der't wy sympathy foar hawwe is de lytsskalichheit. Wy hawwe ek altyd sein - de P.P.R. is der gjin
ütfiner fan - dat men eins wyksintrales en wykwaermwetterfoarsjenningen per wyk fan safolle hundert
ynwenners hawwe moat. Dat soe in folie bettere oplossing wêze as dizze greatskaligè dingen. Wy
hawwe sa'n bytsje underfining mei de hiele opset fan dit distribusje-apparaet dat ik it unforstannich
fine soe om op koarte termyn al in bislissing to forsearjen en dan as in bolle yn'e reak der yn op fleane.
Doe't ik yndertiid by it fraech- en antwurdspul frege oan it kolleezje: Binne jimme ek fan plan om
huzen yn to rjochtsjen dêr't men mei sinnekollektoren wurkje wol om op dy manier it taepwefter to
forwaermjen, wie it antwurd: Né. En nou ynienen wurde wy oerfallen mei in folie greater projekt
dat op himsels tige it bistudearjen wurdich is. Ik leau lykwols dochs dat de streamforsnelIing dêr't
wy nou yn torjochte kommen binne fierstento fluch is en dat wy eins dochs wol hwat mear ynformaesje
hawwe moatte om hjir in sinnich oardiel oer ót to sprekken. Ik stean sympathyk tsjin dizze alterna-.
tive foarm fan romteforwaerming oer. Neffens de Shell-rapporten binne binnen 30 jier de bensine
en sa hiel krap wurden. Wy kinne fan tinken wol hawwe dat al dizze branjes forskriklik djur wurde yn
de takomst. Ik haw hwat nijsbrieven - dy krije wy hjir ek wol - meinommen en ik haw hjir hwat stüdzje
fan makke. Ik sil myn kennis hjir lykwols net spuije, hwant it is in tige greate undeskundichheit hwer-
mei't ik hjir praet. (De hear Ten Brug (weth.): Dat fait hielendal net op.) (Laitsjen) Jimme kinne dat
better kamouflearje, dat is it, jimme steane hwat langer yn it pak, mar tink net dat der hwat fan
snapt wurdt. (Laitsjen) (De Foarsitter: Jo binne al oer jou tiid, hear.) Ik hald der mei op. Ik wol noch
dit sizze en dat mien ik: It is in sprong yn it tsjuster en ik leau, dit moatte wy nou noch net dwaen.
De heer Visser: In dit voorstel geeft het college een inleidende beschouwing van initiatieven die
in het recente verleden genomen zijn op het terrein van energiebesparing, toegespitst op het inzicht
in de mogelijkheden vön een ruimere toepassing van stadsverwarming dan tot voor kort het geval is
geweest. Uw voorstel mag dan ook gezien worden in het verlengde van dit streven. Toepassing van
stadsverwarming in de wijk Camminghaburen vindt in het voorstel steun in het ter zake uitgebrachte
rapport van de K.E.M.A. en in de nota van Frigas. Het besparen van brandstof als primaire doelstel
ling voor stadsverwarming laat volgens het interim-rapport van de beleidsadviesgroep toepassing van
verschillende brandstoffen toe, hetgeen meer waarborg biedt voor permanente levering van energie.
De toenmalige minister van Economische Zaken heeft onlangs een drietal punten aangegeven die van
belang zijn om stadsverwarming te verwezenlijken, t.w.de organisatorische, de financiële en de
bestuurlijk wetgevende aspecten.
Aan de hand van de samenvattende nota van Frigas wil ik een aantal opmerkingen plaatsen die nauw
verband houden met genoemde aspecten. De produktie-eenheid zal geplaatst moeten worden op het
terrein van de P.E.B.-centrale. Economische motieven zoals aflevering van electriciteit en aanvoer
van brandstoffen, ook indien op andere brandstoffen mocht worden overgegaan, spelen hierbij een
belangrijke rol. Plaatsing van een W.K.C. - waterkrachtcentrale - in de wijk en uitsluitend bestemd
voor woningen in Camminghaburen wordt afgewezen op grond van milieu-hygiënische aspecten. Omdat
25
het financiële resultaat van stadsverwarming in sterke mate wordt bepaald door het aantal aansluitingen
en in model II van het K.E.M.A.-rapport de bestaande wijken niet zijn betrokken rijst in de fractie
de vraag of plaatsing van een W.K.C. in de wijk blijvend moet worden afgewezen. Plaatsing in de
wijk maakt de hoge investeringskosten van de transportleiding overbodig. Ten aanzien van de aantas
ting van het milieu in de wijk ontbreekt in de stukken elke motivatie. Uit de stukken blijkt voorts
dat de totale investeringskosten zeer hoog zijn en dat het bedrijf de eerste jaren niet rendabel zal
kunnen werken. Volgens de berekeningen zullen op basis van bestaande gegevens en aannames de
nadelige exploitatieresultaten in 1987 tot het verleden behoren. Dit betekent dat gedurende een aan
tal jaren dekking gezocht moet worden voor de hoge aanloopverliezen van het te stichten bedrijf.
Er blijken echter nog tal van onzekere factoren te bestaan. Belangrijk in deze is het energie-prijs-
beleid. Bij de diverse berekeningen is uitgegaan van pariteit met de prijzen van huisbrandolie op het
tijdstip van inwerkingtreding van het bedrijf. Beteugeling dan wel terugdringing van de inflatie heeft
eveneens een averechtse uitwerking op de exploitatierekening. Ook andere veronderstellingen in het
rapport kunnen indien ze niet mochten uitkomen een nadelige invloed op het financiële resultaat
uitoefenen. Het uitgangspunt dat gebruikers niet de sluitpost mogen worden van de tekorten bepaalt
mede, los van andere factoren, de haalbaarheid van stadsverwarming. Uitgesloten is dat de bestuurs
organen van de provincie en van Frigas deze lasten op zich nemen. Het grote belang dat de centrale
overheid bij energiebesparing heeft kan dan ook alleen vertaald worden in de bereidheid om subsidie
te verlenen en de z.g. aanloopverliezen en dergelijke te garanderen. Niet voorbij gegaan kan worden
aan de belangstelling voor stadsverwarming van de toekomstige bewoners van Camminghaburen die
verstoken zullen zijn van een gasaansluitingBij voorgenomen vestiging in deze wijk zullen zij de
voor- en nadelen van stadsverwarming stellig tegen elkaar afwegen; een scala hiervan is in de stuk
ken aangegeven. Op basis van ingewonnen adviezen van talrijke commissies en organisaties lijkt
het mij moeilijk hieromtrent het standpunt van toekomstige bewoners te beoordelen, omdat in deze
geen gegevens bekend zijn. Bovendien - dat geldt eveneens voor tal van andere aspecten - ontbreekt
te enen male de tijd. Wat de ontwikkeling van Camminghaburen betreft kan de gemeente Leeuwarden
zich hoegenaamd niet veroorloven dat stagnatie in de woningbouw optreedt, om welke reden dan
ook. In dit verband moer er op gewezen worden dat blijkens de diverse rapporten nog veel aanvullend
technisch en economisch onderzoek verricht moet worden om het project van de grond te krijgen, ook
ten aanzien van de bestuursstructuur van een stadsverwarmingsbedrijf. In dit kader verdient het stel
lig aanbeveling de spreiding van financiële risico's nader onder ogen te zien en een mogelijkheid
van onderbrenging van het bedrijf in een n.v. of een b.v. te onderzoeken. De positie van Frigas als
belanghebbende bij stadsverwarming zal moeten worden bepaald door de aandeelhoudersvergadering.
De vraag hoe de in de n.v. participerende buitengemeenten zullen reageren mag op dit moment als
louter speculatief worden beschouwd.
Mocht dit voorstel door de raad worden aangenomen dan zal binnen enkele weken blijken of het
nationale beleid inzake energiebesparing ook in onze gemeente gestalte kan krijgen. In dit kader
moet in overleg met de betrokken rijksinstanties ook een aanvaardbare oplossing gevonden kunnen
worden in de sector van de sociale woningbouw m.b.t. de curveprijs, indien besloten mocht worden
tot, zoals gesuggereerd, aanbrenging van inbouwkeukens en -fornuizen. Het omstreden wervend karak
ter van een nieuwe wijk vereist een doelgerichte voorlichting en kan ongetwijfeld een positieve bij
drage leveren tot behoud van dit karakter. Het merendeel van de ingewonnen adviezen is gematigd
positief te noemen. Wel blijkt de waarde die toegekend wordt aan het streven naar energiebesparing.
Voor een deel van de fractie is dit mede het uitgangspunt om zich in principe uit te spreken voor
de aanleg van stadsverwarming in de wijk Camminghaburen en bij de daarvoor in aanmerking komende
woningen in Heechterp. Omdat voor de gemeente stadsverwarming niet ontaarden mag in stadsverar-
ming stelt dit deel van de fractie zich unaniem achter de voorwaarden zoals die in het slot van de
raadsbrief staan vermeld, met de aantekening dat een nader onderzoek naar de bestuursstructuur wen
selijk wordt geacht.
De heer Singelsma heeft inmiddels de vergadering verlaten.
De heer Eijgelaar (weth.): Er is de afgelopen maanden veel geschreven en veel gesproken over
de stadsverwarming in Camminghaburen. Er zijn uitvoerige rapporten verschenen. Commissies, raden,
organisaties en bedrijven zijn geraadpleegd om te trachten op korte termijn de nodige gegevens te
krijgen om tot een verantwoorde besluitvorming te komen. Steeds weer is gebleken dat vrijwel ieder
graag wil meewerken aan de beoogde energiebesparing, maar toch de nodige reserve en twijfels
heeft om nu tot realisering van stadsverwarming te besluiten. Dit is ook vanavond hier in deze raad
weer gebleken. Het is ook geen wonder. Er zijn immers op dit moment nogal een aantal onzekerheden,
