12
de raad ook steeds een rol gespeeld. De PvdA heeft in het verleden in die discussies
in de raad steeds de nieuwe kernwapens fel van de hand gewezen en gepleit voor ver
dergaand lokaal vredesbeleid. Er is in de afgelopen jaren dan ook wel wat gebeurd; dat
staat ook verwoord in de begeleidende brief van PAL bij deze motie. En toch is de dis
cussie over lokaal vredesbeleid in onze eigen partij niet opgehouden. Die discussie heeft
geresulteerd in een aantal standpunten over vredesbeleid, die het tot nu toe gevoerde
beleid van de gemeente verder moeten aanscherpen. Deze standpunten zijn neergelegd
in ons nieuwe verkiezingsprogramma en zijn grotendeels overgenomen in het collegepro
gramma. De intentie om Leeuwarden kernwapenvrij te verklaren is een van die standpun
ten uit ons verkiezingsprogramma. Een belofte aan de kiezers die wij hiermee gestand
willen doen. Het is een intentieverklaring, een politiek signaal, omdat wij ons willen ver
zetten tegen politieke ontwikkelingen die de vrede en zelfs het voortbestaan van de mens
bedreigen. Zowel in Oost als West gaat de ontwikkeling van technisch zeer geavanceerde
wapens alsmaar verder, terwijl de besprekingen tussen de grootmachten nog steeds geen
tastbare resultaten opleveren. In ons eigen land hebben wij te maken met een centrum
rechtse regering, die niet in het minst blijk geeft van nieuwe beleidsimpulsen tot wapen
vermindering; sla het regeerakkoord er maar weer op na. Het is een voortzetting van
het beleid van de vorige regering die massaprotesten van maar liefst driekwart miljoen
mensen in Den Haag naast zich neerlegt. Dat is de stilte van de macht, zoals Van Mier-
lo dat kernachtig omschreef.
Wij willen dat de bezorgdheid over de voortgaande kernbewapening gehoord blijft
worden, zeker nu de discussie over het wel of niet plaatsen van kernwapens in negatie
ve zin is afgerond en het onderwerp van de politieke agenda lijkt te zijn afgevoerd.
Die bezorgdheid leeft nog steeds bij heel veel mensen en ik hoop dat de vredesbeweging
die deze zorg steeds verwoordt zich gesteund voelt door een uitspraak als die welke nu
naar ik hoop door de raad wordt gedaan. Natuurlijk is onze fractie er zich van bewust
dat een dergelijke uitspraak vooral een symbolische en een politieke signaalfunctie heeft,
in die zin dat de rijksoverheid een gemeente altijd kan overrulen. Maar, het mag geen
alibi zijn voor een slaafse en ongeïnteresseerde houding van de mede-overheid als het
om vraagstukken gaat waarvan de effecten zo grensoverschrijdend zijn, niet alleen geo
grafisch maar vooral ook in morele zin. Het steeds maar meer produceren van massa's
vernietigingswapens is geen ver van mijn bed show, het raakt ons en de generaties na
ons allemaal. De voor ons liggende uitspraak dat Leeuwarden zich kernwapenvrij verklaart
heeft voor ons vooral een morele betekenis, namelijk dat de raad van deze gemeente zich
tot tolk wil maken van al diegenen, ook van onze gemeente, die vinden dat de voortgaan
de kernbewapening de mensheid naar een letterlijk en figuurlijk doodlopend spoor voert.
Dat is de dieper liggende morele betekenis van deze uitspraak en daarom onderschrijven
wij die ook.
De heer Koopmans: De voorliggende motie heeft om tweeërlei redenen niet onze in
stemming. Deze redenen zijn dat de inhoud van de motie niet overeenkomstig het CDA-
standpunt ter zake is en - dat is de belangrijkste - de motie aan de orde komt bij
een overheidsorgaan dat daartoe in het geheel niet bevoegd is. Ik zal op beide punten
ingaan
Eerst iets over het inhoudelijk standpunt van het CDA als het gaat om het vraagstuk
van de kernbewapening. In het landelijk program van uitgangspunten staat: "Het CDA
wil niet berusten in de aanwezigheid van massale vernietigingsmiddelen, omdat deze de
schepping als zodanig bedreigen en niet in overeenstemming zijn met de bestemming en
de roeping van de mens. Het CDA wil met name in bondgenootschappelijk verband de
bewapeningswedloop terugdringen in het kader van een beleid gericht op het voorkomen
van oorlog en het behouden van vrede en veiligheid. De aanhoudende bewapeningswed
loop dwingt tot voortgaande internationale bezinning over vraagstukken van wederzijd
se wapenvermindering en wapenbeheersing. Nederland neemt initiatieven tot en geeft
actieve steun aan het tot stand komen van ontwapeningsovereenkomsten welke voorzien
in deugdelijk toezicht, bij voorkeur in internationaal verband. Prioriteit wordt gegeven
aan het verminderen van de afhankelijkheid van kernwapens. De autonome ontwikkeling
met betrekking tot de produktie en de verdere verspreiding van kernwapens, chemische
en biologische strijdmiddelen wordt tegengegaan. Tevens wordt gewaakt voor ontwikke
lingen die de grenzen tussen kernwapens en conventionele wapens verder doen verva
gen." Duidelijk staat dus in het CD A-programma de wederzijdse vermindering centraal
en bovendien het bondgenootschappelijk verband. In de motie wordt uitgegaan van een
zijdige stappen. Daarmee kunnen wij het niet eens zijn.
Ik sprak zojuist over het CDA-standpunt. Dit standpunt is neergelegd in het lande
lijk program en dat is naar mijn mening terecht. Naar onze mening is het defensiebeleid
ten principale een zaak van de rijksoverheid. De rol die de lagere overheid in deze za
ken toekomt is naar de mening van mijn fractie een marginale. Bij de beantwoording van
de vraag of een lagere overheid zich daarmee dient bezig te houden staat centraal het
13
begrip: behoort het tot de huishouding van de gemeente. Het is denkbaar dat de plaat
selijke overheid de zorg uitdrukt van de inwoners van de gemeente over de toenemen
de bewapening. Wethouder Heere, toen nog fractievoorzitter, heeft dat in 1981 eens in
een motie gedaan. Helaas was de steun vanuit deze raad toen te gering. Er zijn meer
voorbeelden te noemen waarbij de plaatselijke overheid zich beweegt op het terrein van
de bewapening. Een voorbeeld is het vredesonderwijs. Ook in het collegeprogram is daar
over het een en ander opgenomen. Als het echter gaat om kernwapenvrij verklaringen
is de gemeente zeker niet competent. Dat is zonder meer een rijksbelang. Het lijkt mij
goed nog eens te onderstrepen dat het gaat om een rijksoverheid die daarbij betrokken
is, die op democratische wijze volgens de daartoe gestelde regels is gekozen. Dat de
gemeente in deze niet competent is blijkt ook uit de waarde van het besluit. Door de
vorige sprekers is reeds gezegd dat het nooit meer kan zijn dan een symbolische uit
spraak.
Met betrekking tot de in de motie genoemde borden aan de grens van de gemeente
kan men zich afvragen of deze de waarheid bevatten. Wij kunnen als gemeente zelfs niet
beoordelen of het inderdaad zo is dat de gemeente kernwapenvrij is. Daarvoor beschik
ken wij niet over de middelen. Ik begrijp best dat daarom wellicht ook de PvdA de oor
spronkelijke tekstvan de motie heeft gewijzigd en dat er nu staat dat Leeuwarden een
atoomvrije gemeente wil zijn. Dat is eerlijk, maar het geeft tegelijkertijd aan hoe weinig
het inhoudt. Overigens is het mij bekend dat de PvdA landelijk toch niet voor afstoting
van alle kerntaken is. Dit zo zijnde en gegeven het feit dat ons gehele land is ingedeeld
in gemeenten, krijgen kernwapenvrij verklaringen toch een aspect van eigen belang ten
koste van een ander. Bestuursrechtelijk behoren besluiten als die welke wellicht van
avond worden genomen tot de zogenaamde nulliteiten. Een nulliteit zou men globaal kun
nen zien als een besluit waaraan een ernstig gebrek kleeft. Een klassiek voorbeeld van
dat gebrek is altijd een verkeerd orgaan dat dat besluit neemt. Nu zijn er nulliteiten in
gradaties. Er zijn besluiten die van rechtswege nietig zijn, er zijn besluiten die vernie
tigbaar zijn en soms wordt de nietigheid aangenomen. Als ik dit besluit inschat, denk
ik dat het hier gaat om een absolute nulliteit. Waarom denk ik dat? Ik leid dat af uit de
reactie van het rijk op dit soort besluiten. Het rijk doet namelijk niets. Het is een in
breuk op een rijksaangelegenheid en het rijk doet niets. Het rijk neemt kennelijk aan
dat deze zaken van rechtswege nietig zijn en een vernietigingsbesluit zal dan ook onge
veer neerkomen op "de moord op een lijk".
Als wij nu de relatie van deze motie eens afzetten tegen de aanwezigheid van de
vliegbasis in onze gemeente, dan is de vraag hoe die positie is. De PAL-fractie is daar
over erg duidelijk in het program. Men zegt dat de vliegbasis zo snel mogelijk moet ver
dwijnen. De vraag is, na aanvaarding van deze motie, met name wat de PvdA daarvan
vindt, gegeven immers het feit dat wij niet weten welke taken precies op die vliegbasis
zijn ondergebracht.
Ik rond af met de mededeling dat onze fractie tegen deze motie zal stemmen.
De heer Bijkersma: Mijn fractie heeft ook in vorige vergaderingen in het verleden
waarbij dit aspect aan de orde kwam steeds gesteld dat de verdediging een rijkszaak is
- de kernwapens horen daar helaas onder - en als zodanig geen zaak is waarover in de
gemeenteraad moet worden gediscussieerd; wij hebben wel andere zaken te doen. Er zijn
vanavond echter bepaalde dingen naar voren gebracht waarop ik wil reageren. Voorop
stel ik dat wij niet meegaan met de motie, omdat wij vinden dat verdediging immers een
rijkszaak is en daar thuishoort.
Omdat er aantijgingen in de richting van de VVD zijn gedaan, wil ik wel zeggen
dat ook de VVD zich zorgen maakt over de voortschrijdende kernbewapening. Deze frac
tie doet dat echter op een geheel andere wijze, namelijk door te zeggen dat de kernbe
wapening een zaak is van twee machten in deze wereld en dat er naar moet worden ge
streefd deze twee machten er toe te brengen de kernwapens uit hun areaal te laten ver
dwijnen. De VVD-fractie brengt dus in zijn algemeenheid en juist in de landelijke poli
tiek tweezijdige ontwapening naar voren. Er is zojuist gesteld dat wij daaraan niets
doen, maar dat heb ik dus nu weersproken.
Bij de motie hoort een schriftuur van PAL, waarover ik graag iets wil zeggen. De
teneur van dit verhaal staat mijn fractie niet aan. Er worden daarin beschuldigingen
geuit die op generlei wijze kunnen worden waargemaakt. Wat ik er eigenlijk in mis en
waardoor geen kracht wordt gegeven aan het verhaal, is dat nergens wordt gesproken
over het andere pact dat ook veel kernwapens heeft en dat ook agressief optreedt. Dat
is gewoon een zwakheid in het betoog. Of is het naar voren gebrachte zeer bewust weg
gelaten? Voor mij is dat geen vraag, maar ik denk dat het voor sommigen wel een vraag
is - misschien zelfs wel voor de PAL-fractie - waarom dit is weggelaten.
Er wordt in de motie op aangedrongen bordjes te plaatsen waaruit blijkt dat Leeu
warden een atoomvrije gemeente wil zijn. Plaatsing van deze bordjes is naar onze mening
een zinloze geldverspilling, juist in deze tijd van bezuinigingen, waarin door ons alle-
