14
maal wordt gezegd dat het rijk ons niet meer bezuinigingen kan opleggen. In dit geval
gaan wij echter gewoon geld over de balk gooien, al gaat het dan misschien maar om
een klein bedrag. Ik wil dat duidelijk stellen. Ik ben het met de heer Koopmans eens
dat het zeer interessant is om nu van de PvdA te vernemen wat de inhoud en het ka
rakter van de woorden is die een vorige fractievoorzitter van deze partij, de heer
Geerts, sprak over de vliegbasis in de gemeente Leeuwarden. Hij zei dat de aanwezig
heid van deze basis een gegeven is en dat daarover verder niet behoeft te worden ge
discussieerd. Het zou echter best kunnen zijn dat de PvdA nu een andere mening is
toegedaan. De Leeuwarder bevolking en ook de mensen die op de vliegbasis werken
hebben er mijns inziens recht op van de PvdA te horen hoe men deze woorden op dit
moment vertaalt.
Zoals ik al heb gezegd, mijn fractie wijst om principiële redenen deze motie af, om
dat wij vinden dat het wat dit betreft om een rijkszaak gaat.
De heer Buurman: De door PAL en de PvdA gevraagde uitspraak is weinig zinvol
en wordt door ons afgewezen. In de eerste plaats begeeft de gemeente wat de materie
zelf betreft zich op een gebied waarop zij geen enkele zeggenschap heeft. In de twee
de plaats is men het er in brede kring over eens dat de gemeente weinig kan doen om
een dergelijke uitspraak te effectueren. In de aflevering 1982-2 van "Atlantisch Perspec
tief" over gemeenteraden en kernwapenmoties komen vertegenwoordigers van diverse po
litieke partijen allen tot deze conclusie. Uiteindelijk is het hierbij toch het rijk dat het
laatste woord heeft, de gemeente zal moeten buigen. Uitspraken van gemeenteraden in
zake de plaatsing van kernwapens kunnen slechts een vertolking van gevoelens zijn. En
wat volgt op een intentieverklaring? Wanneer het gemeentebestuur op grond van deze
uitspraken toch besluiten gaat nemen, loopt men het risico van schorsing of vernietiging,
zoals Hellevoetsluis heeft ondervonden toen men daar een verbod op het vervoer van
kernwapens wilde invoeren (Koninklijk Besluit 21 juli 1985 wegens strijd met Kernener
giewet en Wet op de gevaarlijke stoffen). Dergelijke besluiten zijn derhalve weinig ef
fectief. Voor de indieners van de motie lijkt de waarde ervan vooral te liggen in het
bemoeilijken van de realisatie van rijksbeleid. Een zodanige mentaliteit wijzen wij af.
Obstructie van besluiten die op rechtmatige wijze op het centraal niveau tot stand zijn
gekomen behoort in principe niet tot de taak van de lokale overheid. Het plaatsen van
bordjes heeft geen enkele zin en betekent alleen maar pacifistische propaganda. Het
garandeert in geen enkel opzicht de afwezigheid van kernwapens. PAL en de PvdA
- het spijt mij dat laatstgenoemde partij zich heeft aangesloten - moeten het volk hoger
inschatten.
De heer Ybema: De discussie in het kader van "gemeenten, kernwapenvrij" zijn uit
sluitend gevoerd in de fase voor de beslissing over de plaatsing van de kruisraketten
in Nederland. Deze discussies waren met name bedoeld om politiek bestuurlijke signalen
af te geven naar het kabinet, naar de Kamer, om de beslissing in de goede richting te
sturen. In dat kader hadden een dergelijke discussie en een dergelijk besluit volgens D66
een zinvol karakter. Wij kennen allemaal de teleurstellende afloop van de landelijke dis
cussies over het plaatsen van de kruisraketten. Ik wil met deze typering aangeven dat
er sprake is van een volstrekt gedateerde discussie. In die tijd en in die politieke con
text was het een zinvolle discussie. Nu is er volgens ons sprake van een gepasseerd
station en een in wezen niet meer actuele situatie waarin deze motie en dit voorstel pas
sen. De zaak van de kernwapens is er een van internationale politiek. Wij weten alle
maal dat dat beeld voortdurend in beweging is en dat er wordt gezocht naar mogelijkhe
den om een en ander in een gunstige richting te sturen. Ook wij zijn zeer bezorgd over
de ontwikkelingen van de afgelopen tijd. De discussie in Leeuwarden nu over dit initia
tiefvoorstel van PAL en de motie die daaruit voortvloeit, mede ondertekend door de
PvdA, past volgens ons niet in deze situatie.
Om de discussie nog wat verder te nuanceren wil ik de motie, zoals die thans voor
ligt, even langs lopen. In de eerste overweging staat: dat grote groepen van de
bevolking zich ernstig zorgen maken over de voortgaande bewapeningswedloopVer
schillende discussies en ook stemmingen uit het verleden, met name in de landelijke po
litiek, hebben duidelijk gemaakt dat D66 die bezorgdheid deelt. Ook heeft D66 het ver
zet op dat punt voortdurend gesteund.
Hetgeen in de tweede overweging staat, namelijk dat de aanwezigheid van de vlieg
basis Leeuwarden hieraan een extra dimensie geeft, is iets dat de situatie heel bijzonder
maakt voor Leeuwarden. Hoewel je bepaalde beweringen nooit bevestigd krijgt, denk ik
dat je met de stelling dat er kernwapens in Leeuwarden liggen - tenzij het tegendeel is
bewezen - dichter bij de werkelijkheid zit dan wanneer je dat ontkent. Een en ander is
inherent aan het karakter van een hoog operationele basis als die waarmee wij hebben
te maken. Uiteraard betreuren wij deze zeer waarschijnlijke situatie.
Met de derde overweging hebben wij helemaal geen problemen.
15
Over de vierde overweging, waarin staat dat eenzijdige stappen een kernwapenvrij
Europa naderbij kunnen brengen, het volgende. In de landelijke discussie over de plaat
sing van kruisraketten heeft D66 het standpunt ingenomen dat wij met de nodige nuan
ceringen bereid zijn tot het doen van dat soort eenzijdige stappen.
De laatste overweging luidt: dat Leeuwarden een (bescheiden) bijdrage hier
aan kan leveren en voorbeeld kan zijn voor een politiek gericht op ontspanning en ont
wapening". Ik twijfel geen moment aan de serieuze bedoelingen van de indieners van
deze motie. Hoe goed echter ook bedoeld, een dergelijke overweging kan toch niet echt
serieus worden genomen? Er mag toch niet zo worden geredeneerd dat de stad Leeuwar
den een (bescheiden) bijdrage levert aan een politiek gericht op ontspanning en ontwa
pening? Dan wordt er een enorm grote broek aangetrokken waar wij naar mijn idee met
zijn allen in verzuipen.
Ik kom bij het besluit, dat begint met: "plaatsing en vervoer van kernwapens op
Leeuwarder grondgebied te allen tijde tegen te gaan onder gebruikmaking van alle wet
telijk geoorloofde middelen". Ik heb zopas al iets gezegd over onze opvattingen over
de situatie op de vliegbasis. Tegen die achtergrond kunnen wij niet instemmen met dit
gedeelte uit het besluit.
Het tweede punt van het besluit luidt: "bordjes te plaatsen waaruit blijkt dat Leeu
warden een atoomvrije gemeente wil zijn". Met die kwalificatie wordt in feite de leegte
van het voorstel aangegeven. Het gevoel wordt tot uitdrukking gebracht - velen van
ons zullen dat kunnen onderschrijven -, maar het gebaar dat er uit voortkomt is mach
teloos. Er kunnen bordjes worden geplaatst met deze tekst of met een andere tekst, bij
voorbeeld "Leeuwarden wil vrij zijn van discriminatie, wil vrij zijn van racisme, wil vrij
zijn van fascisme"maar het zijn allemaal politieke belijdenissen die worden uitgesproken.
Feitelijk hebben zij echter geen betekenis.
Afsluitend, mijnheer de voorzitter, deze motie is volgens D66 zinloos, hoe goed ook
bedoeld. Zij is buiten de maatschappelijke werkelijkheid waarmee wij te maken hebben en
moet dan ook gekwalificeerd worden als een voorbeeld van getuigenis-politiek. Dat is
een politiek waar radicaal links geen problemen mee heeft, dat weten wij, dat is ook
haar goed recht. Een grote fractie als die van de PvdA, ook gelet op de landelijk inge
nomen standpunten in deze kwestie, moet zich echter mijns inziens toch nog eens seri
eus op haar standpunt bezinnen. Het geven van steun aan deze motie sust misschien
even het eigen geweten, zo van wij hebben toch een gebaar gemaakt, maar het maakt
Leeuwarden - ik herhaal, hoe goed ook bedoeld - met die malle bordjes straks aan de
grens een beetje belachelijk. Dat is niet de bedoeling, dat weet ik. Ik sluit dan ook af
met van mijn kant een klemmend beroep op de fractie van de PvdA, een volwassen so
ciaal-democratische partij die toch realistisch wil zijn, om terug te keren naar de wer
kelijkheid en te besluiten deze motie niet te steunen.
De Voorzitter: Er zijn een paar vragen in de richting van mevrouw Vlietstra ge
steld. Alvorens de heer Duijvendak het woord te geven verzoek ik de wethouder op de
gestelde vragen een antwoord te geven.
Mevrouw Vlietstra (weth.): Het zal duidelijk zijn dat ik kort kan zijn. Er ligt een
voorstel van twee fracties en geen collegevoorstel. Het college heeft dus ook als colle
ge geen standpunt ingenomen. Hoe de opvatting van de individuele collegeleden is over
dit voorstel zal straks bij de stemming wel blijken.
Ik wil ingaan op een aantal concrete punten van de heer Duijvendak. Hij heeft ge
rept over het voornemen in het collegeprogram om een brochure uit te geven waarin bur
gers van Leeuwarden wordt gewezen op ernstige gevolgen van een ongeluk met kernwa
pens. Hij heeft gevraagd om die brochure te plaatsen in het kader van onder andere de
uitspraak zoals die wellicht vanavond door de raad gedaan wordt en van de tekst die in
het collegeprogram overgenomen is over de civiele verdediging. Het lijkt mij logisch dat,
als er een brochure wordt uitgegeven over de gevolgen van een ongeluk of een aanval
met kernwapens, een en ander wordt geplaatst in het kader van de opvattingen die er
zijn met betrekking tot oorlog en vrede en meer specifiek over lokale vredespolitiek. Ik
kan mij dan ook nauwelijks voorstellen dat een brochure zal worden uitgegeven waarin
niet aangegeven is wat de opvattingen van de gemeenteraad van Leeuwarden zijn. In
die zin kan ik dan ook wel toezeggen dat wij daarop in de brochure zeker zullen in
gaan
De heer Duijvendak zegt vervolgens dat gekeken moet worden in hoeverre in bestem
mingsplannen rekening kan en moet worden gehouden met specifieke bepalingen in dit
kader. Ik vind het moeilijk om daarop op dit moment een concreet antwoord te geven.
Ik denk dat wij als college de motie, als die wordt aangenomen, loyaal zullen uitvoeren
en dat wij naar aanleiding van hetgeen bij het eerste gedachtenstreepje staat "besluit
plaatsing en vervoer van kernwapens op Leeuwarder grondgebied te allen tijde tegen
te gaan onder gebruikmaking van alle wettelijk geoorloofde middelen" zeker zullen kijken
