Punten 16, 17 en 18 (bijlagen nrs. 310, 308 en 307).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen van b. en w.
Punt 19 (bijlage nr. 309).
De Voorzitter: Dit punt luidt: Huisvestingsvoorzieningen voor de openbare en bijzon
dere basisscholen; vaststellen van het overzicht vermeerdering huisvesting voor het tijd
vak 1989 t/m 1991. Ik heb een stuk aan u laten uitreiken waarop staat dat er eigenlijk
aan het te nemen besluit nog een school moet worden toegevoegd. Ik dien nu aan de raad
te vragen of men er mee instemt deze school ook mee te nemen in de besluitvorming. Het
komt u wat rauwelijks op het lijf vallen, maar de reden is duidelijk. Voor 1 oktober dient
namelijk een besluit te worden genomen. Deze school wordt nog meegenomen of hij valt
tussen wal en schip. Dat geeft ons de vrijheid te suggereren de school mee te nemen in
de besluitvorming. Ik constateer dat niemand hiertegen bezwaar heeft.
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het gewijzigde voorstel van b. en w.
Punten 20 en 21 (bijlagen nrs. 299 en 311).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen van b. en w.
Punt 22 (bijlage nr. 316).
De Voorzitter: Aan de orde is het preadvies bij de brief van de Permaninte Kommisje
Frysk yn it Underwiis. Een nadere brief van genoemde commissie is op uw tafels neerge
legd.
Mefrou Westra: Yn it riedsbrief stiet dat de kommisje ynstimme koe mei it pree-advys
fan b. en w. Dat kloppet wat de PAL-fraksje oanbelanget net. Wy fine de reaksje fan it
kolleezje op de lange list mei suggestjes fan de Permaninte Kommisje Frysk yn it Under
wiis wol sa meager dat wy us der fan distansjearje wolle.
Hoe stiet it der foar mei it Frysk yn it underwiis? Ik haw hjir foar my de ütkomsten
üt in ündersyk fan de ynspeksje ut 1985, 5 jier nei't it Frysk ferplichte waard yn it le
ger underwiis. Alderearst wat ütkomsten oer de manier wêrop't skoallen de ferplichtstel-
ling fan it Frysk yn de praktyk ütwurke hawwe. It grutste part fan de skoallen foldocht
oan de ferplichting mei in tiidsynvestearring fan in healoerke oant trije kertier per wike.
Wat de doelstelling foar it fak oanbelanget, 65% fan de skoallen hat gjin ünderskied makke
yn doelstellings foar Frysktalige bern en foar net-Frysktalige bern. Is „differinsjaasje" it
biedwurd hjoeddedei yn it ünderwiis, by it Frysk wurdt der amper noch wat oan dien.
De feardichheid skriuwen komt mar amper oan bod; mar 25% fan de skoallen stribbet nei
in skriftlike taalbehearsking en dan ek noch mar allinnich foar de fan hüs üt Frysktalige
bern.
Dan inkele ütkomsten oer de deskundichheid fan de underwizers om dit fak te jaan.
8% fan de ünderwizers kin it Frysk net ferstean; 15% kin it net léze; 20% kin it net prate
en 40% kin it net of mei grutte muoite skriuwe. En dan is it ek nochris sa dat 20% fan de
ünderwizers alhiel gjin foech hat om Frysk te jaan. Genóch sifers. It stiet der min foar
mei it Frysk yn it ünderwiis. It is dan ek folslein terjochte dat it kolleezje it foarnimmen
yn it kolleezjeprogram opnommen hat om ta te sjen op it nivo fan it Frysk op de gemeent-
like basisskoallen. It kolleezje is probleembewustsoenen jo tinke, as yn it kolleezjepro
gram sa ütdruklik de kwaliteit fan it Frysk yn it ünderwiis oanhelle wurdt. Dat sprekt
lykwols net üt de reaksje op it brief fan de Permaninte Kommisje. Alle suggestjes fan de
kommisje wurde oan'e kant skood of trochskood nei oare klubs of nei oare beliedsterrei-
nen. De suggestje: stel in gemeentlike wurkgroep yn, wurdt oan'e kant skood ünder fer-
wizing nei it rapport „Commissies Nu en Dan". In ünbegryplike argumintaasje, sjoen it
grutte tal gemeentlike wurkgroepen op ünderwiisgebiet. Ien fan dy wurkgroepen is byge-
lyks de Wurkgroep begelieding oarstaligen, in ferlykbere kwestje, soe men sizze. Ik kin
wol in oar argumint oan'e han dwaan. Der binne op dit momint al safolle wurkgroepen,
wy komme oan dizze kwestje net ta. Yn dy geast hat de wethalder üs ferline jier ek an
dere doe't wy har op de ófdielingsgearkomste fregen wannear't no it kolleezjefoarnimmen
oangeande it nivo fan it Frysk ütfierd wurde soe. Wy binne no hast in jier fierder en wy
stelle de fraach op'e nij. No't it kolleezje net fan doel is om foar it ferbetterjen fan de
kwaliteit fan it Frysk yn it ünderwiis in wurkgroep yn te stellen, hoe en wannear sil it
kolleezje dan wol syn eigen foarnimmen ütfiere? Foar de rest wurde de suggestjes fan de
Permaninte Kommisje trochspile nei de skoallen en ynbrocht yn it reguliere oerlis. Tja,
wat kin men dêr no fan ferwachtsje? Hallo, hjir binne 23 suggestjes, sjoch mar wat jimme
der mei dogge! Wat is no eins de ynset fan it kolleezje seis? Wat soe, neffens de wethal-
15
der, de ütkomst fan it oerlis wêze moatte? Wat wol it kolleezje krekt berikke? It iennige
dat it kolleezje dêr seis oer formulearre hat is: It Frysk moat op foldwaande nivo jün
wurde. Wy sjogge net dat jo dat doel berikke kinne troch it yn in oerlis oan te heljen.
My tinkt dat dêr de ynspeksje by ynskeakelje en it Mienskiplik Sintrum foar Underwiisbe-
geliedingstsjinsten (MSU) by belutsen wurde moatte.
Dan binne der in pear suggestjes dy't trochskood wurde nei oare beliedsterreinenit
beneamingsbelied en de advizen oangeande stüdzjefasiliteiten. Dêr stiet dan ünder: „Zo
mogelijk zullen wij de adviezen betrekken bij het beleid ter zake." Dat seit üs it measte
net. Komme de beneamingseasken meikoarten wer oan'e oarder en sit der dan in ütstel by
om in eask oangeande it Frysk yn te fieren? Is der no kontakt geande mei de ófdieling
Personielssaken om nei te gean wat de mooglikheden foar stüdzjefasiliteiten binne en wur
de wy dêr dan oer ynformearre? Fragen dy't op dizze manier net oan bod komme. In
meager pree-advys, fine wy dus, dêr't yn't gehiel net üt sprekt wat no eins de yntinsjes
fan it kolleezje binne oangeande it Frysk yn it ünderwiis.
De hear Bilker: Wy binne tige ynnommen mei de düdlike notysje fan de Permaninte
Kommisje Frysk yn it ünderwiis. De oanbefellings dy't dêr yn makke wurde kinne harren
fertuten dwaan, ek yn de Ljouwerter situaasje. De nota fan de ófdieling Underwiis oer
hoe't it no mei it Frysk steld is yn it iepenbier ünderwiis is ek düdlik. Yn Ljouwert sitte
wy, ütsein de doarpen, yn in wat oare posysje as de measte oare plakken. Dêr hear ik
mefrou Westra eins net sa oer. Ommers - dat wurdt ek düdlik neamd yn üs eigen stik -
der sil ek romte wêze moatte foar dy learlingen dy't it Liwwarders brüke. Dat komt ek
oerien mei datjinge wat wy yn it kolleezjeprogram en yn üs eigen partijprogram opnommen
hawwe. De wet biedt mooglikheden om dêr ek romte foar te skeppen. Libje der by it kol
leezje ek gedachten om dat punt wat mear romte te jaan? Wy realisearje üs dat der noch
tefolle tükelteammen binne ear't de ideale situaasje berikt is. Ien fan de wichtichste pun
ten is wol de middels dy't it ryk beskikber stelt. Dat is fier ünder de mjitte. Lit üs ear-
lik wêze, fan dat iene oerke Frysk yn de wike sil men nea in taal leare kinne. Ferlykje
dat ris mei de plannen foar it Ingelsk yn it basisünderwiis dat hieltyd mear romte krijt.
En terjochte! Wy sille it dan mar net hawwe oer it Frysk yn it fuortset ünderwiis, want
dat rekket igge noch seame. De gemeentlike notysje skriuwt dêr ek oer dat der gjin fer-
plichtsjende bepalingen binne. Boppedat is it Frysk fakultatyf en dus hinget it fan it
hobbyisme óf fan inkele leararen of leararessen en fan learlingen. Mar it giet faak om
roastertechnyske redenen dan wer net troch. It komt der dus op del dat it allegearre
fierstente frijbliuwend is. Wat dat oanbelanget kin ik ferwize nei de wurden dy't hjir óf-
rüne sneon oer sprutsen binne by de betinking fan de slach by Warns. Nei it ryk ta sille
de provinsjale oerheid mei de gemeentlike oerheden mear ferplichtsjende bepalingen óf-
twinge moatte. Dat sil ek barre moatte mei de oare foechhawwende gesagen foar ünderwiis-
ynstellings. It hinget no dus allegearre tefolle óf fan de learaar of learares. Kin hy/sy
seis wol Frysk en fielt hy/sy der wol foar? Hjir kinne wy seis ek wol wat oan dwaan.
Miskien kin de wethalder tasizze dat hja, as dit punt sa't yn de riedsbrief stiet trochjün
wurdt oan de ferskate skoallen, der by de besprekking mei de skoallen foar iepenbier
ünderwiis net ien kear mar wat regelmjittiger op weromkomme sil, sadat der in soarte fan
ynventarisaasje üntstean kin hoe't it stiet mei it Frysk en it Liwwarders. Koartsein, myn-
hear de foarsitter, as it üs earnst is mei de eigen talen - ik priuw dat dochs wol üt de
riedsbrief -, dan sille wy der ek serieus mei oan'e gong moatte.
Mei de riedsbrief en de notysje kinne wy it wol iens wêze, benammen om't it de situ
aasje werjout sa't dy no is. It haldt lykwols net yn dat wy it sa wol wer goed fine. Ik
tink dat it kolleezje him wol aktiver opstelle kin as it giet oer it mei-oparbeidzjen mei
oare gesagen en mei de provinsje nei it ryk ta. Yn de rin fan de jierren, sa hat bliken
dien, is dat in saak fan rêstich oan trochsette. Dat jout dan mear ferdüsje as allinnich
mar konstatearje hoe't it der no hinne leit. Want, it Haachske hat der gjin sjoege fan
hoe't it no yn wurklikheid wurket. En ik tink dat it Haachske dat ek wol bést fynt. Mei
oare wurden, wat stiller, wat better en lit dy Friezen der mar mei ompiele, dan kinne wy
de beurs ticht halde! Mar, sa sil it net. Troch aktiver fanüt Fryslan te arbeidzjen sil dy
beurs mear iepen, net om't it in geunst is, mar in rjocht.
Dat bringt my dan by it léste punt. Yn it kolleezjeprogram stiet in düdlik ünderdiel
oer it taalbelied oangeande it Frysk en it Ljouwerters. Ik slüt my wat dat oangiet graach
oan by de wurden fan mefrou Westra. Oant no ta is der noch neat fan op'e hispel kom
men en wannear sil dat dan heve? My tinkt dat as wy dêr in eigen belied yn fiere it ün
derdiel ünderwiis no better ferdigene wurde kinnen hie as wat der no oer sein wurdt.
Dan hienen wy mei besleine hynders op it iis komme kinnen. Us fraach is dus: Is der al
eat oer te sizzen wannear't it kolleezje tinkt mei ütstellen te kommen?
Ik wol beslute mei te sizzen dat üs fraksje mei de nedige opmerkings akkoart giet mei
de beantwurding oan de kommisje, mar dat it dêr net by bliuwe moat. Der sille prikken
yn it wurk set wurde moatte om de eigenheid fan taal en kultuer te bewarjen. Wy hawwe
wat dat oangiet düdlik each foar oare kuituren, mar as it om üs seis giet skamje wy üs
