- 5 -
bekend makke om de plaknammen offisjeel yn it Frysk fêst te stellen
en dan ynienen dit. Oer bestjoerskrêft sprutsen.
Omdat it beliedsfoarnimmen al sa faak nei buten brocht is, kin in refe-
rindum folslein net mear tapast wurde. Dat hie dan fan te foaren moatten.
Mar ek dat soene wy net wolle. In referindum skoot de ried oan'e kant.
It jout oan dat wy as fertsjintwurdigers fan it folk sols seis net
ferantwurde útmeitsje kinne. No, dat kinne wy wo en dat wolle wy ek.
Dêrom fine jim de ried foar jim oer. Boppedat is it referindum in polityk
middel sönder wetlike basis. En dan: wêrom moat foar dizze saak wol
in referindum hâlden wurde? Omdat it mei it Frysk te meitsjen hat? Us
yndruk is dat it kolleezje dúdlik op dy wize de nammejouwing keare
woe. In snoad plan, dat lykwols nei alle kanten beskamsum is. Beskamsum
fanwege de earder neamde feiten, mar ek beskamsum om't it kolleezje
de histoaryske feiten net ken, kenne wol of gjin acht slacht. Nearne
is sa de befolking frege oer nammeferoaringen. Nearne yn 'e wrâld en
ek yn Fryslân net. As nammen feroare waarden yn Fryslan dan koe de oerheid
har gong gean. Mar no, no't wy de ferstúthaspele nammen fan ús doarpen
wer Frysk meitsje wolle, dan moat der in referindum komme. It kolleezje
hat it net oan doard of net oan kinnen de nammejouwing yn it goede ramt
te pleatsen, mar dat sil al moatte.
Wy sille oan de Friezen weromjaan moatte wat fan harren is.
As wy hjir jün kedieze oer de plaknammejouwing, sille wy soks dwaan moatte
yn in breder ramt. De nammejouwing kin net los sjoen wurde fan it befoar-
derjen en yn stân hâlden fan de Fryske taal. Al earder is de stelling
nei foaren brocht, dat it fuortbestean fan it Fryske folk keppele is
oan it fuortbestean fan de Fryske taal. As de taal ferdwynt, ferdwynt
ek it Fryske folk.
De stelling leit sa foar de hân en is sa logysk, dat gjin minske dy
üntstride sil. Mei dy konstatearring op himsels binne wy der lykwols
net. De fraach is, hoe't wy hjir yn Fryslan, de del- en ûndergong fan
ús folk keare kinne. It léste ûndersyk - publisearre yn 'Taal yn Fryslan -
wiist net al te best. It optimisme is yn dat rapport fier te sykjen.
De oarsaken binne bekend. Yn de Fryske húshâldings en ek op oare terreinen
fan it maatskiplik libben wurdt it Frysk minder of net brukt en dat
hat politike oarsaken. In oerheid, dy't noed stean moat foar de taal
en kultuer fan syn bewenners, sil dêrom datjinge dwaan moatte om dy
delgong te kearen. Dat is syn/har ferantwurdlikens.
Wy witte dat net allinne de oerheid, mar ek de befolking seis wach wêze
moat. Dêrfandinne is it fan grut belang dat wy net allinne fan de oerheid,
mar ek fan de memmen en heiten yn de húshâldings en alle oare opfieders
freegje moatte posityf tsjinoer it Frysk te stean d.w.s. it Frysk te brûken.
Dogge wy dat net, dan bringe wy ússels om. Alle Fryske âlden dy't miene
dat se harren bern de eigen taal ûnthâlde kinne, wurkje mei oan de delgong
en teloargong fan it Fryske folk. Dat soks ek opfiedkundich in minne
saak is - der ûntstiet in emosjonele en kulturiele brek - is in kweade
bykommende faktor.
Op dit stuit wurde de lytse folken, de taalminderheden, harren bewust
fan it gefaar dat harren bedriget. Oeral yn'e wrâld -en yn Europa yn
it bysûnder - nimme oerheden maatregels of hawwe dy al nommen om dizze
minderheden yn harren fuortbestean te beskermjen. Dat talen en kultueren
yn ien steat tige goed njonken elkoar bestean kinne bewiist Switserlân
al ieuwenlang.
Yn Fryslan moatte wy ek maatregels nimme, dy't rjochte binne op it fuort
bestean fan de taal en kultuer. Yn dat ramt past de nammeferoaring.
Al earder is sein dat de nammeferoaring in statusferheging fan it Frysk
ynhâldt troch útwreiding fan e taalmacht fan it Frysk troch it brüken
yn offisjele domeinen. It Frysk is nei de Midsieuwen as bestjoerstaal
ferkrongen troch it Hollânsk en jierrenlang beskôge as twadderangs.
De betsjutting fan de taal en histoarje is sunt 1500, mar benammen nei
it sintralisme sûnt 1800, ferlytse. Letter waarden ek de histoaryske
plaknammen troch de Hollânsktalige bestjoerslaach ferstúthaspele om't
