Bijlage
Fusietoets onderwijs
De Eerste Kamer heeft in januari 2011 het wetsvoorstel over de fusietoets aangenomen. De wet 'fusietoets in het
onderwijs' is inmiddels gepubliceerd in Staatsblad 2011, nummer 95. De inwerkingtreding van het wetsvoorstel
zal worden bepaald bij apart Koninklijk Besluit. Inmiddels is de "Regeling houdende instelling van de
Adviescommissie fusietoets in het onderwijs, regels en beleidsregels ten behoeve van de uitvoering van de
fusietoets in het onderwijs", nr. WJZ/221491 (2752) (Regeling en beleidsregels fusietoets in het onderwijs)
gepubliceerd in de Staatscourant van 25 juli 2011. De beoogde datum van inwerkingtreding van de wet en
voornoemde regeling is l oktober 2011.
Advies Onderwijsraad
Op 28 november 2008 stuurde de Onderwijsraad het advies "De bestuurlijke ontwikkeling van het Nederlandse
onderwijs, waarborgen voor keuzevrijheid en legitimatie", naar de minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap.
Naar de mening van de Onderwijsraad brengen fusies en schaalvergroting in het onderwijs risico's met zich
mee als het gaat om keuzevrijheid en maatschappelijk draagvlak (legitimatie). Het borgen van deze
keuzevrijheid is volgens de Onderwijsraad primair de verantwoordelijkheid van de overheid. Het stimuleren en
faciliteren van de betrokkenheid van alle belanghebbenden bij de school/instelling, anders gezegd het
voorwaarden scheppen voor en het in stand houden van de menselijke maat in het onderwijs, ziet de
Onderwijsraad als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de overheid én de instellingen.
Om de keuzevrijheid te waarborgen pleitte de Onderwijsraad in haar advies voor de invoering van een
zogenaamde fusietoets met als onderdelen een toetsingsdrempel, een toets op variëteit en een fusie-
effectrapportage waarin de fusie wordt afgewogen tegen alternatieven. De Onderwijsraad vroeg tevens aandacht
voor het bewaken van de variëteit van openbaar en bijzonder onderwijs en de mogelijkheid van experimenten
met nieuwe toetreding. De Onderwijsraad deed ook aanbevelingen voor de verbetering van het maatschappelijk
draagvlak.
Wetsvoorstel 32 040: invoering fusietoets in het onderwijs
Het voornoemde advies van de Onderwijsraad werd overgenomen door het kabinet. De minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap werkte vervolgens aan de totstandkoming van een wetsontwerp waarin het onderwijsveld
een fusietoets zou worden opgelegd. Daarmee wordt volgens de bewindslieden gehoor gegeven aan een wens die
breed in de maatschappij leeft. De minister zal de fusiebesluiten vooral toetsen aan de gevolgen voor de
keuzevrijheid van ouders.
Het wetsvoorstel invoering fusietoets in het onderwijs (Tweede Kamer nummer 32 040), kreeg een negatief
advies van de Raad van State. In een reactie op het advies van de Raad van State gaven Plasterk, Van
Bijsterveldt en Dijksma te kennen dat zij controle willen krijgen op fusies in het onderwijs maar dat het
nadrukkelijk niet de bedoeling is om met dit voorstel alle fusies tegen te houden of schaalverkleining te
bevorderen. "Niet groter dan nodig, klein waar het kan", luidt het devies. De Raad van State zag niets in het
voorstel en adviseerde het kabinet om het wetsvoorstel niet in te dienen. De bewindslieden legden dit laatste
advies echter naast zich neer en dienden het wetsvoorstel begin september 2009 in bij de Tweede Kamer. Daar
kreeg het op 26 januari 2010 kamerbrede steun. Er werden wel drie amendementen aangenomen met de
volgende inhoud:
- de fusie-effectrapportage (FER) wordt toegevoegd aan de instemmingsrechten van de medezeggeschapsraad
(artikel 10 sub h Wet medezeggenschap op scholen (WMS);
- het College van Burgemeester en Wethouders van de betrokken gemeente(n) dient (dienen) een advies uit te
brengen over de wenselijkheid van de voorgestelde fusie. Daarmee ontstaat er een wettelijk adviesrecht;
- de minster dient beleidsregels vast te stellen m.b.t. de uitvoering van de toets ter goedkeuring van de fusie.
Deze ministeriële regeling is bedoeld om bij fusietrajecten politieke willekeur te voorkomen. Dit betreft de
inmiddels gepubliceerde 'Regeling en beleidsregels fusietoets in het onderwijs'.
Korte toelichting op de wet fusietoets in het onderwijs
Kern van de wet is dat fusies in het onderwijs onderworpen worden aan een toets door de minister van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Doel van die ministeriële toets is te bewaken dat de 'menselijke maat' in acht
