Raadselachtige gevelsteen
'•'iff IfAhiJcAl/d jemnmif
■Jan Verbeek ln zjjn boek Verhalen in Steen beschrijft Ijffl van der Laan een gevelsteen onder de kop
'liet raadsel blijft een raadsel'. Dc steen, sinds 1907 in het bezit van het Fries Museum,
'zat in de gevel van het pand Klein Hnnenburg, hoek Bcrlikumermtirkt/Uniabuurt.
Op de steen staat in de vorm van een wis
kundig raadsel de datum van het leggen
van het fundament en van de voltooiing van
het huis, De tekst luidt;
Dese B CA D figure is winckeld in A ƒ3. lende] C.
A.B. aide A D. zijn seven lang
ende het AREA ie 3822 1249/10658
A. fi. aide B.C. doen te samen 112 9/73.
B.C. gemuliipliceert met 54 54/73. sat comen in
wat, loer ende doch het fondament van
dit Huys geteil is ende A.B. gemultipliceert
met 20 sal comen de tyt van laer ende
dach doen dit Huy$ gvrnaekt was
Ken burgemeester zaait twijfel
ln 1885 kwam de toenmalige burgemeester
van Leeuwarden P. Lycklama a Nijehnlt tot
de data 11 maart en 19 juni 1642. Die data
Tehststeen met het wiskundig raadsel,
afkomstig van het pand op de hoek van de
Bedikttmerino rkt en de Uniabuurt
i
i/
A jit i\ C Ju i! (fjÓnmup
wmifis* j/lVfjmmmu
LVV)
lijken in tegenspraak met de feiten.
Verhaten in steen memoreert dat volgens
deze dato een voorganger van het huis -'een
seekere [,.,1 olde luiijstnge clein Hanen-
hurgh genaempl', in 1632 voor een hogere
prijs zou zijn verkocht dan zijn vervanger in
1642: 1050 goudguldens tegen 952. Dit
brengt de auteur van Verhalen in steen aan
het twijfelen, temeer daar het pand in janu
ari 1677 voor maar liefst 1900 goudguldens
van de hand ging. Ilij stelt 1643 als bouw
jaar voor, zodat in 1632 en in 1642 hetzelfde
pand werd verkocht. De schrijver werpt zijn
lezers de handschoen toe om het rekenwerk
van het wiskundige raadsel over te doen.
Het rekenwerk overgedaan
Ik pak de handschoen op. De hij hel raadsel
horende tekening geeft de helfl weer van
een doormidden gesneden topgevel met
schoorsteen. Stellen we de lengte van AD op
x en die van BC op y dan kunnen we het vol
gende opmaken:
De oppervlakte van het driehoekje van dc
schoorsteen is de helft van die van een vier
kant met zijde y en dat is !4-y2. De opper
vlakte van de halve topgevel is de helft van
die van een vierkant met zijde x en dat is
K-x2. Stellen we voor een goed overzicht de
som van de lengten van AB en BC op a en de
oppervlakte van de figuur op b, dan krijgen
we de volgende vergelijkingen:
x y s a
ü-x'2 C/t-y2 b
Uit uit onze schooltijd kennen we dit nog.
Twee vergelijkingen met twee onbekenden
hier x en y- hebben precies een oplossing.
Hel gaat als volgt. Substitutie van y a -
x in de tweede vergelijking geeft, na kwad-
raatafsplitsing: x2 a-x ,-a2 b - K-a2 of
wel (x- J4-ai2 b - J4-u2.
Hieruit leiden we af dat x nis langste zijde
gelijk is aan /ra 1 (b - M-a2). Hierin voeren
we in een rekenmachine a en b als (reëele)
kommagetallen in. En vinden na weer om
rekenen van kommagetallen tot breuken,
dat
x 56 9/146 26 9/146 82 9/73 en v 112
9/73 - 82 9/73 30.
De 'fondamentlegging' vinden we uit 30
keer 54 54/73 16-42 14/73. Omdat een
(nict-schrikke)ijaar 365 dagen tolt, schrij
ven we 14/73 als 70/365. De 70e dag van een
jaar valt na 31 dagen in januari en 28 in fe
bruari op de lie maart, Het 'maeken van
het huys' vinden we uit 82 9/73 keer 26
1642 34/73. De 170e 1170/365 dag van ccn
jaar valt op de 19e juni,
liet bouwjaar
Volgens de berekening is het bouwjaar
1642, maar hierover hebben we gezien, be
staat twijfel. De volgende verklaring plaatst
hel bouwjaar in 1643, m overeenstemming
met de verkoopacten.
In het informatietijdperk laten we ons
van alles wijsmaken. Ook over de jaartel
ling. 7,o geloven we dat hpt jaar 2000 het
eerste jaar is van de 21e eeuw, Maar dat is
niet zo: de eerste eeuw van onze jaartelling
begon op 1 januari van het jaar 1 na Chris
tus en eindigde op 31 december van het jaar
100 na Christus. De eerste eeuw na Chris
tus begint dus niet met het jaar 0, maar met
het jaar 1Het jaar uit de berekening slaat
volgens deze verklaring dan niet op het jaar
1642 10 4-16421, maar up het jnar 1643
(1+1642).
Lcovar^t^, i
