La» it
26
schafte: de Schoolstraat. Het acht-lokalige
gebouw was een ontwerp van Thomas
Romein en neergezet voor ruim 30.000
gulden. De school maakt een behoorlijke
groei mee want nog geen twintig jaar later
moet de gemeente besluiten tot uitbrei
ding. In 1891 verrijst schuin achter het
gebouw een uitbreiding naar ontwerp van
stadsachitect Noordendorp. Het gymnas
tieklokaal is eveneens een ontwerp van
Noordendorp en hij voorziet het pand van
nogal wat franje: gevelstenen met teksten,
een kraagsteen met de Leeuwarder leeuw,
allerlei accentueringen in muren en met
selwerk en bovenal een gevelband met
tegeltjes waarop uitgebeeld een aantal
gymnastieksporten.
De school verandert in 1902 van aard:
het wordt een ULO, die in 1914 naar de
Wissesdwinger verhuist. De school in de
Schoolstraat wordt school 5 (a en b). Gym-
nastiekschool 4 komt vanaf dat moment
niet meer apart in de boeken voor en
wordt kennelijk als vast onderdeel van het
schoolgebouw beschouwd.
In 1942, er is dan alleen nog maar sprake
van School 5, blijkt de gemeentelijke oplei
dingsschool voor kleuterleidsters, toen nog
een avondopleiding medegebruiker van het
gebouw. Na de oorlog wordt naast school
5 ook school 2, bekend als de Brugschool,
in het gebouw aan de Schoolstraat geves
tigd. Kort daarop vertrekt school 5 naar
de Emanuel Murandstraat in Huizum en
verhuist de gemeente de Schippersschool
van de Perkstraat naar de Schoolstraat.
In de zestiger jaren vindt de Tjerk Walles
MAVO er tijdelijk een plekje; die school is
op dat moment in diverse gebouwen dwars
door de stad gevestigd. De Tjerk Walles
moet tot 1975 wachten voor het een eigen
gebouw aan de Brandemeer kan betrek
ken.
Wie moet er nu weer naar De Bres?
Enkele jaren daarna wordt het besluit
genomen dat de gehele buurt op de schop
moet. De bedrijven zijn goeddeels vertrok
ken en veel woonhuizen voldoen niet meer
aan moderne eisen.
Vier plannen komen ter tafel, uiteen
lopend van renovatie tot behoud van de
buurt tot nagenoeg radicale sloop gevolgd
door nieuwbouw. De uiteindelijke keuze is
een middenweg: forse blokken nieuwbouw
naast het behoud van waardevolle panden.
Daarbij zal de school verdwijnen. Enkele
protesten klinken maar de tijd van mas
sale oppositie is voorbij; het gebouw wordt
gesloopt. De gvmnastiekschool met zijn
opvallende uiterlijk blijft gelukkig behou
den. Eigenaar van het gebouw, dat in de
plannen een sociaal-culturele bestemming
toegewezen krijgt, wordt de Partij van
de Arbeid, althans een speciaal daarvoor
opgerichte beheerstichting. Het gebouw
krijgt een opknapbeurt, men bouwt er een
verdieping in en er komt, na moeizaam
overleg met de in de buurt actieve woning
corporatie, een nieuwe ingangspartij.
Na nogal wat problemen en tegenslagen
te hebben overwonnen kan het gebouw,
dat na een prijsvraag onder de Leeuwar
der PvdA-leden de naam De Bres had
gekregen, in 1989 in gebruik genomen
worden. Lange stoeten coryfeeën bezoeken
het gebouw: wethouders, burgemeesters,
kamerleden, staatssecretarissen, ministers,
tot aan minister-president Kok toe. In korte
tijd wordt De Bres een naam. Niet alleen in
Leeuwarden maar ook in Den Haag. Eén van
de bewindslieden, te gast in De Bres, ver
telt dat een tijd lang in de ministerraad bij
de agenda-afstemming een vast punt was:
'Wie moet er nü weer naar De Bres?' De
werkgroep die politieke cafés organiseert
laat zich overigens door nagenoeg niets uit
het veld slaan. Zelfs niet door een uitge
lopen ministerraadsvergadering. Minister
Hedy d'Ancona probeert het. Ze belt even
over half acht: helaas, ik haal het niet meer
want de vergadering is uitgelopen. Nou, dat
is dan jammer maar er zit hier een zaal vol
mensen op u te wachten en of u toch maar
Decoratietegels verraden nog de oude bestem
ming van De Bres.
wilt komen. En inderdaad: even over half
tien arriveert de minister.
Politiek én theater
Jammer is dat tijdens de opknapbeurt niet
de structurele bouwtechnische gebreken
worden aangepakt. 'Het gebouw is niet af,
constateert het bestuur al in 1994 getuige
zijn notulen. Vooral het voeg- en metsel
werk en de goten zijn aan vernieuwing
toe. Een poging om financiële middelen te
verwerven voor renovatie verloopt zonder
resultaat. Een in 1999 uitgevoerd onder
zoek geeft aan dat de toestand nog zorgwek
kender is dan aanvankelijk werd vermoed.
Naast metselwerk en goten blijken roestige
muurankers en trekstangen inwendig in de
muren forse schade te hebben veroorzaakt.
De term 'gevaarlijk' wordt zelfs gebruikt.
Het gebouw is zeer dringend aan gron
dige herstelwerkzaamheden toe. Opnieuw
wordt geprobeerd geld voor de renovatie in
te zamelen en opnieuw mislukt het. Gege
ven de niet-commerciële exploitatie van het
gebouw acht het bestuur het verzwaren
van de financiële lasten door het aangaan
van bankleningen niet verantwoord. Er
resteert niets dan verkoop van het pand.
Op 26 januari 2001 wordt er de laatste
echt grote bijeenkomst gehouden. In een
afgeladen De Bres debatteert Commissa
ris van de Koningin in Noord-Holland, Jos
van Kemenade met onder anderen profes
sor Dolle over het rapport van de Staats
commissie Elzinga. Na nog enkele bijeen
komsten gehuisvest te hebben, passeert
op 26 september 2000 de akte van verkoop
van De Bres aan woningcorporatie Nieuw
Wonen Friesland. Het is pure noodzaak,
maar het gaat sommigen wel aan het hart.
Kort na de verkoop ontvangt het Bresbe-
stuur een brief met daarin de toch wel wat
verdrietige zin: 'Met de verkoop van De
Bres is alweer een socialistisch bolwerk
verdwenen.'
Uitgangspunt bij verkoop was dat Stads
schouwburg De Harmonie het pand zou
gaan gebruiken voor het opzetten van
eigen producties terwijl de PvdA gebruiks
recht houdt voor vergaderingen en bijeen
komsten zoals politieke cafés.
Inmiddels heeft De Bres inwendig een
grondige opknapbeurt ondergaan en is hij
geschikt gemaakt voor producties van De
Harmonie.
