29
van de kerk werden enkele 16de-eeuwse
muurschilderingen blootgelegd. De RDMZ
werd hiervan op de hoogte gebracht en uit
de correspondentie blijkt dat men daar niet
op de hoogte was van de sloop van de kerk.
Omdat de sloop niet meer tegen te houden
was, richten de inspanningen zich op behoud
van onderdelen uit de kerk, waaronder de
muurschilderingen. Het rijk stelt een sub
sidie ter beschikking voor overbrenging van
de muurschilderingen naar het Fries Muse
um, evenals voor het behoud van de veertig
grafzerken uit de kerk. Enkele grafzerken
zijn verhuisd naar de kerk te Minnertsga,
één zerk bevindt zich achter het Ritske Boe-
lensgasthuis. Ook waren er plannen om een
aantal grafmonumenten op te nemen in de
nieuwe kerk aan de Bleeklaan.
Algemene Begraafplaats
Behoud van grafmonumenten aan de ene
kant, sloop aan de andere kant. Met een
brief, gedateerd 22 augustus 1960, richt
een schrijver uit Alkmaar zich tot de RDMZ
om aandacht te vragen voor het gietijzeren
monument voor jonkvrouw Vegelin van
Claerbergen op de Algemene Begraafplaats
aan de Spanjaardslaan. De RDMZ neemt
daarop contact op met de gemeentesecre
taris die belooft dat gepoogd zal worden
het monument niet verloren te laten gaan.
Een onderzoek toont dat het monument
uit kunsthistorisch oogpunt van belang
geacht wordt. De RDMZ verzoekt daarop
de gemeente stappen te ondernemen om
het monument te herstellen. De gemeente
Leeuwarden laat het monument onder
zoeken door de architect A. Baart jr. Die
komt tot de conclusie dat grote delen van
het monument vernieuwd dienen te wor
den en is verder van mening dat de monu
mentale waarde van het monument, het
enige van dien aard in Friesland, de hoge
kosten rechtvaardigt. Derhalve verzoekt
de gemeente het rijk om een subsidie in de
kosten van herstel. De RDMZ antwoordt in
mei 1961 dat de kosten van een eventuele
restauratie en onderhoud in eerste instan
tie door de familie gedragen dienen te wor
den. Pas vier jaar later antwoordt de ge
meente dat het monument, gezien de
vervallen toestand, ten spoedigste wordt
afgebroken en verwijderd van de begraaf
plaats. Kort hierop is het monument gro
tendeels gesloopt. Alleen twee tekstplaten
staan nog verloren op de hardstenen dek
plaat. Zal het de hele begraafplaats ook zo
vergaan...?
Een reclamewand als monument
Maar sloop en nieuwbouw hoeven niet
alleen te leiden tot treurige constateringen
De Algemene Begraafplaats aan de Spanjaardslaan De reclamewand aan de Tuinen
en verdrietige terugblikken. Dat maakt
het dossier van het perceel Turfmarkt 6,
hoek Tuinen 22 duidelijk. Op 21 april 1932
doet de gemeente Leeuwarden mededeling
van sloop van het pand. Hoewel het pand
is opgenomen op de Voorlopige Lijst der
Nederlandsche Monumenten van Geschie
denis en Kunst dient het plaats te maken
voor verbreding van de Tuinen. Het pand
dat een eenvoudige 18de-eeuwse halsgevel
met zandstenen afdekking in rococovor-
men bezit is bedorven door de plaatsing
van brede toegangsdeuren in de gevel.
Nadat het pand samen met nog wat min
der belangrijke panden aan de Tuinen was
gesloopt, resteerde een terrein met zicht
op enkele onverzorgde zijgevels. Stadsar
chitect Justus Zuidema ontwierp voor dit
wat vreemde terrein een bebouwingswand.
Aan de zijde van de Voorstreek was het
perceel 4,6 meter breed en aan de Turf
marktzijde slechts 60 centimeter en dat
over een lengte van 49 meter. Zuidema
bedacht een verrassende oplossing met een
kiosk, traforuimte, vitrinekasten, urinoir
en andere voorzieningen. De gevel werd
tevens drager van reclame-objecten, onder
meer door middel van een lichttoren aan
de Voorstreek. Vandaag de dag bestaat
de gevel, met enige wijzigingen en toe
voegingen nog steeds en is inmiddels zelf
rijksmonument omdat de wand één van de
vroegste voorbeelden is van een geplande
reclamewand, het een bijzondere plaats
in het oeuvre van de architect inneemt en
omdat het een goede inpassing vormt in
het bestaande historische weefsel.
Er is heel wat veranderd in de tijd dat
de RDMZ dossiers aanlegt van rijksmonu
menten of panden die mogelijk ook waar
devol zijn. Alle dossiers tezamen geven een
goed overzicht van de wijze waarop de zorg
voor monumenten gestalte kreeg in zowel
de vooroorlogse, als de na-oorlogse periode.
Het besef dat panden soms ouder zijn dan
ze lijken is inmiddels wel voldoende door
gesijpeld en heeft in Leeuwarden gezorgd
voor een vitale binnenstad waar gewoond,
gewinkeld en uitgegaan kan worden zon
der de gegroeide situatie geweld aan te
doen. Wie weet wat het project verder nog
oplevert aan wetenswaardigheden! Duide
lijk is in ieder geval dat al te grote fouten
inmiddels gecorrigeerd worden, en dat kan
natuurlijk geen kwaad!
Leon Bok
De Galileërkerk aan de Tweebaksmarkt
