12
Noorderbegraafplaats. Een koude dag in november 1951. Zoon Marten spreekt aan het graf van
zijn vader, 2e van rechts ds. Wagenaar Collectie K. Siccama
Munsterschool werden ingekwartierd ten
einde de 'Bezugscheine' bij levering af te
tekenen. De vervoerders van zand, grind
en andere materialen werden veelal kon-
tant betaald. Hiervoor stonden kruiwa
gens vol zilvergeld -er heerste schaarste
aan bankbilletten- in de garage gepar
keerd. Zo denderde de economische voor
spoed letterlijk langs en door Huize Tida
Kira (Nooitgedacht in het Maleis). Met het
leveren van benzine onder toezicht van de
bezetter leverde Marten zich ook uit aan
de ongeschreven regels die daarbij hoor
den. Het leveren van benzine aan auto's
die op de één of andere wijze bij mensen
van het verzet behoorden stond haaks op
deze richtlijnen. Of hij ooit heeft geleverd
ligt in 'Nacht und Nebel' verborgen, maar
de beschuldiging -door wie? een concur
rent? een jaloerse buurman? een naijve
rige werknemer?- resulteert in een rechts
zaak. In 1942 wordt hij schuldig bevonden
en veroordeeld tot een gevangenisstraf
van 1,5 jaar, door te brengen in de gevan
genis van Bochum, Duitsland, wegens het
plegen van een economisch delict. Het
regiem is er hard en rechtenloos en hij is
ingezetene van een land onder vijandelijk
vuur. Hij ondergaat de geallieerde Ruhr-
bombardementen die duren van maart tot
eind juni 1943, waarbij de binnensteden
van Keulen, Essen, Dortmund, Duisburg,
Wuppertal en... Bochum worden verwoest.
Hij overleeft. Toen hij midden juni 1943
broodmager uit de verschrikkingen terug
keerde was hij een gebroken man. Een
toestand waarvan hij niet zou herstellen.
Een fatale sigaret
De jaren van voorspoed leken voorbij,
hoewel hij er alles aan deed de regie van
het leven weer in handen te krijgen. Kort
hierna treft hem een infarct, een attaque
zoals men dat toen noemde, dat hem ern
stig verlamt. Ook hier neemt hij geen
genoegen mee en begint een intensief
trainingsprogamma waarvan ik mij de
zelfgemaakte apparaten herinner, zoals
fïetsbinnenbanden aan het plafond gespij
kerd en spanners aan het bed.
Een na de oorlog verstrekte schade
vergoeding van 20.000 gulden geeft weer
moed voor een nieuwe uitdaging. Hij
begint er een, zoals later zal blijken, heil
loze onderneming mee; het verstrekken
van leningen aan middenstanders. Van
dit uitgeleende geld komt nauwelijks iets
terug. Van bankzaken moet je verstand
hebben. Met het restant begint hij zijn
volgende en laatste krachtsinspanning;
de import en montage van (imitatie) par
ketvloeren, onder de naam Liberty. Bin
nen korte tijd heeft hij orders in porte
feuille van bedrijven en particulieren uit
het gehele land. De voorspoed van ver
zendhuis Mercurius lijkt te verbleken bij
deze onderneming met 35 man personeel,
die onder de dagelijkse leiding staan van
zijn 20-jarige jongste zoon Marten. Hij
heeft geleerd van zijn bankexperiment;
zijn vloerenleggers innen na voltooiing
van een klus kontant het geld. De expan
sie gaat snel, te snel blijkt in 1949 als bij
het lijmen en spijkeren van een vloer in
een receptie te Oss een timmerman een
shagje draait en met het ontsteken van
de sigaret het gehele hotel in de as legt.
Aan het verzekeren van een calamiteit als
deze heeft hij in de hectiek van het zaken
doen niet gedacht. Dit wordt het failliet
van Liberty. Het kost hem zijn laatste
krachten. Een hartstilstand maakt in
november 1951 een einde aan zijn leven,
hij laat niets na.
Een groot gemis
Het wegvallen van deze dominante Pater
Familias heeft op zijn zes kinderen een
verpletterende indruk gemaakt en is van
blijvende invloed geweest op de onderlinge
relaties. Zij, mijn moeder, ooms en tantes,
hebben hun gehele leven bij elkaar gezocht
hetgeen door zijn 'vertrek' verdwenen was.
'Hij bleef iemand op wie werd gewacht'.
Mijn zachtmoedige oma diende nog jaren
als centrum bij verjaardagen en alle ande
re gelegenheden. Er werd niet over hem
gesproken. De eenheid werd krampachtig
benadrukt door het ontkennen van ver
schillen. De spanning was vaak voelbaar.
Zij bleven ontheemden in hun ouderlijk
huis. Ik was tien jaar toen mijn opa stierf.
Zijn geschiedenis ervoer ik met de jaren.
De betekenis van dit merkwaardige leven
werd me veel later duidelijk. Met boven
staande heb ik hem, althans voor mijzelf,
het forum gegeven dat hij verdient.
Met dank aan, Truus den Boer-Bouma en Mar
ten Bouma Jr.
