Vogelvlucht van Leeuwarden in 1625
19
Anjo Veeman
De hierbij afgebeelde tekening is ooit
gepubliceerd in 't Kleine Krantsje, maar
eigenlijk wel weer actueel, gezien de recen
te ontwikkelingen in het gebied rondom de
Oldehove. Ik heb destijds aan de hand van
een moderne luchtfoto en oude kaarten een
reconstructie gemaakt van een deel van
het zeventiende eeuwse Leeuwarden. Het
resultaat geeft een aardig beeld van de
stad, zoals geen Leeuwarder dat ooit heeft
gezien: vanuit de lucht, en dat in 1625!
Wat het eerst in het oog springt is de strakke
afscheiding tussen stad en platteland door
gracht en stadswal, voorzien van dwingers
(bastions). Aan deze kant is de stad alleen
toegankelijk via houten bruggen die leiden
naar indrukwekkende poortcomplexen. Ook
het scheepvaartverkeer komt door de water
poorten de stad binnen. De verdedigingswer
ken van de stad zijn enkele jaren tevoren nog
uitgebreid, want het 'Spaanse gevaar' is nog
niet geheel geweken. Het molenaarshuisje
van de standerdkorenmolen op de Oldehoof-
sterdwinger staat op dezelfde plaats als het
tegenwoordige. De Boterhoek is nog weinig
bebouwd en wordt van het Oldehoofsterkerk-
hof gescheiden door een waterloop. Sinds 1595
staat op dit kerkhof nog slechts het onderste
muurgedeelte van de oude Sint Vituskerk.
Tussen het kerkhof en de Nieuwestad valt het
Burmaniahuis op met zijn grote tuin. We zien
trouwens veel tuinen in de stad, hoewel op een
aantal binnenterreinen al stegen en straatjes
zijn aangelegd. Achter de rij trapgevels van
de Nieuwestad is een groot aantal schuren en
schuurtjes zichtbaar. Sommige stedelingen
doen in deze tijd nog iets aan het boerenbe
drijf. Er staat zelfs nog ergens een hooiberg!
Verklaring van de cijfers op het kaartje
1. Stadsgracht 2. Stadswal 3. Wirdumer
binnen- en buitenpoort 4. Onze Lieve Vrou
wenbinnenpoort 5. Onze Lieve Vrouwen-
buitenpoort 6. Vrouwenpoortsbrug 7. Olde-
hoofster dwinger 8. Molenaarshuis 9. Lieve
Vrouwenpoortsdwinger 10. Verlaatsdwinger
11. Zuiderdwinger 12. Wirdumerpoortsdwin-
ger 13. Boterhoek 14. Sint Jobspriestershuis
15. Heer Ivobrug 16. 'Oud kanaal naar den
Boterhoek' 17. Oldehoofsterkerkhof 18. Sint
Vituskerk 19. Heer Ivostraatje 20. Oldehove
21. Burmaniahuis 22. Burmaniastraat 23.
Liauckamahuis (nu Princessehof) 24. Grote
Kerkstraat 25. Kleine Kerkstraat 26. Bagij-
nestraat 27. Nieuwesteeg 28. Nieuwestad 29.
Oude Lombardsteeg 30. Oude Doelesteeg 31.
Ipe Brouwerssteeg 32.Haniasteeg 33. Marte-
nahuis (nu bioscoop Cinema) 34. Roukemapijp
35. Vrouwenwaterpoort (met paalwerk voor de
scheepvaart) 36. Stadsverlaat (sluis en sluis
wachtershuis) en Verlaatsbrug 37. Fontein-
sloot met wegje naar het galgeveld 38. Ruiters-
kwartier 39. Oude Heerengracht 40. Zaailand
41. Voetbrug 42. Haven- of Paardebrug 43.
Wachthuisje met kanon 44. Marssumerdijk
en links daarvan de Stienserdijk 45. Buiten de
Wirdumerpoort (weg naar Overijssel via de
Schrans).
