HET PAROOL
LeovtfLcd
7
Wij hadden een tip gekregen voor vervoer
door een stalhouderij en warempel het
lukte. Men moest met een dicht koetsje
met een paard ervoor over Leeuwarden
naar Sint Annaparochie en ik kon wel
meerijden. Mijn reisgezelschap was overi
gens een diepbedroefd echtpaar dat naar
de begrafenis moest van hun overleden
dochter. Hoe dan ook, ik kwam tenslotte
in Leeuwarden terecht op het Mariahof.
Daar had ik natuurlijk onmiddellijk alle
vrouwen aan de deur, om te horen wat
met hun mannen was gebeurd en waar
die heen waren vervoerd. Zoals later bleek
was niet Duitsland de bestemming maar
Zevenaar, waar ook aan verdedigingswer
ken moest worden gewerkt.
Manitoba Dragoons
En zo was ik weer in Leeuwarden, wis
selde mijn Ausweis van de Duitse dokter
in voor een Bescheinigung en ik kon me
weer melden bij mijn werkgever. Overi
gens werden al snel alle afgegeven Aus-
weisen vervallen verklaard en dat bete
kende dat je bij razzia's toch weer gevaar
liep. Als het dan weer eens zover was dan
klom broer Willem weer op de vliering
en ik ging de straat op, kort broekje en
klompen aan, en klein als ik was leek ik
niet ouder dan een jaar of veertien. En die
taktiek lukte in het vervolg. Naar kan
toor ging ik later ook niet meer, omdat
er ook in de stad erg veel werd gecontro
leerd. Mijn baas bracht me gewoon het
werk thuis en als hij niet op de vliering
zat dan hielp mijn broer ook nog wel eens
een handje. Het zuiden van het land was
in 1944 al vrij en wij hadden gehoopt voor
de winter ook vrij te zijn. Maar het
duurde nog tot zondag 15 april 1945
voordat Leeuwarden zou worden bevrijd.
Gelukkig werd er om de Friese hoofdstad
niet meer gevochten. Wij zaten op die zon
dag net aan de maaltijd toen wij buiten
hoorden roepen 'De Engelsen komen er
aan'. We lieten het eten staan en op een
draf naar de Groningerstraatweg, net op
tijd om getuige te wezen van het binnen
rollen van de eerste verkenningswagens
van de Canadezen, want het waren de
Manitoba Dragoons uit Canada die ons
de vrijheid kwamen brengen.
Maar niet direct waren we de narig
heden van de oorlog kwijt. Wel konden
we langzamerhand weer toe naar een
wat normalere leefsituatie.
Onderduikers, zoals broer Dirk, konden
weer naar huis en ook de dwangarbei
ders die in Duitsland aan het werk moes
ten, zoals Wessel de verloofde van zuster
Rika, konden weer naar Nederland terug.
Ik hervatte de, tijdens de oorlog aange
vangen, lessen aan de Middelbare Avond
Handelsschool en wat mijn werkzaam
heden betrof, ik liep gelukkig bij toeval
tegen een nieuwe baas aan. En dat werd
het uit de illegaliteit getreden dagblad
Het Parool en wel de Friese editie. Niet
alleen dat ik fors meer verdiende dan bij
mijn oude baas, het werd een heel bij
zondere ervaring. Er moest eigenlijk nog
een hele organisatie worden opgezet en
zowel de administratieve als de redacti
onele werknemers waren bijna allemaal
uit de illegaliteit voortgekomen en waren
met elkaar echt een stelletje idealisten.
Ik deed de abonnementenadministratie
en bovendien zaten we, van hoog tot laag,
elke morgen adresstroken te schrijven
voor de postabonnees, want een adres-
seermachine hadden we niet. De krant
werd gedrukt op de vlakpers van de
Coöperatieve Condensfabriek Friesland
en als de krant klaar was gingen we met
elkaar naar de Condens om de kranten
te vouwen, in te pakken en voor verzen
ding en bezorging gereed te maken. Op de
Condensfabriek had ook de redactie, met
Holsboer als hoofdredacteur en Henny
Keikes als jong journalist, haar domicilie,
terwijl wij, administratie en boekhouding,
waren gehuisvest in de voormalige Wiener
Kapsalon, een bedrijf van Duitsers, die
intussen de benen hadden genomen.
Op een gegeven ogenblik kwamen de
eerste afleveringen van de intussen ook
opgestane landelijke editie van Het Parool
uit het nu ook bevrijde westen. Met een
stapel kranten over de arm ging ik het
centrum van Leeuwarden in, luid de
krant aanprijzend. Binnen de kortste
keren had ik alle kranten verkocht, gre
tig als men was naar het nieuws. Maar
van krantenjongen tot miljonair bleek
op mij niet van toepassing. Het gevolg
van dit alles was trouwens dat de Friese
editie werd opgeheven en ik weer ander
werk moest zoeken. Men vond voor mij bij
de Leeuwarder Koerier (later, toen het
weer mocht, Leeuwarder Couranteen
!fi MUMMER NA DE BEVRItDINS
VRIJ CNmvEERD
De prijs der vrijheid
De vijand is üit het land geSlarM.
Wij hebben ons vrijheid terug. Hel
die wij
n b-engai. Wij
stellen vï
n de offers, die wij in deze
viijhei(i'hctben,^r'''''U''
weten echter, dat ik uien wi|
hebber moeten betalen, hoog is ge
weest. DulMiide zonen var ons volk
kannen verdrijven, Zij hadden vaders
en moeders, zij hadden vrouwen en
meisjes, rij 'hadden kinderen, die te-
vtrftêê.5 zullen wachten op ttun te-
hierbij niet alleen aan
dc ïiluiliLulieie. van den strijd tun
laatste tijden. Want vöOr^ons begGrl
den dag, dat de gestracm lijnde en
gemechaniseerde horden van Adnlf
Tiiller, In Mei 1M0, ons luid binnen
vielen. Van dier dag at 'nebben wij
oialgdirnk.n utters moeien brengen,
Zijn Cr onophoudelijk bressen in ome
frontlijn geslagen. Wij tolden oma
dioden na den slag om een Orebte-
birtj, na de gevechten oir. den
Afsluitdijk; na Eist bcmbndemmtv.'ii
gibieden, tiet was dezelfde strijd om
d: vrijheid waorvoci onze jongens
in Engeland opstegen In de jagers rit
bomimnwerpers var de R.AF. (n
waarvoor cc illcgalneil in Nccerlard
de zware, moeilijke cn gevaarlijke
ondergrondsehc woratelling met den
bezetter en zijn handlangers voerde.
nutrit!»r vïjn de eürttnlfirs dl*
in dezen strijd vielen. De zeelieden,
die in dienst de- Kcnteenaeharnclijtc
oorlogsvoering over alle wcrclazmn
vieren en voortdurend briaagd wer
den door thlibchr -duikbooten. de
mariniers, die onverschrokken de err
van ön» vlag hooft hielden eti zich
istrie ekaders
wieren, de vliegers, die in Ergelaad
opstegen om uiterst gevaarlijke op-
rfcrdilai buven bezet of Dutls.1i ge
bied in een wilden togeiregen uit te
vuervr; de oildergron dudit; snijders,
civ met ccn handje vol kurelsen een
pair revolvers oen fni in alle iiithoelctn
zwaar verdedigde D.iitsck gevange
nis overvielen cm hun kaneraden ie
nachtelijk duister door de node er
kropei om Duitsel»: telegraalkabels
door 1e gaan snijder; de koelbloedig
nanoen, de tot in de fvnneniramtrs
van de weermaaht ca den S.D. door
drongen om den vijrnd zijn geheimen
uIliaiuLig le maken; de dappere
hnakplnegan, dip da dhlrihiiHelran-
toren overvielen om het leper
der aiderduike-s aan benkaa-ten en
andere distibutfcbtstheiüen te helpen
zij allen zager den d<Hid onophoude
lijk ia tie iwyeii ai /J| lieblwu lal-
lsozet in den strijd om de vrijheid
maast zich zien vallen. En Jan de
honderden, de duizenden, die ten
gevolge van hun verwit teren de Nazi-
rtul terecht kwamen in Duijsthe ker
kers ei corceutiatiekainpea en die daar
vaat honger en ellende omkwamen,
coodpesjapeii of neergescbote.i wer-
Diiitsch vuirpeleton den duid vonden.
En terslutlt de tienduizenden Jnndstiw
landgenoten rte li't hun weningen
gesleurd, van ales beroofd, insschen
hrach; zijn!
Zij allen vormen gezamenlijk den
prijs, dien wij voor .inzc vrijheid lub
ben moetei betalen. In tfcnduiKndai
jezinueji ajn hierdoor letge plaatsen
uitstaan, plaatsen van vaders eiizontii,
l!c nooit neer terugkccnn.
Hel is em minimum van onze plicht
ontstaan is, terstond en afdoende te
lenigen, Op deze wijze tan de naite
haar dankbaaihiid bewijzen. Maar het
liften leec, dal de dood hier acutge-
richt lieeti Ui niemand ongedaan
nakca. In deze dagen van uitzinnige
mag de gedacjle
jettdooden ons gei
liendcizendeiLi
hllk verbaten.
Zij warai de prijs,die wij voir ome
vrijheid butuldsii. De herinnering aan
kun daden zal levend gchnud:o wor
den, En h den s«st vin hun citer
ruller wij aan de fiekomst van ons
»olk voorbouwen. Deze beloile isde
prijs,w
PIETES 'T HOEN
W)f)£iÜ tó t)£t
booste 5
Leve de Koningin I
Teen wij nog onder de knoei van
Krtlcra eermanen leefden waren er in
het beeld dat wij van de tocknnst
hadden twee begrippen zoo nsnw met
rlkwir vmhonden dat et tussen heit
geen omterschsid was. Deze twee
«guppen waren „Lte bevrijding" en
„De terugkeer van de Koningin".
Dit wes zeer zeker teel alleen (ielKe.-al
omdat de terugkeer van onze perèr-
hMigitf Vorstin, Hare Msj.ret.-H K.„.
uitwin Wiihclmina der Nederlanden
ons het Symbool van devrijlteid
ïc
Vorsten huis Je liefde en de liegoie-
nlied van nns volk in zoo steike
■nate bezit dit cfaza ia hst tuiten land
spretkwoordelik is gewerden en als
ccn typisch HolhildsteiSêliSClltl) wordt
gekenmerkt. Speciaal voor Koningin
Willielmina klopt in le borst van eiken
reclilgeauirJeii Hollander ter warm
hart. Dat Je liefde cn dc toegenegen-
wij then. Hare Alajesrett Koningin
niki: op
Jat ook Haar de jaren van Sfheidillg
haid cn hitter zijn gevallen. Ook we en
wij hoe Hare Majesteit in Haarballlsg-
sten die a:literansliggeiiisünceliefde
uit onze Voratin dan ook eenier fce-
genomen dan verzwakt. Wij rijn er
van nvartnigd dat het Nfd>rl.n.ul.>
volk HsreMajesteit bij Hear terugkeer,
zonder welke wij o.ize l-evrijJing als
onvoltooid beschouwen,ten ontvangst
zal bereiden die Onze genegenheid :en
...lie Uil nlldieiliiiig brengt.
Meded
Met harooT' MnfItedïn^&Jr'tanaste'ui
uaoi dcze oius^idfgtHlcl Is invlotd op de
ijilipird ulrgeoetend, eu los reeds la acr wge
uriluiKa'ni uriea°«ring.' d"'
Het lirt verrts in de brdneHag in dra vu-
,.- ;r I,'.:. „,t
indien pnpis en milrre mneiljkhedin ilil niet
Vrrtilnteren, Viiorl:«iprg*nl rierfite LeenwaiUeu
da dl Je redactie IW.pl ipoCdij dt -.eriCOlllIg
rvgSJSWIfit' BS
driik geeturillsccrd attclricdru.
Adveitcntiei hmn
De voorpagina van de nood-editie van het
Parool van 18 april 1945 voor Leeuwar
den en omstreken
identieke functie waar ik het een flink
aantal jaren heb uitgehouden.
Dienstplichtig
Was ik door de bevrijding mooi van de
Arbeidsdienstplicht afgekomen, men had
mij niet uit het oog verloren. Een oproep
voor de keuring voor de militaire dienst
was het resultaat en zo begon ik op
22 augustus 1947 als marinier aan de
vervulling van de dienstplicht, compleet
met een uitzending naar Nederlandsch
Indië, waar ik ten tijde van de tweede
politionele aktie in Soerabaja verbleef.
Daar kreeg ik ook nog een keer de zoon
van Schoustra van Mariahof 11 op bezoek.
En eerst nadat deze beide dienstplich
tige kolonialen weer waren teruggekeerd
was voor hen en voor het Mariahof een
eind gekomen aan 'Mariahof in oorlogs
tijd'.
ca.;
