Lc ovarii*»
10
Van der Hem gaat in Den Haag wonen en
daar maakt hij eind 1914 een aantal por
tretten van Mata Hari (1876-1917), waar
van er een hing in de hal van het Frysk
Letterkundich Museum en Dokumintaas-
jesintrum in de Grote Kerkstraat in
Leeuwarden. Vanaf dit jaar begint hij met
zijn politieke spotprenten in de pas opge
richte Nieuwe Amsterdammer, een blad
dat in 1920 ter ziele gaat. Nu wordt hij de
vaste tekenaar van het weekblad
De Haagse Post en maakt daarnaast affi
ches, boekomslagen en illustraties in boe
ken.
In 1917-1918 woont en werkt de schil
der in Volendam, waar hij noodgedwongen
terecht is gekomen. In de magere oorlogs
jaren krijgt hij gebrek aan woonruimte en
vooral aan levensmiddelen. Hij wordt in
Volendam door vrienden opgenomen en
blijft daar tot het eind van de oorlog
in zijn ruime atelier. In deze jaren komt er
een wending in zijn werk als hij de por
tretkunst centraal stelt. Zo schildert hij
bijvoorbeeld markante portretten van
Volendamse vissers.
Eervolle opdrachten
Na de oorlog woont Van der Hem in Sche-
veningen in een huis met een atelier.
Hij schildert nu vooral portretten en
jachttaferelen, waarvoor hij veel waarde
ring oogst. Nu breekt de periode aan van
opdrachten. In 1922 wekt hij bewondering
door het schilderij van het ministerie van
Cort van der Linden, omdat hij zo'n moei
lijke opgave tot een goed einde weet te
brengen. De volgende opdracht is een
jaar later het familieportret van koningin
Wilhelmina, prins Hendrik en prinses
Juliana ter gelegenheid van het rege
ringsjubileum 1898-1923. Hij voltooit het
schilderij in 1926.
In opdracht van de Nederlandse rege
ring schildert Van der Hem in 1937 de
inzegening van het huwelijk van prinses
Juliana en prins Bernhard in de Grote
Kerk in Den Haag. De stadhuizen van
Bolsward en Leeuwarden bezitten een
geschilderd portret van koningin Juliana
van de hand van Piet van der Hem.
Terug in Leeuwarden
In de jaren dertig keert hij zich tegen de
regering van Hitler in Duitsland. Zijn
antinazistische spotprenten hebben voor
op latere reizen: ook hij is de toeschouwer.
Als hij in 1908 terug is in Amsterdam
werkt hij zijn studies van Parijs uit. Ook
gaat hij veel naar de Amsterdamse volks
buurten om te tekenen met aandacht voor
het dagelijks leven op straat. De Nieuw-
markt, draaiorgels, straatmeiden en
ruziemakende jongens, met dezelfde losse
stijl als de tekeningen uit Parijs. In het
voorjaar van 1909 heeft hij drie schilderij
en op de, voor kunstliefhebbers belangrij
ke, negentiende ledententoonstelling van
Sint Lucas in het Stedelijk Museum in
Amsterdam. Hier bleef je op de hoogte van
de nieuwe ontwikkelingen. Enkele maan
den later krijgt Van der Hem een een-
manstentoonstelling in het gebouw van
Sint Lucas aan het Rembrandtplein. De
kritieken zijn mild voor de nieuwkomer,
bij het publiek valt hij in de smaak en hij
verkoopt twintig tekeningen.
Mata Hari
Tussen 1910 en 1914 maakt Van der Hem
reizen naar Rome, waar hij in contact
komt met de dichter Adema van Schelte-
ma en de Friese kunstenaar Pier Pander,
naar Parijs, Moskou en Madrid. Op ten
toonstellingen krijgen zijn werken steeds
betere kritieken en hij verkoopt goed.
al een becommentariërend karakter. Van
af 1935 is Van der Hem de vaste tekenaar
van de Haagsche Courant. In 1941 stellen
de Duitsers perscensuur in en stopt hij
met spotprenten. Hij duikt onder in
Leeuwarden. In het begin van de oorlog
maakt hij een schilderstuk van de
Oldehove met het bodeterrein en in 1944
portretteert hij de schilder Germ de Jong.
In Den Haag gebruiken intussen de
Duitsers zijn woning met atelier als gara
ge. Na de oorlog moet Van der Hem het
geheel weer toonbaar maken. Hij tekent
niet langer politieke spotprenten, maar
krijgt voldoende opdrachten om er ruim
van te leven. Een van de mooiste naoor
logse portretten is de portretstudie van de
actrice Fie Carelsen (1890-1975). Dit doek,
van 86 x 78 centimeter, is in het bezit van
het Nederlands Theater Instituut.
Piet van der Hem overlijdt maandag
24 april 1961 op 75-jarige leeftijd in Den
Haag.
Koningin Juliana (1909-2004)
Foto: Fotobureau het Hoge Noorden
Portret van Margaretha Geertruida Zelle
alias Mata Hari, 1914
