Lc ovarii*» 24 van goede naam moeten zijn. Aan het hoofd van het gezelschap staat een older- man (deze titel stamt uit het vroegere gil- dewezen) die voor het leven wordt ge kozen. Lid worden kan alleen op aangeven van de olderman en bij unanieme stem ming van de leden. Het motief en de doel stelling van het gezelschap is 'in alle bescheiden vriendelijkheid, met welle vendheid gepaard, de aangename en gezellige samenleving weer tenminste onder een klein aantal mannen te doen herleven en door vrije en ongedwongen gesprekken onderling aan eikaars lering en verbetering en ten algemenen nutte werkzaam te zijn'. Constanter lijkt qua beslotenheid van de bijeenkomsten, de voorgeschreven absolute zwijgzaamheid van het bespro kene en de prinsgezindheid van de leden sterk op een vrijmetselaarsloge. Dit colle ge van voorname heren blijft bestaan tot ongeveer 1795 en verdwijnt in de roerige tijd van patriottische perikelen. Het ontstaan van De Friesche Trouw Een ambulante militaire vrijmetselaars loge 'L'Esprit du Corps' is nauw verbon den met het cavalerieregiment Van Rech- teren, dat op 1 april 1781 in Leeuwarden is gelegerd. Ook enkele Friese broeders treden toe en zo ontstaat er een gemengd gezelschap van militairen, adellijke perso nen en burgers dat op de laatste woens dag van de maand bijeen komt 'ten huize van Sieur Johannes IJsenbeek, castelijn in 't Hooghuis binnen Leeuwarden'. Na bijna een jaar vertrekt het regiment Van Rechteren naar Nijmegen en in Leeuwar den zijn de geesten intussen voldoende gerijpt om een eigen vrijmetselaarsloge in het leven te roepen. Op 10 mei 1782 wordt de Loge 'De Friesche Trouw' door twee leden van de ambulante Loge geïnstal leerd, maar de constitutiebrief dateert van 9 maart 1782 en vanaf die datum kunnen er activiteiten worden ontplooid. Men vergadert in een pand aan de Vleesmarkt (nu Nieuwestad 103) dat aan meestertimmerman Johannes Schaap toebehoort. Hij is lid van de loge en fun geert als 'castelein'. Bekende Leeuwarder notabelen als Willem Baron thoe Schwart- zenberg Hohenlansberg, Epeus Wielinga Huber, Arent Johan van Glinstra, Ernest Louis Baron van Eberstein en Tjalling Logezaal in het pand Bij de Put 15 Camstra Baron thoe Schwartzenberg Hohenlansberg zijn van de partij. Als eer ste voorzitter fungeert mr. Johannes Cas- parus Bergsma, die in de jaren tachtig promotie maakt van maire van Metsla- wier tot grietman van Oostdongeradeel en uiteindelijk opklimt tot voorzitter van de Friese Staten. Aanvankelijk steunt hij de patriotten van Van Beyma in hun aversie tegen de stadhouder, maar tijdig onder kent Bergsma als gematigd politicus de gevaren van deze revolte, die gelijkheid predikt maar slechts tot chaos leidt. In september 1787 winnen de oranjegezin- den de strijd en een uittocht van 6000 republikeinse opposanten, waaronder ook Friese patriotten, is het gevolg. Een moeilijke periode In 1791 koopt de loge een huis aan het Zaailand 98 dat geheel wordt herbouwd en op 3 april 1793 plechtig ingewijd. Het gebouw fungeert ook als een toevluchts oord voor reizigers, want enkele apparte menten doen dienst als hotel. De leden van De Friesche Trouw zijn prinsgezind en in deze tijd voor het merendeel afkom stig uit garderegimenten en andere deta chementen die in Leeuwarden in garni zoen liggen. In 1795 wijzigen de politieke verhoudingen zich en met de inval van het Franse leger keren ook de gevluchte Friese patriotten terug. De Friesche Trouw past zich tactisch aan en stelt haar lokaliteit open voor de loge 'Les Vrais Bataves' uit Duinkerken met daarin teruggekeerde patriotten. Het ledental loopt in die jaren steeds verder terug en in 1814 wordt het besluit genomen om 'de zaken van de loge finaal te liquideren', het gebouw en de bezittin gen te verkopen en de werkzaamheden te staken. Weliswaar wordt in 1817 de arbeid nog enkele jaren hervat, maar in 1821 sluit men de loge voor onbepaalde tijd. In 1836 leiden initiatieven van vroegere leden tot heropening van de werkplaats in het logement De Phoenix in de Sint Jacobsstraat, waarna men al spoedig terugkeert naar het oude pand aan het Zaailand. Doctor Seerp Brouwer, een voor malige hoogleraar wis- en natuurkunde in Groningen, wordt de eerste voorzittend Meester. De tijden veranderen en het aandeel van adel en militairen loopt terug ten faveure van gegoede burgers en hoge ambtenaren. In 1847 bloeit de loge weer en in dat jaar wordt het lokaal van de stadsschouwburg (tegenwoordig De Frie sche Club aan het Ruiterskwartier 57) openlijk geveild. De vrijmetselaars vor men een eigen genootschap, Archimedes genaamd, met als doel dit gebouw voor de loge De Friesche Trouw te kopen en te exploiteren. Die keuze loont, want het kost jarenlang geen moeite de zalen te verhuren voor toneeluitvoeringen.

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2007 | | pagina 26