25 In 1881 opent even verderop de Harmonie haar grote concert- en toneelzaal. In 1884 besluiten de leden hun lokaliteit te verko pen en zoekt de loge domicilie in de Har monie. Daar komt men bijeen totdat in 1927 opnieuw een eigen gebouw, op het adres Bij de Put 15, wordt betrokken. Patriciërshuis Bij de Put 15 Een gevelsteen aan de voorzijde vermeldt het jaartal 1619, maar dit patriciërshuis dateert gezien enkele bouwelementen uit de tweede helft van de zestiende eeuw. Aan het eind van die periode dragen de erven van Jacob Sybrants Auckama, die tussen 1542 en 1572 regelmatig burgemeester van Leeuwarden is, grondpacht voor het huis af. In de loop der jaren bewonen enkele gerenommeerde adellijke families zoals Van Harinxma thoe Slooten, Andreae en Van Haren het pand. Vanaf 1867 woont de eerste directeur van de Rijks Hogere Bur gerschool, de Leidse professor Burger, er met zijn gezin. Zijn weduwe en tweede vrouw Maria Louise Suringar overlijdt in 1927, waarna De Friesche Trouw eigenaar en gebruiker wordt. De bekende Leeuwarder architecten en broeders-vrijmetselaar Hendrik Kramer en Andries Baart voeren nog in datzelfde jaar een ingrijpende restauratie uit zonder daarvoor enig honorarium te vragen. Sindsdien zit er op de begane grond een conferentiezaal met bibliotheek. De mar meren gang leidt naar een trappenhuis in Art Décostijl. Hier bevindt zich een glas-in- lood raam van de firma W. Bogtman uit Haarlem, dat de leerstadia van de leerling, gezel en meester verbeeldt. Rechts in de gang hangt een levensgroot portret in olie verf van Prins Frederik der Nederlanden, die als grootmeester nationaal van 1816 tot 1881 het boegbeeld van de landelijke vrij metselaarsorde vormde. De Leeuwarder kunstschilder J.J.G. van Wicheren schenkt het in 1858 aan De Friesche Trouw. Op de eerste etage verrijst de imposante logetem- pel. Schadelijke bezettingsjaren Tussen dictators en vrijmetselaars botert het niet. Dit blijkt begin september 1940 wanneer de Duitse bezetter het gebouw in beslag neemt en aan de politie opdracht geeft erop toe te zien dat de loge De Friesche Trouw alle bescheiden en de ledenlijst dient in te leveren. Geroofde documenten worden naar de Leeuwarder Papierfabriek gebracht om daar te worden vernietigd. Daar grijpt vrouwe Fortuna in. Een katholieke werknemer ontdekt een Latijnse tekst op wat later de originele con- stitutiebrief uit 1782 blijkt te zijn. Via een pastoor in Drachten belandt het antieke archiefstuk in handen van notaris Nanne Ottema en wordt zo gered. Een groot deel van de boekenverzameling en andere his torische gebruiksvoorwerpen gaan echter verloren. Het gebouw wordt genaast en in 1941 verkocht onder de voorwaarde dat koper binnen twee maanden alle schilderijen en emblemen verwijdert die op de magon- nerie of de loge betrekking hebben, op straffe van 1000 gulden boete voor iedere dag dat de koper in gebreke blijft. Aanvan kelijk komt de loge nog bijeen in het Friesch Koffiehuis op de Wirdumerdijk, maar de activiteiten worden daar beëin digd als blijkt dat medebroeder Lucas Bunt, tevens eigenaar van deze lokaliteit, een NSB-er is. Direct na de bevrijding eisen de broeders het sterk verwaarloosde gebouw weer op. Tijdens de eerste bijeenkomst na de oorlog op 20 april 1945 worden drie broeders, waaronder eerdergenoemde Lucas Bunt, aan de verachting prijs gegeven. Eind december is de ergste materiële schade hersteld en het gerestaureerde logegebouw wordt feestelijk heropend. In hotel De Nieuwe Doelen genieten de broeders van een eenvoudig souper met koninginnesoep, gebakken snoekbaarsfilet en worteltjes. Vrijmetselarij in Leeuwarden De Friesche Trouw is tegenwoordig een flinke loge met ruim 70 broeders. In 1986 besluit een aantal leden in kleiner verband zelfstandig verder te gaan en daarbij enke le andere accenten te leggen in de rituele beleving. Zo ontstaat de loge Het Azuren Gewelf, die inmiddels ruim dertig leden telt. Beide verenigingen maken samen met Fiat Lux, een gemengde loge, gebruik van de prachtige tempelzaal. Hier siert de zui vere kubiek, een marmeren blok als sym bool voor de perfectie als streefdoel voor het leven van de mens, de officiële bijeen komsten. Van tijd tot tijd houdt één der broeders een inleiding (bouwstuk) over een onderwerp, waarop de aanwezigen kunnen reageren. De reacties zijn opbou wend waarbij kerkelijke en politieke twist punten worden gemeden. In de tempel of werkplaats installeert men nieuwe leden, vinden de bevorderingen van leerling naar gezel en meester plaats en worden feesten, zoals de Sint Jansfeesten, gehouden. Ook vroeger vierde men kennelijk al uit bundig feest. In de voorhof op de begane grond van het pand Bij de Put 15 staan in een vitrine enkele driehoekige 19e eeuwse wijnflessen van de loge die men jaren gele den uit de vijver van de Prinsentuin viste. Geen wonder dat in de jaren vijftig van de 20e eeuw voorzittend meester én Leeuwar der politiecommissaris Anno Houwing de vinger stevig aan de pols houdt. Hij veror donneert dat de loge 's avonds op een rede lijk uur wordt gesloten of zodra er minder dan drie broeders in de voorhof aanwezig zijn. De tegenwoordige vrijmetselarij zoekt vandaag de dag een balans tussen de wereldse contacten en de noodzakelijke beslotenheid van de broederschap. De bal lotage is intensief en niet iedereen is welkom zoals Adam Zelle, vader van de welbekende Mata Hari, ooit pijnlijk onder vond. Het zegel van de loge stelt de verbroede ring der standen voor met de handdruk van een oud Fries edelman aan de land man. Dat verheven doel is nimmer bereikt zolang de adel deel uitmaakte van de loge. De schaarse ledenlijsten geven tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw het beeld van doorgaans hoger opgeleide mannen uit de bovenste lagen van de maatschappij. Het Grootoosten der Nederlanden vierde in de maanden oktober, november en december 2006 het 250-jarig jubileum. Niet alle vrijmetselaarsloges in Nederland zijn echter onder dit centrale orgaan ver enigd. En dan zijn er ook nog verwante spi rituele genootschappen, zoals de Rozen kruisers en de Odd Fellows, die elk weer hun eigen inwijdingen en riten kennen. Geen van hen kan zoals De Friesche Trouw terugkijken op een geschiedenis van 225 jaar waarin de wereldse activitei ten van de broeders nauw zijn verweven met het dagelijkse leven in de stad Leeu warden. Deze bijdrage kwam tot stand met medewerking van De Friesche Trouw en Het Azuren Gewelf. Leova.'c^tA.lt

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2007 | | pagina 27