i
i
I
Ernstige Waaraluiiing
te
10
De Bruinsma's veroordeeld
In 1878 verscheen bij de Leeuwarder
boekhandel H. van Belkum Kzn. een
boekje van de Bruinsma's met de titel De
kwakzalverij met geneesmiddelen en de
middelen om haar te bestrijden. Een boek
voor allen die hun gezondheid en hun
beurs liefhebben. In dit en in een tweede
boekje van 1880 werd de samenstelling
van bekende kwakzalvermiddeltjes uit de
doeken gedaan. Op het omslag van het
eerste boekje stond het portret van Hollo -
way, die volgens Vitus Bruinsma 'als eer
ste de kracht heeft beseft van het voort
durend herhalen van dezelfde leugens; hij
heeft millioenen guldens aan advertenties
besteed, en ze hebben hem tientallen mil
lioenen guldens opgebracht.' Holloway
oogde echter zo vertrouwenwekkend dat
de tweede druk van het boekje toch maar
een ander omslag kreeg.
In het boekje van 1880 werd de idee
geopperd om een vereniging tegen kwak
er V ..:7. T: '7 7' 2 \Oj
Echte Baar dwor tel, 1
«it h-et cstroct van do door A?
pnoföEEorC- Tir&DO ontdek-
te [licit L'11ii.llj" Iic.-iiltiiliIo Üj
bcvoidcri licit gnOci \an don
vki-sïs? Ittutrd ojj oripoleololijko Tvijsw Ji,
OU doot itioflis bij necrjoii^Pi tjj
liedöii con vollen en krtu-lnigvii biuinl Lp
OIlInIjUii. I3rijrt ptir fljicoi! f2. Do vol-
puLirllikwulllw [[Uilig ilm.rVj iwn tc
Tvcndcü Brotêozcop it, et,
Dép&t te Loiuwwdonhij It- .BOT-1
TINtïA j Cotffertr8r. Jrteurnitj'jmt.
Een advertentie voor het haargroeimid
del 'Baardwortel' uit de Leeuwarder
Courant van 1876
zalverij op te richten. In hetzelfde jaar bena
derden de Bruinsma's artsen en apothekers
om mee te doen met de oprichting van een
dergelijke vereniging. Het resultaat was
bemoedigend; de Vereeniging tegen kwakzal
verij werd in 1881 opgericht en had in het eer
ste jaar 279 leden, van wie twintig in Leeu
warden. Op 15 januari 1881 verscheen het
eerste nummer van het Maandblad, waarvan
Vitus en Gerard Bruinsma redacteuren wer
den; uitgever werd de Leeuwarder boekhan
delaar Van Belkum. De eerste jaren steeg het
aantal leden tot ongeveer 1100, daarna stag
neerde de groei.
De Bruinsma's vonden dat hun werk
alleen zin had als zij de malafide hande
laren met naam en toenaam in hun blad
noemden. Gevolg: onheuse behandeling
door de heren kwakzalvers die natuurlijk
voor hun handel vreesden. Een enkeling
schrok er niet voor terug om een proces
aan te spannen. Soms eindigde zo'n proces
met vrijspraak, soms met een geldboete.
In 1888 moesten de Bruinsma's en Van
Belkum voor de rechtbank in Leeuwarden
verschijnen. Dit proces zou voor de
Bruinsma's en de vereniging vérstrekken
de gevolgen hebben. Een zekere Berend
Haitzema Enuma, hulpapotheker in
Amsterdam had het proces aangespan
nen, omdat hij zich beledigd voelde door
een artikeltje in het Maandblad. Enuma
was al eens ontmaskerd als kwakzalver
door de Bruinsma's; in het bewuste artikel
werd echter om een andere reden voor
hem gewaarschuwd. Wat was het geval?
Deze hulpapotheker zocht geregeld via
advertenties huishoudsters, die bij hun
sollicitatie een foto moesten meesturen.
Het was -ook bij de Amsterdamse politie-
bekend dat Enuma minder eerbare bedoe
lingen had. De rechter in Leeuwarden oor
deelde het artikel in het Maandblad ech
ter beledigend en meende dat de broers
het bijmerk hadden gehad een vijand van
hun blad aan de kaak te stellen. De uit
spraak was vijftig gulden boete. Zowel
Vitus als Gerard Bruinsma legden daarop
hun redactietaken neer, omdat zij vonden
dat zij altijd de naam van een kwakzalver
moesten kunnen noemen of zoals zij het
uitdrukten dat het onjuist zou zijn 'te
schelden op de kaarten en de valsche spe
lers ongemoeid [te] laten.' Toen het gehele
bestuur aftrad, zag het er zelfs even naar
uit dat de vereniging opgeheven zou wor
den. Er werd echter een nieuw bestuur
gevonden; wel verhuisde de redactie van
het Maandblad van Leeuwarden naar
Amsterdam. 'Het wakkere broederpaar',
dat de 'banier der waarheid' had geplant
werd erelid van de vereniging.
Kackadorisprij s
De Vereniging tegen kwakzalverij heeft
-na een statutenwijziging in 1979- haar
taak uitgebreid tot de alternatieve
geneeskunde, volgens de vereniging 'de
hedendaagse kwakzalverij'. Ter gelegen
heid van het 125-jarig bestaan werden
twee prijzen ingesteld. Allereerst de Kac
kadorisprij s, genoemd naar een zestiende
eeuwse kwakzalver 'die zeer goed ver-
stant heeft van de kouwe pis' (niet te ver
warren met Professor Kokadorus die in de
jaren twintig van de vorige eeuw op
Amsterdamse markten stiften tegen
migraine verkocht). Deze prijs wordt uit
gereikt aan mensen of instellingen die
zonder enige kritische kanttekening alter
natieve behandelmethoden aanprijzen.
Een prijs die de Bruinsma's zeker gewaar
deerd zouden hebben. Maar misschien
zouden ze nog meer ingenomen geweest
zijn met die andere prijs: de gebroeders
Bruinsma-erepenning, waarmee mensen
of instellingen worden beloond die de
strijd tegen kwakzalverij voortzetten. Het
tv-programma Radar van de Tros kreeg
de eerste erepenning. In het programma
werden -met een verborgen camera- de
kwalijke praktijken van een alternatieve
genezer en van Chinese kruidendokters
ontmaskerd.
WEÏTIDSl-EÏS'ÖX-
IKUAfthtf II.- I!r
1r twirkm cc. üwr
OWpJi'K- iLiiiil.vTrl i
cA-rltiuc-' irlhil^iL d-wr Nefcf>
Lwiri rjc nrlMufcróli'l «r- mt
icL hKröii Hfnrtiillrpidri pbtaUd
n lilkrc.
I
rtfi
11er. UamMV f-yrH -t> A'iiwfciIrvTH bj.it rw.te IrXib**' I'
ïuki .*1 Undrlhpm nu li'rrafclÜH* MN -V IMVfU
durlrnii nAAUrMlOlri. cl Viel WW iid4.y«i-r ir. upi Bu*-
ïf.-* Yin '-'o u'i-i- &ST -lol. .h m Ir uii.ijjcc .lm.
■kar *Nuri4 tr imn ris-
bi ttr. Pi. TirnH- rrji.- CU iwr Wu>i t-rir-wr.:
1L IM di iCffltlC-to I.,- v^bcuda ru
'Ar^ijlrr. ilrr txi.ki rkinl-N Ir Ic-i-r jljr-liT-«i. c-ih c
w iT«d,. lirrrdEin a 'jiscIiat i:- <«ii liwn. dwr
■ic iix-cJM ^cijC^HNU lïWrMnw iHurugm dw
npCT-aUtfi-lie jlJ' k-jww F-i-ririi HriicfeL.
A likl it rii.pd"-:icyl jL(ij'Érii ■-.■iwrspk"
-■i, v-itjri-i 'iilrpl-.i- n i lij i JEu ■■c'.1.'. cltaiyliliig;
i|'. cji p.-mii-;. «ii ln Jv.dll BurtiMüf *-
.1. |!«r 1 j| irj. prr.-rfr-i "f-.iir. ic >ki iuif.h nu ic
■vvLvriM lck-nl jjji bcL pv-lirH Y1 lllltl-LIlit 5.
Jknr,--' ttSfiEIEm letton ■■rrl.^r, „f iifciw
J.-jiiI. o m H ■-■» rUr ili<riucikh^<hir
Iiy' iIy i'iT. i -j/'ii irll.Ii vji l'iu'r.iir.' JBth Ti'tl
r.'ïil ii-1
■r. fiil ine «Ij aLtcrluj. Jswt ll'AJrUiav jtl.kik paukt
i.v. ■Mih.'.ï-'lr^ vwi In d#i^k|Miii T*"
AÏJ tttJ maasJt ik-o*
Bi
f*
Wen (tun dp lniede
.r'
r Jr ILjM N
Pamflet uit 1890, waarin wordt gewaar
schuwd tegen de kwalijke praktijken van
Gesticht Windelincx te Brussel dat een
verouderde behandelmethode tegen
kwaadaardige tumoren propageert