Lcovaë^tA.!€
3
Nijboer vermeldt in zijn inleiding het vol
gende: 'De in 1540 gebouwde Stads Schut
tersdoelen diende ter vervanging van de
oude doelen in de tegenwoordige Oude
Doelesteeg. De verplaatsing van het
onderkomen van de schutterij zal in de
eerste plaats verband hebben gehouden
met de snelle ontwikkeling van de Nieu-
westad en het achterliggende Ruiters-
kwartier tot het commerciële centrum van
de stad. De schuttersdoelen diende als
vergaderplaats voor de Stedelijke Schut
terij - ook wel Schuttersgilde genoemd -
en het complex, bestaande uit het hoofd
gebouw, doeletuin en het aangrenzende
tournooiveld, werd tevens gebruikt voor
het houden van wapenoefeningen. In
1564 telde de schutterij 216 leden, dat wil
zeggen dat naar schatting tussen de 20 en
40 procent van alle volwassen mannelijke
burgers schutter was. Het schuttersgilde
was dus een breed gedragen organisatie,
die op deze wijze tevens een belangrijke
sociale functie had. Dat sociale aspect
kwam ook heel duidelijk naar voren bij
het zogenaamde papagaaischieten dat elk
jaar (sic) op het tournooiveld werd gehou
den. Bij deze schietwedstrijd werd uitge
maakt wie het daaropvolgende jaar de
'koning' oftewel de opperbevelhebber van
de schutterij zou zijn.' Met het aantal van
216 schutters lijkt dus redelijk voldaan
aan de doelstelling van drie schutters per
honderd inwoners, zoals aan het begin
van dit artikel reeds aangehaald.
Wopke Eekhoff maakt in zijn Geschied
kundige Beschrijving van Leeuwarden
een denkbeeldige wandeling door de stad
rond het midden van de 16e eeuw, waarin
hij de omgeving van de Stads Schutters
doelen als volgt omschrijft: 'Op den noord
westhoek der stad buigt de wal zich
noordoostwaarts, eerst langs eene groote
uitgestrektheid ledigen gronds. In dien
hoek bestaat er enkel eene kleine buurt,
de Butterhorne of Boterhoek geheeten,
naar eenige koemelkerijen, waarin zuivel
vervaardigd wordt. Vervolgens doet zich
de nieuw gebouwde Schutters-Doelen op,
met zijn hof en schietperk, zonder eenig
huis in de nabijheid.' Ook hij maakt mel
ding van het papagaaischieten tijdens het
schuttersfeest. De papagaai was een hou
ten vogel die op een hoge staak was
geplaatst en op een ijzeren pen kon draai
en. Wie hem als eerste naar beneden
schoot werd tot Koning uitgeroepen.
Ordonnantie op de Schutterij
Op 1 augustus 1564 werd door stadhouder
Jan van Ligne de uit 35 artikelen bestaan
de ordonnantie op de Schutterij der stad
Leeuwarden uitgevaardigd, aan de hand
having waarvan de schutters bij toetre
ding tot het Schuttersgilde de eed moesten
afleggen. Zo werd onder andere bepaald
dat de schutters alle zondagmiddagen
'met heuren eygen doelroers, mits nae 't
parck schietende en sonder enige twist'
konden oefenen. Een doelroer was een
geweer speciaal voor gebruik in de doelen
bestemd. De doorgaans lange uitvoering
van het Nederlandse doelgeweer was voor
de horizontale schietbaan bestemd en valt
op door zijn grote houten steunklos onder
de lade. Ten aanzien van het papagaai
schieten werd verordonneerd, dat om de
drie jaar op de zondag na Sint Jacobsdag
(25 juli) 'die vogel geschoten ende die
Schutterie gehouden sal worden'. Daar
naast werd bepaald dat het eerste schot
namens zijne 'Conincklycke Mayesteyt'
(Philips II) door de stadhouder of zijn
plaatsvervanger zou worden gelost. Ook
over het drankgebruik werden regels
opgesteld. Zo werd bepaald dat de schut
ters tijdens het papagaaischieten, wan
neer dat gehouden werd, geen belasting
hoefden te betalen over 'de Stadts helfte
van de wyn ende bieren' die gedronken
zouden worden. Doch ook, dat er tijdens de
schietwedstrijd - die overigens niet langer
dan twee dagen mocht duren - in het
schietperk geen wijn mocht worden genut
tigd, uitgezonderd 'op 's Konings Hof,
alwaer die Koning met syne Gasten ende
Geselschap ter tafel geseten, ende verga
dert zal syn'. Van de schutters werd echter
wel een verplichte bijdrage van zes stui
vers gevraagd tot profijt van de Koning
'omme aldaer mede syn staet te onderhou
den', dus om de Koning in staat te stellen
een en ander te kunnen bekostigen. Wat er
precies met 's Konings Hof wordt bedoeld
blijft vaag, doch waarschijnlijk zal deze
hof of tuin in de nabijheid van de Stads
Schuttersdoelen hebben gelegen of er deel
van hebben uitgemaakt.
De in 1868 gebouwde Jongensschool voor Lager en Meer Uitgebreid Onderwijs, waarin
sedert eind 1882 de bewaarschool was gehuisvest. Foto uit de jaren '30 van de vorige eeuw
