Lcovaë^tA.!€
7
enige voor-reformatorische preekstoel en
tevens de oudste in Friesland. In de doop-
tuin, naast de preekstoel, staat een diaco-
niekist met drie sloten. De sleutels zitten
er in, omdat de kist geen waardevolle
inhoud meer heeft.
Herenbank met raadsels
Aan de noordkant van de kerk staan drie
herenbanken. Twee daarvan zijn zestien
de- of zeventiende eeuws en de meest oos
telijke is als middeleeuws beschreven.
Nadien is de vraag gesteld of de gehele
bank middeleeuws is of alleen het voor
schot met de briefpanelen en afgebeelde
papyrusrollen. Op de afdekking van deze
bank staat de spreuk: ARBOR EX FRUC-
TIE ET LEO EX UNQUE (De boom kent
men aan zijn vruchten en de leeuw aan
zijn klauw). Het merkwaardige van deze
spreuk is dat 'de boom kent men aan zijn
vruchten'bijbels is, maar 'en de leeuw aan
zijn klauw' niet. Dat laatste zou een
politieke uitspraak kunnen zijn. Tot na
1500 waren er immers partijtwisten tus
sen de Schieringers en de Vetkopers. De
Huizumer edelen behoorden tot de Schie-
ringer partij en Leeuwarden tot de Vetko
pers. Beide partijen wilden hun gelijk
halen door middel van strijd en vernielin
gen. Zulks kan in een spreuk ter herinne
ring worden verwerkt. Maar toegegeven:
het blijft gissen.
Harmonisch geheel
Bij de reformatie in 1580 verdween het
altaar en werd de preekstoel het centrale
onderdeel. Men liet die staan op de plek
waar hij in de katholieke tijd ook stond:
aan de zuidzijde op ongeveer tweederde
Gewelfschotel met afbeelding Johannes
de Doper uit 1477 Collectie S. Grijpstra
uit het westen. Verder staan aan de zuid
zijde eenvoudige banken met overigens
fraaie renaissance wangen en aan de
noordzijde de herenbanken. Door de
kleurstelling van het eikenhouten meubi
lair, de groene gordijnen en de grijze graf
stenen is het geheel in een harmonisch
evenwicht. In de vakliteratuur worden de
interieurs van Bears, Huizum, Kimswerd,
Mantgum, Marssum, Aldtsjerk, Weidum
en Wommels rustig en harmonisch
genoemd. Zij hebben in Nederland nauw
elijks hun gelijke.
Het orgel in de Huizumer dorpskerk is
een Van Dam orgel uit 1849, waarbij
gebruik werd gemaakt van pijpwerk uit
een eerder instrument. Het geslacht Van
Dam is in 1927 uitgestorven door het
overlijden van Pieter van Dam. Hij is
begraven op de begraafplaats van Hui
zum aan de noordzijde van de kerk.
Klokken in Duitse haven
In de toren hangen twee klokken, uit 1529
en 1582. Oorspronkelijk waren bij het lui
den der klokken vier mannen nodig. Bij
de begrafenis van vrouwen en kinderen
luidde eerst de kleine klok en viel de
andere na korte tijd in. Bij mannen luidde
eerst de grote klok en daarna de kleine
klok. Thans worden enkele hendels over
gehaald en beginnen beide klokken te
luiden. Het oude gebruik is in vergetel
heid geraakt. In de negentiende eeuw
kwam er een nieuw uurwerk, dat in 2002
vervangen werd door een elektrisch aan
gedreven exemplaar. Dit functioneert ech
ter nog niet zoals het zou moeten.
De luidklokken werden in de tweede
wereldoorlog in opdracht van de bezetter
uit de toren gehaald en naar Duitsland
afgevoerd. Gelukkig werden zij na de
capitulatie van de Duitsers onder een
berg zand in een Duitse haven terugge
vonden en konden weer naar hun oude
plek terugkeren.
In de toren hangt een gedenksteen van
herstel uit 1626 en in de muurankers is
het jaartal 1655 aangebracht. Om de kos
ten van de restauratie van 1655 te dek
ken, werd in 1650 een stuk land - de
Patroonskamp - langs de Middelzeedijk
verkocht voor de bouw van 25 huizen.
Spoedig werd dit aantal uitgebreid door
vestiging van ambachtslieden die door de
gildenbepalingen in Leeuwarden geen
eigen bedrijf konden beginnen. Vandaar
dat men kan stellen, dat door de restau
ratie van de toren van de Huizumer
dorpskerk de Schrans als woon- en win
kelcentrum is ontstaan.
De dorpskerk in de winter Collectie S. Grijpstra
