Lcovaë^tA.!€ 7 enige voor-reformatorische preekstoel en tevens de oudste in Friesland. In de doop- tuin, naast de preekstoel, staat een diaco- niekist met drie sloten. De sleutels zitten er in, omdat de kist geen waardevolle inhoud meer heeft. Herenbank met raadsels Aan de noordkant van de kerk staan drie herenbanken. Twee daarvan zijn zestien de- of zeventiende eeuws en de meest oos telijke is als middeleeuws beschreven. Nadien is de vraag gesteld of de gehele bank middeleeuws is of alleen het voor schot met de briefpanelen en afgebeelde papyrusrollen. Op de afdekking van deze bank staat de spreuk: ARBOR EX FRUC- TIE ET LEO EX UNQUE (De boom kent men aan zijn vruchten en de leeuw aan zijn klauw). Het merkwaardige van deze spreuk is dat 'de boom kent men aan zijn vruchten'bijbels is, maar 'en de leeuw aan zijn klauw' niet. Dat laatste zou een politieke uitspraak kunnen zijn. Tot na 1500 waren er immers partijtwisten tus sen de Schieringers en de Vetkopers. De Huizumer edelen behoorden tot de Schie- ringer partij en Leeuwarden tot de Vetko pers. Beide partijen wilden hun gelijk halen door middel van strijd en vernielin gen. Zulks kan in een spreuk ter herinne ring worden verwerkt. Maar toegegeven: het blijft gissen. Harmonisch geheel Bij de reformatie in 1580 verdween het altaar en werd de preekstoel het centrale onderdeel. Men liet die staan op de plek waar hij in de katholieke tijd ook stond: aan de zuidzijde op ongeveer tweederde Gewelfschotel met afbeelding Johannes de Doper uit 1477 Collectie S. Grijpstra uit het westen. Verder staan aan de zuid zijde eenvoudige banken met overigens fraaie renaissance wangen en aan de noordzijde de herenbanken. Door de kleurstelling van het eikenhouten meubi lair, de groene gordijnen en de grijze graf stenen is het geheel in een harmonisch evenwicht. In de vakliteratuur worden de interieurs van Bears, Huizum, Kimswerd, Mantgum, Marssum, Aldtsjerk, Weidum en Wommels rustig en harmonisch genoemd. Zij hebben in Nederland nauw elijks hun gelijke. Het orgel in de Huizumer dorpskerk is een Van Dam orgel uit 1849, waarbij gebruik werd gemaakt van pijpwerk uit een eerder instrument. Het geslacht Van Dam is in 1927 uitgestorven door het overlijden van Pieter van Dam. Hij is begraven op de begraafplaats van Hui zum aan de noordzijde van de kerk. Klokken in Duitse haven In de toren hangen twee klokken, uit 1529 en 1582. Oorspronkelijk waren bij het lui den der klokken vier mannen nodig. Bij de begrafenis van vrouwen en kinderen luidde eerst de kleine klok en viel de andere na korte tijd in. Bij mannen luidde eerst de grote klok en daarna de kleine klok. Thans worden enkele hendels over gehaald en beginnen beide klokken te luiden. Het oude gebruik is in vergetel heid geraakt. In de negentiende eeuw kwam er een nieuw uurwerk, dat in 2002 vervangen werd door een elektrisch aan gedreven exemplaar. Dit functioneert ech ter nog niet zoals het zou moeten. De luidklokken werden in de tweede wereldoorlog in opdracht van de bezetter uit de toren gehaald en naar Duitsland afgevoerd. Gelukkig werden zij na de capitulatie van de Duitsers onder een berg zand in een Duitse haven terugge vonden en konden weer naar hun oude plek terugkeren. In de toren hangt een gedenksteen van herstel uit 1626 en in de muurankers is het jaartal 1655 aangebracht. Om de kos ten van de restauratie van 1655 te dek ken, werd in 1650 een stuk land - de Patroonskamp - langs de Middelzeedijk verkocht voor de bouw van 25 huizen. Spoedig werd dit aantal uitgebreid door vestiging van ambachtslieden die door de gildenbepalingen in Leeuwarden geen eigen bedrijf konden beginnen. Vandaar dat men kan stellen, dat door de restau ratie van de toren van de Huizumer dorpskerk de Schrans als woon- en win kelcentrum is ontstaan. De dorpskerk in de winter Collectie S. Grijpstra

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2008 | | pagina 9