TOGIDO, een Leeuwarder fietsclub (1903-1906) (I)
Lcovard
22
L4L.,
Pieter Breuker Op 26 april 1903 vond de officiële oprichting plaats van de L(eeuwarder) F(iets)
C(lub) TOGIDO, Tot Ons Genoegen Is Dit Opgericht. De notulen zijn bewaard
gebleven en ondergebracht in het archief van het Historisch Centrum Leeuwar
den, onder inventarisnummer 312. Dat deze notulen er nog zijn, is, gezien het soort
leden van TOGIDO, opmerkelijk.
zelfde tijd ook nog de met lucht gevulde
band, de zogenoemde Dunlop-band, zijn
massieve caoutchoucvoorganger verving,
kon men spreken van een fiets 'die qua
vorm en systeem de klassieke fiets al zeer
nabij' kwam.1
Interessante vragen
Het is opmerkelijk dat de historie van al
die fietsclubs nooit in haar volle omvang
en in samenhang is beschreven, in tegen
stelling tot die van het wielrennen. Alleen
de geschiedenis van het woord 'fiets' is
uitvoerig vastgelegd.2 Maar ook de fiets
clubs zelf roepen allerlei interessante
vragen op, zoals: hoeveel clubs waren er,
waar zaten ze, wat was hun doel, hoeveel
leden hadden ze, wat was hun sociale
achtergrond, hoe werd er in het algemeen
tegen fietsers aangekeken, wat was het
(veronderstelde) verband tussen fietsen
en gezondheid, welke gevolgen hadden de
fietsclubs voor de relatie stadsbewoner
plattelander, welke invloed hadden ze op
de vrouwenemancipatie?
Deze vragen krijgen extra betekenis
omdat ze juist in een periode van vernieu
wing in de sport vallen. Het gaat daarbij
ruwweg om het tijdperk 1860-1900, toen
moderne Engelse sporten als cricket,
voetbal, golf, atletiek en tennis ingang
in Nederland vonden. Zoals verderop zal
blijken, werd ook het recreatieve fietsen
toentertijd algemeen als sport gezien.
Alleen al vanwege het in verhouding tot
het merendeel van de andere sporten
grootschalige karakter van het fietsen
loont het de fietsclubs nader te onderzoe
ken.
Er moeten rond 1900 duizenden
(recrea-tieve) fietsers zijn geweest. Lan
delijk gezien waren er toen vele tiental-
TOGIDO was omstreeks 1900 een van
de vele fietsclubs en dus op zichzelf niet
bijzonder. Als oudste geldt Immer Wei
ter van Deventer (1871), maar de Friese
hoofdstad was de eerste in Noord-Neder
land en had al in 1874 zijn Leeuwarder
Vélocipède Club, die blijkens een bericht
uit de Leeuwarder Courant van 9 oktober
1888 was opgericht in 1874. De notulen
van deze club zijn niet bewaard gebleven.
Tussen 1874 en 1903 werden in Leeu
warden in ieder geval ook nog opgericht
De Meeuw (1890) en de Toeristen (1895).
Aan de groei van het aantal fietsclubs tus
sen 1871 en 1900 heeft zeker ook de intro
ductie rond 1890 van de enkele jaren daar
voor in Engeland ontwikkelde safety-fiets
bijgedragen. Er was ook een speciaal voor
vrouwen ontworpen model. De stabiliteit
van dit type fiets met kettingaandrijving
was veel groter dan die van zijn voorgan
gers doordat beide relatief kleine wielen
gelijk waren en de bestuurder daardoor
veel lager bij de grond zat dan op de tra
ditionele hoge 'bi' met zijn enorme voor-
en kleine achterwiel. Toen omstreeks die
Groepsfoto uit het begin van de vorige eeuw, gemaakt tijdens een TOGIDO-fuif
