24
Deelnemers aan de eerste Elfstedentocht per fiets, 27 mei 1912. TOGIDO bestond toen al niet meer
Zie voor de bronnen bij de noten ook deel
I van dit artikel in de vorige uitgave van
Leovardia. Als ik hieronder daarnaar
verwijs, geef ik dat aan met een I.
1 Lesisz, a.w. noot 6-1, pp. 21-22.
2 Zie bijvoorbeeld: Cees Miermans. Voet
bal in Nederland; maatschappelijke
en sportieve aspecten. Assen, 1955, pp.
67-81 en Maarten van Bottenburg.
Verborgen competitie; over de uiteen
lopende populariteit van sporten.
Nieuwegein, 20042, pp. 125-127.
3 Frans Netscher. Uit mijne Sportporte
feuille. Amsterdam, z.j. (1899), pp. 30-31.
4 Lesisz, a.w. noot 6-1, pp. 58 resp. 43-47.
5 Dick Schaap.-Een eeuw wijzer 1883-1983;
100 Jaar Koninklijke Nederlandse
Toeristenbond ANWB. Den Haag, 1983,
p. 152.
6 Burkens, a.w. noot 1-1, p. 245 resp. 248.
7 Jacoba Steendijk-Kuypers. Vrouwen
beweging; medische en culturele aspec
ten van vrouwen in de sport, gezien in
het kader van de sporthistorie (1880-
1928). Rotterdam, 1999, pp. 175-213.
8 Johannes Marius Fuchs en Willem Jacob
Simons. Voort, in 't zadel, kameraden;
honderd jaar fietsen in Nederland.
Amsterdam, z.j. (1968), p. 52.
9 Burkens, a.w. noot 1-1, pp. 240-241.
10 Netscher, a.w. noot 3, p. 18.
11 Captains, voorzien van een hoorn,
hadden een regelende taak bij de fiets
tochten: zij gaven met 'hoorngeschal'
het sein tot vertrek (p. 6), controleerden
of de weg veilig was (p. 6) en er geen
'toeristen' (zoals de TOGIDO'ers zichzelf
in overeenstemming met het destijds
gangbare taalgebruik noemden) (p. 7)
achterbleven. In de AV van 21 februari
1904 werd bovendien besloten dat de
captain 'over het doel der tocht' besliste
(p. 39).
De tekeningen bij dit en het vorige artikel
komen uit het notulenboek van TOGIDO
en zijn er ter verluchtiging door Piet van
der Hem aan toegevoegd.
LcoVflLr^i4)t,k
