Gerhardus Jan Adema, Fries kunstenaar, multitalent
15
Kees Siccama Op het uiterste randje van de 19e eeuw, in 1898, wordt in huize Adema aan de
Voorstraat in Franeker een kerstkind geboren: Gerhardus Jan.
Vader Adema heeft een schoenenwin
kel en is schoenhersteller. Het gezin zal
uiteindelijk zeven kinderen tellen. Twee
zonen emigreren als volwassenen naar
de USA en twee worden dansleraar.
Hub Adema zal hierdoor in Leeuwarden
bekend worden.
Gerhardus, roepnaam Gradus, blijkt
een buitengewoon talent te bezitten als
beeldensnijder. Dat talent wordt al in een
vroeg stadium opgemerkt door een hoog
leraar aan de Amsterdamse school voor
beeldende vorming. Deze schenkt hem een
Gerhardus Jan Adema (1898-1981),
gefotografeerd in 1974
Collectie Ger Adema
stipendium van 500,- voor een opleiding
aan zijn school. Daar steekt vader Adema
echter een stokje voor. Amsterdam is
ver weg en wat voor zekerheid biedt het
leven van een kunstenaar? Er dient een
gedegen opleiding te worden gevolgd ten
einde later een vak uit te kunnen oefe
nen. De buitenkans wordt niet verzilverd
en de gehoorzame zoon vertrekt naar de
ambachtsschool in Harlingen, waar hij
de opleiding tot huisschilder kiest. Zijn
bescheidenheid zal hij zijn hele leven
behouden zolang hij het te bereiken doel
zelf kan bepalen.
De ambachtsschool kost Gradus geen
moeite en na voltooiing volgt een dienst
verband bij schildersbedrijf Van Erp in
Leeuwarden. Na hier enkele jaren als
knecht gewerkt te hebben durft hij het
aan om een eigen bedrijf te beginnen. Hij
adverteert met 'Adema's schildersbedrijf,
tevens portretschilder en restaurateur'.
Een kleurig zelfgestrikte vlinderdas
In 1922 huwt hij de 19-jarige Cornelia
de Vries, dochter van een veehandelaar
uit Dongjum. Zij zal met ferme hand het
groeiende gezin besturen waardoor haar
echtgenoot, naast de beslommeringen
van het schildersbedrijf, de vrije uren aan
het beeldhouwen kan wijden. Hij doet dit
zoveel mogelijk in de huiselijke kring te
midden van zijn kinderen, de geuren van
hout en verf en de krullen en snippers op
het tapijt. Altijd is er wel iets omhanden,
nooit zijn zijn uren ledig. Hij zoekt niet
het felle licht van de publiciteit, ook niet
als zijn naam al een begrip is geworden in
Friesland. Hij weet de belangstelling voor
zijn werken op waarde te schatten en de
verkopen zijn voldoende publiciteit.
Gerhardus Adema onderscheidt zich op
eigen wijze, door het onder alle omstandig
heden dragen van een kleurig zelfgestrikte
vlinderdas, zelfs boven zijn stoljas uit.
Na een periode in de Vincent van Gogh-
straat, verhuist het gezin in 1942 defi
nitief naar de Huizumerlaan 55, waar
een naastgelegen schuur als atelier kan
dienen. Het vormgeven aan dieren en
mensen heeft hij als jong autodidact al
zo geperfectioneerd dat het moeilijk voor
te stellen is dat het niet de werken zijn
van een gerijpt kunstenaar. Zijn streven
zal zijn hele leven gericht blijven op de
ontplooiing van zijn mogelijkheden. Hij
blijkt te beschikken over een talent en een
handvaardigheid die hem in staat stellen
vele technieken toe te passen: beeldhou
wen, scheppen in graniet en steen, ont
werpen van medailles.
Hij wordt ook een landelijk erkend
restaurateur en hij is portret- en muur
schilder (peintre a fresque). Iedereen kent
zijn mooi gerestaureerde 'tableau' aan de
muur in de Klokstraat. Zijn ontwerpen
vormt hij uit hout en graniet, uit steen
en brons, op linnen en fluweel. Paarden
en koeien zijn zijn hoofdonderwerp en de
opdrachten komen uit binnen- en buiten
land, zodat zijn werk wereldwijd is ver
spreid.
Opvallend is zijn sterke portretkunst.
Hij schildert bekende Friezen, zoals
commissaris van de koningin Linthorst
Homan en bankdirecteur Kuperus. Ook
maakt hij portrettekeningen van vele
Leeuwarder burgemeesters, onder ande
re van Brandsma. Zijn bronzen beelden
staan in veel dorpen in de provincie: Lam
mert Hilarides in Pingjum is al in 1937
geplaatst. In Bolsward bevinden zich drie
stuks: Sint Franciscus (steen) in de gelijk
namige kerk en Gijsbert Japicx en Titus
Brandsma. Het granieten borstbeeld van
Geert Wumkes maakt hij voor de kansela
rij in Leeuwarden. Hij ontwerpt medailles
voor de firma Begeer en insignes voor de
krijgsmacht. Hij verfraait Friese sjezen
en ontwerpt staatsieborden en, omdat hij