Gerhardus Jan Adema, Fries kunstenaar, multitalent 15 Kees Siccama Op het uiterste randje van de 19e eeuw, in 1898, wordt in huize Adema aan de Voorstraat in Franeker een kerstkind geboren: Gerhardus Jan. Vader Adema heeft een schoenenwin kel en is schoenhersteller. Het gezin zal uiteindelijk zeven kinderen tellen. Twee zonen emigreren als volwassenen naar de USA en twee worden dansleraar. Hub Adema zal hierdoor in Leeuwarden bekend worden. Gerhardus, roepnaam Gradus, blijkt een buitengewoon talent te bezitten als beeldensnijder. Dat talent wordt al in een vroeg stadium opgemerkt door een hoog leraar aan de Amsterdamse school voor beeldende vorming. Deze schenkt hem een Gerhardus Jan Adema (1898-1981), gefotografeerd in 1974 Collectie Ger Adema stipendium van 500,- voor een opleiding aan zijn school. Daar steekt vader Adema echter een stokje voor. Amsterdam is ver weg en wat voor zekerheid biedt het leven van een kunstenaar? Er dient een gedegen opleiding te worden gevolgd ten einde later een vak uit te kunnen oefe nen. De buitenkans wordt niet verzilverd en de gehoorzame zoon vertrekt naar de ambachtsschool in Harlingen, waar hij de opleiding tot huisschilder kiest. Zijn bescheidenheid zal hij zijn hele leven behouden zolang hij het te bereiken doel zelf kan bepalen. De ambachtsschool kost Gradus geen moeite en na voltooiing volgt een dienst verband bij schildersbedrijf Van Erp in Leeuwarden. Na hier enkele jaren als knecht gewerkt te hebben durft hij het aan om een eigen bedrijf te beginnen. Hij adverteert met 'Adema's schildersbedrijf, tevens portretschilder en restaurateur'. Een kleurig zelfgestrikte vlinderdas In 1922 huwt hij de 19-jarige Cornelia de Vries, dochter van een veehandelaar uit Dongjum. Zij zal met ferme hand het groeiende gezin besturen waardoor haar echtgenoot, naast de beslommeringen van het schildersbedrijf, de vrije uren aan het beeldhouwen kan wijden. Hij doet dit zoveel mogelijk in de huiselijke kring te midden van zijn kinderen, de geuren van hout en verf en de krullen en snippers op het tapijt. Altijd is er wel iets omhanden, nooit zijn zijn uren ledig. Hij zoekt niet het felle licht van de publiciteit, ook niet als zijn naam al een begrip is geworden in Friesland. Hij weet de belangstelling voor zijn werken op waarde te schatten en de verkopen zijn voldoende publiciteit. Gerhardus Adema onderscheidt zich op eigen wijze, door het onder alle omstandig heden dragen van een kleurig zelfgestrikte vlinderdas, zelfs boven zijn stoljas uit. Na een periode in de Vincent van Gogh- straat, verhuist het gezin in 1942 defi nitief naar de Huizumerlaan 55, waar een naastgelegen schuur als atelier kan dienen. Het vormgeven aan dieren en mensen heeft hij als jong autodidact al zo geperfectioneerd dat het moeilijk voor te stellen is dat het niet de werken zijn van een gerijpt kunstenaar. Zijn streven zal zijn hele leven gericht blijven op de ontplooiing van zijn mogelijkheden. Hij blijkt te beschikken over een talent en een handvaardigheid die hem in staat stellen vele technieken toe te passen: beeldhou wen, scheppen in graniet en steen, ont werpen van medailles. Hij wordt ook een landelijk erkend restaurateur en hij is portret- en muur schilder (peintre a fresque). Iedereen kent zijn mooi gerestaureerde 'tableau' aan de muur in de Klokstraat. Zijn ontwerpen vormt hij uit hout en graniet, uit steen en brons, op linnen en fluweel. Paarden en koeien zijn zijn hoofdonderwerp en de opdrachten komen uit binnen- en buiten land, zodat zijn werk wereldwijd is ver spreid. Opvallend is zijn sterke portretkunst. Hij schildert bekende Friezen, zoals commissaris van de koningin Linthorst Homan en bankdirecteur Kuperus. Ook maakt hij portrettekeningen van vele Leeuwarder burgemeesters, onder ande re van Brandsma. Zijn bronzen beelden staan in veel dorpen in de provincie: Lam mert Hilarides in Pingjum is al in 1937 geplaatst. In Bolsward bevinden zich drie stuks: Sint Franciscus (steen) in de gelijk namige kerk en Gijsbert Japicx en Titus Brandsma. Het granieten borstbeeld van Geert Wumkes maakt hij voor de kansela rij in Leeuwarden. Hij ontwerpt medailles voor de firma Begeer en insignes voor de krijgsmacht. Hij verfraait Friese sjezen en ontwerpt staatsieborden en, omdat hij

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2010 | | pagina 17