4
De westzijde van de Voorstreek in 1938, met het voormalig hoofdgebouw van de Leeuwarder Courant. In het tweede pand links van
het hoge gebouw, was de winkel van Krammer gevestigd. Na de oorlog moest ook deze bebouwing wijken voor uitbreiding van de
Leeuwarder Courant
ons bij één van haar laatste bezoeken of
zij met haar dochter bij ons kon onder
duiken. Helaas was ons huis klein en te
overzichtelijk om hen onzichtbaar voor
de buitenwereld onder te brengen en hoe
zouden we hen in het toen al beginnende
bonnentijdperk te eten kunnen geven?
Ook het feit dat onze winkel schuin
tegenover het politiebureau stond en er
veel Duitse militairen in de winkel kwa
men, maakte zoiets te riskant. We had
den geen mogelijkheden om hen voort te
helpen.
We konden ook niemand bedenken die
deze taak van ons kon overnemen. De net
werken die toen al ontstonden en zoals die
later in de oorlog uitgroeiden, waren ons
toen onbekend. Mijn ouders wisten zich
geen raad en konden werkelijk niets voor
hen doen. Het heeft niet lang geduurd
voor de familie werd herenigd in Wester-
bork.
Angst en wanhoop
Op een zondag in 1942 hebben mijn vader
en ik van de familie Polak, vader, moe
der en drie nog kleine kinderen, afscheid
genomen. De volgende morgen, op maan
dag, moest de familie zich immers in de
Korenbeurs (nu de bibliotheek) melden
voor transport.
Het was mooi en zonnig weer en ik was
toen twaalf jaar. De meubels waren al
weg, het huis was hol en leeg. De draag
bare bezittingen om mee te nemen op
reis stonden in pakken en koffers in de
kamer. We konden daar niet meer zitten,
alle meubilair was immers al weg en wij
hebben zomaar, staande, afscheid geno
men in de hol klinkende voorkamer. Bij
het afscheid stonden vader, moeder en de
kleintjes naast elkaar. De angst en wan
hoop sloegen op mijn vader en mij over;
machteloos, we konden hen niet helpen!
Wat er met de familie Polak en Krammer
verder is gebeurd, laat zich raden. Niemand
van hen heeft de oorlog overleefd. Wat een
schande. Het is voor mij nog steeds een
schrijnende, trieste herinnering.
Bovenstaand verhaal is geen verhaal
van heldhaftigheid, noch van verraad.
Het is het relaas over kleine mensen, niet
opgewassen tegen het geweld van het
regime van de nazi's. Ook deze verhalen
horen bij onze geschiedenis en ik vind dat
de eerlijkheid gebiedt ook dit soort verha
len kenbaar te maken.