WYTGAERD
MUT FUT
23
boven de straat. In de onoverzichtelijke
situatie van dat moment, sprintte vanuit
het publiek iemand met een taartendoos
naar de koets en wierp een slagroomtaart
in het gezicht van de verzekeringsdirec
teur. Voor menigeen ging het te snel om
te zien wat er precies gebeurde. Terwijl
sommigen in het publiek nog dachten dat
directeur Frieswijk getooid was met een
krans van witte bloemen, veegde deze de
slagroom van zijn bril en zette de koets
spoorslags koers naar het huisadres van
de cdk, alwaar de directeur zich in een
ander pak moest hijsen. De opening van
het gebouw volgde pas anderhalf uur
later, in de rook van nog enkele bommen.
Drie rookbomgooiers werden opgepakt, de
taartgooier wist te ontkomen.
Als een neo-Nero van het Friese Rijk
had de cdk zich door de straten van Leeu
warden laten rijden, stelden de Slach-
rjemme Brigades in een pamflet. En: 'Wy
wolle de wrald sjen litte dat wy gjin kul-
turele minderhyd mear binne, mar ek dat
wy de heechste foarm fan polityk tinken
birikt hawwe, it boadskip fan it Groucho-
Marxisme. In folk dat safïer is, fortsjinnet
mear as in healwize regint dy't minacht-
sjen toant foar minsken mei in oare tael
en achtergroun. Sa'n folk fortsjinnit mear.
Sa'n folk hat rjocht op frijheit: op rjocht:
op slachijemme: op augurken. Sa'n
folk hat gjinien nedich.
Een tegelijkertijd verspreid pamflet,
ondertekend met 'Sneed, Swatte Jat,
Stik, Dong', verwoordde een soortgelijke
boodschap: 'Er wordt nog steeds hard
geknutseld aan het Groot-Liwwadden,
hoofdplaats van het Frisia Magna, dat de
heren van Friesland voor ogen staat. Dat
is het Frisia Magna van flats, vierbaans
wegen, kantoren en fabrieken. Het is de
erfenis van een achterhaald wereldbeeld.
Maar de heren van Friesland geloven nog
in de sprookjes van welvaart, economi
sche groei, centralisatie, macht, poen en
fatsoen. Vandaar ook dat Z.K.H. Hedzer
Rijpstra, regent van Friesland, vandaag
het nieuwe gebouw van de FBTO
opent. Anders zie je ze niet op straat,
niet in Huizum-Bornia, niet op de Emma-
kade niet op de Weaze. Ze hebben op
kantoor zelfs een eigen WC! Ze kennen
niet woorden als: lol en geluk. Het zijn
vormloze massa's, inhoudsloze spekulaas-
poppen zonder emotie.'
Vermomd als 'Burgercomité Brandsma
moet blijven' plakte Swatte Jat affiches
met de tekst 'Wytgaerd mut fut'
Lokale autoriteiten spraken schande
over de actie en pleitten voor hoge straf
fen voor de rookbomgooiers, maar een
briefschrijver in de Leeuwarder Courant
verwoordde de mening van velen in de
provincie: 'Een slagroomtaart gooien, dat
moet vaker!' Nooit meer hebben lokale
bestuurders in Leeuwarden zich op een
dergelijke wijze in het openbaar begeven
en nog jaren later werd aan soortgelijke
openingen geen ruchtbaarheid gegeven
en waren deze met strenge veiligheids
maatregelen omgeven. De boodschap
van het Groucho-Marxisme - spontaan
anarchisme gecombineerd met humor,
gebaseerd op de Amerikaanse filmbroers
de Marx Brothers, met Groucho Marx als
belangrijkste exponent - was goed over
gekomen. Spafiguerrilla avant-la-lettre,
en dat op een bewolkte dinsdagmiddag in
Leeuwarden.
Utopisch-realisme
De hit-and-run techniek van het affiche-
plakken mocht dan wel effectief zijn, toch
bleek de groep meer te willen zeggen dan
op affiches mogelijk was. Een tijdschrift
beginnen dan? Niemand had er zin in, de
animo ontbrak er voor. Bovendien ver
schenen in de stad al de bladen Sneed en
Stik. Daar hoefde niet nog een tijdschrift
aan toegevoegd te worden. Dan maar een
soort vlugschrift, maar een echt tijdschrift
moest het vooral niet worden. Zo'n vijftig
vrienden, kennissen en sympathisanten,
maar ook 'prominente' Friezen (zoals een
hoofdredacteur van de Leeuwarder Cou
rant), kregen het eerste nummer van It
Swatte Wiif (augustus 1978) ongevraagd
in de bus, een dubbelzijdig A4 kopietje.
Het bevatte een uiterst korte ideologische
verantwoording: 'Us boadskip krijt de
namme Utopysk-Realisme mei: realisme
omdat wy ütgean fan it Fryslan fan hjoed-
dedei. It Fryslan fan Rijpstra's, Brand-
sma's en de Kooimans It Fryslan fan
de ekonomyske efterstan. It Fryslan fan,
nou lit mar: 't is wol bést. Dat se sizze
sille dat wy loftfytsers binne dat wy
utopisten binne..., nou bést, dan binne wy
dat.' Toegevoegd was een ludieke dreig
brief, waarin gesteld werd dat wanneer
de ontvanger geen vijf gulden over zou
maken naar de girorekening van Swatte
Jat, deze It Swatte Wiif niet nog eens zou
ontvangen. Binnen enkele weken kon de
vijftigste abonnee worden genoteerd.
Ondanks de tegenzin groeide het vlug
schrift snel uit tot een echt tijdschrift.
Na enkele nummers was het twintig
pagina's dik, bijna glossy vormgegeven:
glad papier en strakke, moderne lay-out.
Oplage zestig exemplaren, alleen voor
abonnees. 'Offïsjeel Orgaen fan Swatte
Jat - Libertair-Provinsialisme', was de
vermelding op de voorpagina. De onder
werpen varieerden van totaalweigeren,
minderheden in de wereld, linkse boek
winkels in Londen, commentaar op plaat
selijk nieuws, kritiek op het Leeuwarder
gemeentebeleid, een afrekening met het
door de provincie voorgestelde Streekplan
Friesland, tot een anarchistisch kerstver
haal, kraken en fikse kritiek op de Friese
beweging.
Swatte Jat schreef in het Leeuwarders
en Fries, pleitte voor een onafhankelijk
libertair Fryslan en maakte zich sterk
voor de Friese taal. Toch droeg zij de offi
ciële Friese beweging geen warm hart
toe. De strijd voor het Fries en Friesland
moest het werk van de Friezen zelf zijn en
niet geleid worden door groeperingen als
