LiC0Vac^t^i»2
16
Het geboortehuis van Alexander Cohen bij de Meelbrug rond 1890
naam gebruikt. Hij werd ook Sander
of Sandro genoemd. Cohen rebelleerde
tegen het gezag van zijn vader, tegen dat
van de school in Leeuwarden, van zijn
werkgever in het koninkrijk Pruisen,
van het koloniale leger en de rechtbank
in Nederlands-Indië en tegen het gezag
van koning Willem III.
Vader Aron Cohen dreef een winkel in
galanterieën. Alexander Cohen beschrijft
de koopwaar: 'Wat er al voor galants
was aan tafelmessen, bretels, haken-
en-ogen, pijpekoppen, Haarlemmerolie,
schoenveters, kurketrekkers, lucifers,
schoensmeer, inkt, vliegenpapier, stalen
pennen, potloden, garens, sajet, boorlint,
breinaalden en dergelijke, wie weet het
te zeggen? Maar het zal de eau-de-Colog
ne zijn geweest, de reukzeep, de odeurs,
de pepermunt, waaraan het gehéél zijn
vriendelijke benaming ontleende. Wie
destijds galant was in Leeuwarden, die
onthaalde zijn vast of zijn los vriendin
netje op een flesje Ylang-Ylang, een doos
rozenzeep, of een kilo pepermunt.' Aron
Cohen behoorde tot de middenstand, hij
ging gekleed in een driedelig pak met
strik en hoge hoed, terwijl zijn vrouw
Sara Jacobs een crinoline droeg.
Vanuit de winkel van Aron Cohen op
de Meelbrug leidde een trapje naar het
woongedeelte, niet meer dan een gecom
bineerde eet- en zitkamer, een alkoof en
een slaapkamer, zo beschrijft Cohen in In
opstand. Op de begane grond, achter de
winkel, was de keuken. Twee openslaan
de halve deuren keken uit op de gracht
van de Tuinen. Eén van Cohens vroegste
herinneringen is wanneer hij, een jaar of
vier oud, door zijn vader door deze deu
ren op het ijs van de gracht wordt gezet
en voor één cent bij baanveger Sjikkere
Tol van de tijdelijke schaatsbaan, een
kopje saliemelk mag kopen.
Ruim vijftig jaar later, terugkijkend op
zijn jeugd, kan hij zich nog veel personen
uit de buurt herinneren, zoals de apothe
ker Hoogmei op de hoek van de Tuinen
en de Voorstreek, die net als alle apothe
kers, in de winkel een kooi met een kwar-
tel had hangen. Naast de apotheek zat de
bakkerij van Fransen. Cohen herinnert
zich hoe taai roggedeeg door de bakker
en zijn knecht, beiden in onderbroek, met
de blote voeten werd bewerkt.
Spijbelen
Het was juffrouw Hutchinson van de
bewaarschool, schetst Cohen, die voor
hem 'de poort der Kennis' ontsloot.
Cohen: 'De school lag aan het eind van
een op de Tuinen uitkomend gangetje.
Het was er licht, luchtig en prettig. Ik
leerde er, zonder ernstige herseninspan
ning, dat A een Aapje is, B de Bakker, en
dat de voornaamste bezigheid van Char
lotte in chocola-drinken bestaat. Maar
aan het telraam, met zijn rode, zwarte
en witte bolletjes, was ik een sukkel.'
Aron Cohen was een strenge, autori
taire vader. De jonge Alexander moest
na schooltijd meteen thuiskomen, speel
goed had hij niet, zakgeld kreeg hij niet
en hij diende perfecte omgangsvormen
te leren. Cohen schrijft: 'De arme man
meent het goed te menen met zijn kin
deren, en wil niet dat zij, in plaats van
te léren, hun tijd "verlabbekakken" zoals
hij het noemt. Zij moeten opgroeien tot
nuttige leden der maatschappij, verhe
ven doel, dat nièt bereikt kan worden
met hoepelen, steltlopen, tiepelen, vlie
gers oplaten, roskam- en keutelspel.'
Tussen vader en zoon Cohen werd
de sfeer steeds grimmiger. Om toch te
kunnen spelen ging Alexander 'stutsje-
zetten', spijbelen, vaak samen met zijn
beste vriend Tjeerd Wiegersma, de zoon
van een bakker aan het Naauw. Om toch
iets te kunnen kopen, steelt hij geld uit
de winkella, van het huishoudgeld of uit
de 'buusse' van zijn stiefmoeder. Vanzelf
sprekend ontdekt vader Cohen het spijbe
len. De straf liegt er niet om, want bij het
minste of geringste vergrijp straft vader
Cohen hard: Alexander wordt geslagen
met wat op dat moment voorhanden is,
een riem, een staaf, hij wordt de trap
afgeschopt, of op, of hij wordt op een dieet
van roggebrood met water gezet.
Blijkbaar verging het Aron Cohen met
zijn handel in galanterieën zo goed, dat
hij enige jaren later een pand kon kopen
op De Kelders 15. Even verderop was de
hoeden- en pettenwinkel gevestigd van
Adam Zelle, de vader van Margaretha
