LiC0Vac^t^i»2
24
De timmerfabriek aan de Dokkumer Ee met links het woonhuis Collectie A.M. Kingma
volle aandacht. Onze vestiging in Vollen-
hove, welke later een belangrijke rol zou
vervullen, werd gesticht. In die tijd werden
echter reeds belangrijke contacten gelegd,
er werd een kring van betrouwbare con
tactpunten gevormd. We onderhielden een
geregeld contact met onze joodse vrienden
de familie De Jonge, destijds wonend op
het Zaailand, en waren daardoor op de
hoogte van hetgeen zich in joodse krin
gen afspeelde.
Omstreeks juni 1942 vonden wij de tijd
aangebroken dat voor de familie De Jon
ge, man, vrouw, twee zoons en een doch
ter, een onderduikplaats gevonden moest
worden. Begin juli maakte ik kennis met
Krijn van den Helm, ook een vriend van de
familie De Jonge. Het lukte ons een fami
lie in Heerenveen te overreden de familie
gedeeltelijk in huis te nemen, namelijk de
ouders en de beide zoons. Dochter Ruth
(Roetie) werd door Krijn opgenomen. Wij
waren nog amateurs op dit terrein. Dat
blijkt uit het volgende. Het 'gastechtpaar'
vroeg een handgeld van ƒ5.000,- per per
soon (totaal ƒ20.000,-) plus een kostgeld
van ƒ15,- per persoon per week met alle
distributiebescheiden. Na rijp beraad en in
overleg met de familie De Jonge accepteer
den wij die voorwaarden. Ik kom later op
deze zaak terug.
Dit was het begin en toen was er geen
terug meer mogelijk. Krijn van den Helm,
door zijn baas Jan Evenhuis van de Belas
tingdienst vrijgesteld voor verzetswerk,
was toen al betrokken bij allerlei illegale
activiteiten. Wij hadden veel en goede
contacten, we pasten elkaar. Al spoedig
werd ons huis een knooppunt van activi
teiten. De oogst van kraken werd bij ons
binnengebracht en gedistribueerd. Slanke
meisjes volgepakt met distributiebonnen
en stamkaarten verdwenen weer als hoog
zwangere vrouwen. Ons huis werd een
doorgangshuis voor alles wat moest ver
dwijnen. Hoeveel en wie we allemaal heb
ben gehad, weet ik niet meer.
Doordat wij ons arbeidsterrein inmid
dels hadden uitgebreid met de Noordoost
polder, waar we met de 'Directie' goede
contacten onderhielden, waren wij in de
gelegenheid veel onderduikers daar onder
te brengen. Wij namen deze mensen, allen
voorzien van een goede introductie, vrij
dags op ons kantoor te Leeuwarden aan.
Maandags konden ze beginnen. Ze hadden
dan werk, inkomen, onderkomen, bonnen,
een goede kost en verzorging en papieren.
Bij ons aan huis werd het contact gelegd
tussen de verzetsgroep Krijn van den Helm
en de groep vertegenwoordigd door Douwe
Witteveen, waar ik vanaf 1941 reeds con
tact mee onderhield. Bij ons aan huis werd
de overval 'Gerzon' voorbereid. Daarbij
werden 'riskante' jaargangen inschrijvin
gen van het Gewestelijk Arbeidsbureau,
gebruikt voor de gedwongen tewerkstel
ling van Nederlanders in Duitsland, onder
de ogen van de Duisters weggehaald en
vernietigd. In ons bedrijf in Leeuwarden
werkten inmiddels al meer onderduikers
dan legale arbeiders.
'vele spanningen werden doorleefd'
Begin januari 1943 was er op een zondag
middag telefoon uit Heerenveen. Onze
joodse vrienden waren de vorige avond,
bij nacht en ontij, door hun 'gastheer' op
straat gezet. De oorlog duurde hen te lang.
Zoon De Jonge herinnerde zich een 'goe
de' Heerenveense relatie, betonfabrikant
Wessel Sikma, waar ze die avond hadden
aangeklopt en die hen direct had opge
nomen. Het was dan ook de heer Sikma
die mij zondagmiddag belde. Krijn was er
niet dus gingen Jaap Oostwoud en ik naar
Heerenveen. Een prettige ontvangst bij
de familie Sikma, geen paniek. 'Wij ber
gen ze wel'. Voorwaarden: alleen kostgeld
ƒ7,- per week. Het bedrag van ƒ20.000,-
plus achtergehouden dekens, is later door
de jongens van de KP van de 'gastvrije'
kwartiergevers teruggehaald. De familie
De Jonge bleef tot augustus bij Sikma om
daarna te worden gehuisvest bij mevrouw
Nooitgedagt-Wiersma te IJlst, waar ze tot
de bevrijding zijn gebleven.
Tijdens de Meistaking van 1943 waren
ons huis en onze telefoon een informatie
centrum en werden vele spanningen door
leefd. De telefoongesprekken gingen altijd
over hout, spijkers, kozijnen en schroeven.
Met mijn broer Marten had ik codes ont
wikkeld waardoor we elkaar berichten
door konden geven.
Op 5 juli 1943 was er een razzia in Leeu
warden. Een onzer medewerkers/onderdui
kers (nu architect) Aris van den Berg werd
gepakt, doch er weer uitgepraat. Daarna
speelde zich bij ons veel af in verband met
razzia's in Warga (7 juli) en in Leeuwarden
(16 juli) en verschillende kraken.
September/oktober, tragedie Van Dijk/
Vergonet: Frans Vergonet (schuilnaam
Van Dijk) liet zich door Amsterdamse
joden goed betalen in ruil voor een onder-
