LcoVoê^t
la.;
6
ook leider Klaas Postma.
Toen Christiaan die zondagavond en
ook de volgende morgen niet thuis kwam
maakten echtgenote Froukje en haar
huisarts zich erg ongerust en kwamen al
spoedig tot de conclusie dat er iets ern
stigs gebeurd moest zijn. Nu droeg ze
alleen de verantwoordelijkheid voor het
joodse echtpaar Van Dam dat bij hen
ondergedoken zat en waarvoor timmer
man Kerkhof een onvindbare schuilplaats
had gemaakt onder de scheve kanten van
de dakkapel. Ze was zich uit alle verhalen
die ze gehoord had, terdege bewust van
het risico dat ze liep bij ontdekking. Er
werd op de naar schatting 3000 onderge
doken joden in Friesland 'gejaagd'. Er was
verraad en er waren al enkele in Leeu
warden ondergedoken joden gearresteerd.
De landwachter Lucas Bunt vertelde later
dat hij soms briefjes in de bus kreeg met
adressen waar joden verborgen zouden
zijn. Hij beweerde daar nooit op in te zijn
gegaan, maar dat deed een berucht trio
wel, dat bestond uit de SD'er Gründmann
en zijn Nederlandse handlangers Lam-
mers en Sleyfer.
Vooral Lammers was een wrede joden
hater en juist deze Lammers vergezelde
in de nacht van dinsdag op woensdag de
Duitsers naar Billitonstraat 5.
Het lot van de onderduikers
Aan de beide onderduikers, de vrouw was
in verwachting, was 's maandags reeds
opgedragen alle papieren in de schuil
plaats te brengen, ook de foto's van hun
uitgesproken joodse familie. Terwijl de
Duitsers beneden zochten, zag Froukje
kans de joden te wenken zich te verber
gen. De man was mismoedig en wilde zich
maar aangeven, maar zijn vrouw wist hem
daarvan te weerhouden en keek voor alle
zekerheid nog even in hun kamertje. En
daar stond nog steeds de tas met foto's die
ze nog net op tijd het raam uit kon werpen
voordat de Duitsers even later naar boven
trokken. En toen kreeg Froukje de schrik
van haar leven. De Duitsers vonden in de
hangkast een jasje van de onderduiker en
haalden daar de portefeuille met papieren
uit. Het waren 'arische' papieren, maar
teleurgesteld dacht ze aan de absolute ver
zekering van de onderduiker dat de mof
fen geen stukje papier van hem zouden
vinden. Ze bedacht nog een smoes en zag
opgelucht dat het jasje terug werd gehan
gen. De schuilplaats werd niet gevonden.
De daarin opgesloten man, onverschillig
en moedeloos, had op een bepaald moment
naar buiten willen komen, maar weer had
zijn vrouw hem tegengehouden.
Toen de Duitsers eindelijk het huis
verlieten controleerde Froukje Kerkhof
de portefeuille en een nieuwe schok trof
haar toen ze daarin de jodensterren van
haar beide onderduikers ontdekte. Het
was bijna onmogelijk dat de moffen die
niet hadden gezien en nooit heeft ze hier
een verklaring voor kunnen vinden. Ze
had geluk gehad en was gespaard geble
ven. Het spreekt vanzelf dat de verhou
ding tussen Froukje en de onderduikers
op gespannen voet raakte, temeer daar de
man zich niets aantrok van haar verwij
ten en zelfs brutaal werd: 'Als we gepakt
waren, waren we alle drie naar de blik
sem gegaan'. Zijn vrouw leed onder dit
alles; zij was een lief mens.
Froukje, die in Friesland geen illegale
contacten had, moest nog tot eind novem
ber voor haar onderduikers zorgen; daar
na werden zij weggebracht. Vijf maan
den later beviel mevrouw Van Dam in
het ziekenhuis van Heerenveen; met een
doek om het roetzwarte haar lag ze tus
sen andere patiënten. Toen ze ontslagen
werd zou het gezin naar een nieuw adres
worden overgebracht, maar het werd
op 27 april 1944 onderweg, in de buurt
van Joure, gearresteerd door de beruch
te Jouster landwachter en NSB-dokter
Osinga. Eerst werden ze naar Heerenveen
gebracht, toen naar Leeuwarden, telkens
onder bewaking. In Leeuwarden was het
druk op straat en op een gegeven moment
zei Van Dam tegen zijn vrouw: 'Leg het
kind hier neer'. Samen ontvluchtten zij en
een boer nam in de verwarring het kind
De beruchte SD'er Lammers, die huiszoeking
deed vlak na de arrestatie van Christiaan
onder zijn hoede. De band van de moeder
aan het kind bleek echter sterker dan die
aan haar man. Zij keerde terug en er is
nooit meer iets van haar en het kind ver
nomen. Ook in het vorig jaar verschenen
standaardwerk In Memoriam van Guus
Luyters staan geen verdere gegevens.
De man ontkwam en zwalkte enkele
dagen in en rond Leeuwarden; uiteinde
lijk werd hij gevonden in een varkenshok
onder Wirdum. Er werd voor hem een
adres gezocht in het waterland onder Grou
en hij overleefde de oorlog. Naar men des
tijds zei was hij ook toen geen dankbare
Dij briefwisseling met ge veilgenen moet de naam en
voornaam duidelijk op die enveloppe vernield; staan.
rfet, adres luidt:
r den Heer
Zeiler jS
DEUTSCHE POLIZEIGJÈFANGHIS f
den Haag.
v. Alkemadclaan 850
I
C.B. 7
Iedere 3 weken mag wederzijds een brief gestuurd worden.
Brief- en ansichtkaarten z(jn verboden en worden niet
doorgelaten. Ou gefrankeerde brieven worden niet aan
genomen. (Duidelijk naam en adres van afzender ver
melden.) Alleen tandpasta, tandenborstel en zeep kun
nen PER BRIEF gestuurd worden. Bezoek wordt niet
toegelaten. Schoone waseh wordt door de gevangenis
uitgereikt.
Briefhoofd van een naar huis gestuurde brief waaruit blijkt dat Christiaan in cel 738
opgesloten was Collectie H. Kerkhof
