HET RIJKE ROZE LEVEN - deel 1
uk Gkkkctichkid Ykrhkereijvkt hoor het ündekh£74 en Straffee dek Hoog gaani>e JTonde.
LeOVdLT^ LA.il
Gerard Hendriksma
'De geregtigheid verheerelykt door het ontdekken en straffen der hooggaande zonde' uit 1730 geeft
het toenmalige denken over sodomie aan. Twee figuren ontbloten een onderwereld van sodomieten
aan van wie enkele linksonder wegvluchten. Linksboven een engel met de bijbelse tekst 'mannen na
latende het gebruik der vrouwen'. Rechtsboven is de ondergang van de stad Sodom afgebeeld
Collectie Koninklijke Bibliotheek
Op 11 oktober 2014 werd als onderdeel van
'de Nacht van de Liefde' onder leiding van
Majo Tighelaar een nachtwandeling ge
maakt langs de voormalige cafés, ontmoe
tingsplekken en andere locaties die van
belang waren voor de Leeuwarder homo
gemeenschap. De veranderingen in de
verhouding tussen Leeuwarders en homo's
is opmerkelijk: in de achttiende eeuw wer
den ze nog aan de wurgpaal om het leven
gebracht en in 2008 stond onze burge
meester vol trots op het Leeuwarder skut-
sje als blikvanger van de Amsterdamse
canal-parade. In dit artikel wordt het roze
leven van Leeuwarden beschreven. In deel
1 de periode 'in de kast' tot 1971 en in deel
2 de periode vanaf 1971 tot nu.
Homoseksualiteit is van alle tij
den, maar over het homoleven
in Leeuwarden en omstreken in
de Middeleeuwen en de periode
tot circa 1730, is weinig terug te vinden. Een
bron vormen de gerechtelijke uitspraken. In
Friesland lag het recht om over halsmisdrij
ven te oordelen bij het uit 1499 stammende
Hof van Friesland. Deze rechtbank in Leeu
warden kon de doodstraf opleggen aan 'sodo
mieten' (mietjes) zonder dat daarvoor
overigens geschreven rechtsregels waren ge
formuleerd. Ulricus Huber (1636-1694), hoog
leraar in Franeker en raadsheer in het Hof van
Friesland, is heel summier over sodomie. Hij
stelt dat de 'schandelijkheit die mannen met
mannen, of vrouwen met vrouwen bedrijven,
wordt noch heedendaegs met de doodt ge
straft, gelijk ook die met beesten geschiedt'.
Homoseksualiteit werd in die tijd aangeduid
als sodomie of 'crimen nefandum', onnoem
baar misdrijf. Veel mannen die in de acht
tiende eeuw vervolgd werden vanwege
sodomie, bleken evenwel geen weet te heb-
ben van het woord en de straf die op hun
daden stond. Rond 1700 komt er meer infor
matie los over veroordelingen voor sodomie.
Kapitein Christiaan van Feugen uit Leeuwar
den lokte jongeren met zijn kanarie- en por
seleinverzameling. Bij zijn arrestatie in 1730
vertelden maar liefst elf jongens 'dat zij in
dertijd de tastende hand van de kapitein had
den gevoeld op een deel van hun lichaam
waar deze beslist niet hoorde'. Een andere
'beroemde' en zeer actieve sodomiet was Za-
charias Wilsma, die zijn eerste seksuele erva
ringen opdeed op de omwalling van
Leeuwarden nabij het Zaailand. Caspar Bersé,
een bekende van Zacharias Wilsma, had in
1729 als 25-jarige jongeman, dankzij gulle so-
domitische werkgevers, zijn schaapjes op het
droge en vestigde zich, goed van kleren en
sieraden voorzien, in Dronrijp. Caspar had
weinig moeite jongens te vinden die met
hem homoseksuele handelingen wilden ple
gen. Hij ging gewoon naar het sekreet om aan
zijn gerief te komen. Openbare toiletten in
steden boden al vroeg gelegenheid voor sek
suele ontmoetingen.
De belangrijkste man in de kring rond Za-
charias Wilsma was ene Florisz, die contact
met verschillende 'nigten' had waaronder Lo-
dewijk, kok op het hof van de stadhouder, en
Joost, een sergeant uit de Poststraat. Deze
'nigten' werden nader aangeduid door het hof
als 'soodanige personen, welk onder haer ge
selschap behoorden en met malkanderen de
bekende vuiligheden quaemen te bedrijven'.
