KINEMATOGRAAF
LEVENDE SCHILDERIJEN F
LeoVd-'r^tA. *1
sgt5^s3fX
tentoongesteld door den
('(Jitgeeanden door dr Hoeren A u</nst en Louie Lumürt
te Lj/on).
Nauwelijks Liiivfi Edison's Kinetoakoop de gmisehe wereld verstomd doen
Klauti niet de voorstelling tiui beweegbare beelden, of reeds is iets groo-
ters Cu schooners uitgevonden, waaraan de werking vui de Kiuelos-
eoop (beweegbare natuurgatrowwa beelden) teil grondslag ligt, maar dit
toestel zoodanig verbetert, dat men iuplaats van beeldjes vtq een paar
duim grootte, geheele strnatscènes en tafereeltjes met honderden ns«D#chra
«et, alles in natuurlijke grootte.
Deze beelden worden door middel van den .Kinematograaf" op een
sterk gespannen «Loek geworpen. 2y zien er niet uitnls schaduwbeelden,
doelt volkomen luituurlpk, landschappen en bouwkundige afbeeldingen be
vatten dezelfde jierspactief als de beste panorama's. En toch hoeveel ver
schillen ze nog. Een panorama is levenloos, doch bier w allee natuurgetrouw
Wat er leeft ca zich beweegt, bet verkeer op «kraton en pleinen, hot golven
der wereldzee, dat allee zten we "toot 'onze oogen ïoo_getwnat» alaeagen
we de tastbare werkelijkheid,
Niet* is er van U< voren op ingericht ojn effectbejag te maken. De
pbotographiscbe plaat is in elke stadium van beweging opgenomen en geeft
alles getroow terug.
De grondgedachte van bet toestel is niet nieuw ze wü roods verwe
zenlijkt tjj den .Zootrop en Prtutinoknp" waarin de «nel-photoarnpbic van
de beweging van een inensch, paard of bond in sncldraaiende beweging
wordt gebracht en (bovendien hel belicht) en wel met zoo groate «neltieia
dat men de tusScheoruimteu niet lun zien en zoo de eene beweging in de
andere vervloeit, zoodat het ona tocljjkt als zagen we werkelijk «n mens.dk
loepen, «en ptiard rennen of een hond springen, De bljjveode indrnk van
de scherp verlichte beeldjes op het netvlies van het oog ia oorzaak dat wjj
het beeld zich zien bewegen.
Doch welk en verschil lusschen deze primitieve toestelletjes eu den
kinematograaf! De kolossale vooruitgang op photögraphisch gebied stelt
ons in staat met dit toestel alt» wat voor de camorn geschiedt in alle kleine
stadiums van beweging op te nemen en vost te hechten op een band, dat
zich in een luchtdichte kast loodrecht afwikkelt- De kast ia voorzien van
een objectief, dat zich niet bepaalde tusBchcoruimten opent en sluit en zoo
ontstaat wn rjj afbeeldingen die onderling weinig verschillen, doch geznmelpk
de levendigste scènes weergeven. In met tuinder dan 15 doelen verdeelt
bet toestel de bewegingen van dén seconde, de strook van «ollodium neemt
dus in 6£a seconde 15 afbeeldingen op en om de bewegingen van tón mi
nuut op te nemen beeft hjj 900 fotographien noodig of een strook van 18
Meter leng Pu en 3 c, M, breedte,
Op dezelfde wjjze brengt de Kinematograaf weder te voorschijn wat
hjj heeft opgenomen. Door electrisch licht bestraald, ontrolt zich de Collo-
Strooibiljet, verspreid door Christiaan Slieker, ten behoeve van de 'kinematografische' tentoonstelling
Levende Schilderijen op de Leeuwarder kermis in 1896
Film op de kermis
In Leeuwarden ontstond een nieuwe verto
ningscontext, toen Christiaan Slieker in 1896
een filmvertoning op de jaarlijkse juli-kermis
verzorgde, één van de grootste Nederlandse
kermissen op dat moment. Slieker was hier
mee de eerste exploitant van een reisbioscoop
die van kermis naar kermis trok en koploper
in een belangrijke trend. Door Slieker werd de
kermis namelijk in de vroege periode een van
de belangrijkste vertoningscontexten van
film. De verwachtingen voor deze eerste ge
projecteerde filmvertoning in Leeuwarden
waren hooggespannen. Slieker verspreidde
strooibiljetten door de stad, waarin hij de wer
king van de kinematograaf uitlegde. 'Levende
schilderijen, tentoongesteld door den Kinema
tograaf', kopte het biljet. De werking, herkomst
én mogelijkheden van de kinematograaf wer
den uitgelegd. De Leeuwarder Courant be
steedde voor de kermis al uitgebreid aandacht
aan Sliekers kinematograaf. Een artikel van 17
juli 1896 begon als volgt: 'Niets nieuws onder
de zon' of, om met R. Akiba te spreken, 'Alles is
schon da gewesen', hetgeen men van de
meeste kermisvertooningen zou kunnen zeg
gen. Niet echter van de Kinematograaf, te zien
in eene op het Zaailand, tegenover het Ge
rechtshof, geplaatste tent.'
De kermisvoorstelling verliep echter niet
bepaald vlekkeloos. Slieker kon pas halver
wege de Leeuwarder kermis aanwezig zijn,
doordat hij last had van technische proble
men. Gelukkig was zijn moeite niet voor niets.
De Leeuwarder Courant meldde dat de voor
stellingen 'de algemene belangstelling in
hooge mate opwekten'. De breuk met de kine-
toscope was overigens niet zo groot als het
lijkt: Slieker vertoonde filmpjes van een boks
wedstrijd, een gevecht in een herberg en een
serpentinedanseres, allemaal gemaakt voor de
kinetoscope. Het mocht de pret niet drukken.
Na het succes in Leeuwarden sloeg Slieker
zijn vleugels uit en reisde door naar kermissen
in steden als Haarlem, Alkmaar, Utrecht en
Nijmegen. In de winter nam hij zijn intrek in
vaste zalen. In Leeuwarden herhaalde hij van
23 t/m 27 januari 1897 in de Stadsschouwburg
zijn succes van de juli-kermis. Dit was meteen
de enige keer dat het publiek in 1897 'Edisons
wonder' in vol ornaat kon zien. Op de zomer
kermis van dat jaar was geen film aanwezig.
Wel stonden er een aantal kermisexploitan
ten, die in de jaren daarna over zouden stap
pen op film, zoals Albert Frères met een
theater met acrobatenshows, Herman Fey met
een Palais Cristal Oriental en Hommerson
Fils met een luchtschommel. In 1898 was Slie-
ker wel weer aanwezig op de Leeuwarder juli-
kermis, maar toen was hij niet langer de enige
filmexploitant aldaar: Carmine Riozzi was ook
aanwezig met zijn 'Koninklijke gebreveteerde
Cinomatograaf annex de Bioscoop'.
Vertoningen in vaste zalen
Vanaf 1898 werden filmvertoningen in vaste
zalen in Leeuwarden gangbaarder. Hotel-café
Centraal gaf van 9 t/m 11 november zes verto
ningen per dag met de Bioscoop, een nieuw
apparaat voor filmprojectie. Koningin Wilhel-
mina was Nederlands eerste filmster: haar in
huldiging in 1898 was vastgelegd op film en
deze filmpjes waren razend populair. 'Voor
hen, die de inhuldigingsfeesten te Amsterdam
niet konden bijwonen en zich moesten tevre
den stellen met het lezen van de beschrijving
daarvan in dagbladen, is thans de gelegenheid
geopend, zich eenigszins schadeloos te stel
len. Zij behoeven daartoe slechts een bezoek