De komst van de radio Lcovo.'in} LA.il Aldert Toornstra Op 25 december 1928 hield de VARA een 'Luister-Bijeenkomst' in zaal Excelsior aan de Groningerstraat en konden de talrijke aanwezigen naar een kerstrede luisteren die in het Amsterdamse Concertgebouw werd uitgesproken. De toespraak werd in diepe stilte aange hoord en aan het einde werd de onzicht bare redenaar door de aanwezigen met applaus beloond. Ook de zang en muziek nummers kwamen onberispelijk door, zo dat deze bijeenkomst bijzonder geslaagd was. Een hele verbetering vergeleken bij de bijeenkomst van de stedeljke afdeling van de SDAP in Zalen Schaaf op 17 september 1925. Bij de afscheidsrede van Troelstra in Den Haag kwam door de gebrekkige radio het gesproken woord nogal krasserig door in de zaal. Zo kon lang niet alles van deze historische gebeurtenis - draadloos over geseind via verzendstation Hilversum - goed worden verstaan. Nog maar weini gen beschikten in die jaren over een eigen radiotoestel en dus was zo'n bijeenkomst meteen een mooie gelegenheid met het 'wonder' van de radio kennis te maken. Het was tenslotte nog maar 5 jaar geleden dat de eerste echte radio-uitzendingen van start waren gegaan. De eerste radio-uitzending vond op 6 november 1919 plaats toen de in Weidum geboren Hanso Hendricus Schotanus a Steringa Idzerda van uit zijn huiskamer in Den Haag een gevarieerd muzikaal platenprogramma verzorgde. Door dat hij de uitzending van deze 'Soiree Muzi kaal' per advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant had aangekondigd, werd het de eerste echte publieke radio-uit zending in ons land. De enthousiaste radio pionier Idzerda wilde langs draadloze weg zowel muziek als gesproken woord in elke huiskamer brengen. Zijn in 1918 opgerichte bedrijfje Nederlandsche Radio Industrie (NRI) fabriceerde de toestellen en zijn eigen zender Prachtige Concerten Gratis Gegeven (PCGG) zou voor de programma's gaan zorgen. Om aandacht te vragen voor deze nieuwe mogelijkheden vonden er in februari 1919 tij dens de Jaarbeurs in Utrecht demonstratie uitzendingen plaats waarvoor Idzerda een zendmachtiging kreeg voor de duur van de beurs. Daarna kreeg hij voor het uittesten een fabrikantenmachtiging en zo vonden er op zo genaamde demonstratietijden, 's avonds tus sen 8 en 11 uur, regelmatig concerten en muzikale voordrachten plaats. Ze werden draadloos overgebracht op een bepaalde golf- lengte (1070 M) door middel van de Radio Te lefonie Zender van Idzerda en waren in een omtrek van zo'n 700 km van Den Haag door bezitters van een ontvangtoestel te beluiste ren. Er kwamen zelfs reacties vanuit Engeland en het dagblad The Daily Mail sponserde in de zomer van 1924 de klassieke concerten, die toen iedere avond vanuit het Scheveningse Kurhaus werden uitgezonden. De zender PCGG werd al snel populair maar Idzerda ver keerde voortdurend in geldnood, terwijl ook de verkoop van ontvangtoestellen achter bleef. Dit leidde in de herfst van 1924 tot het faillis sement van de NRI, waardoor ook de uitzen dingen werden gestaakt en de zendmachtiging werd ingetrokken. Willem Vogt (links) met de technicus van de N.S.F. - ingenieur White - in de studio van de Hilver- sumsche Draadloze Omroep. Foto uit Het Leven, 27 maart 1926 Collectie Aldert Toornstra

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2016 | | pagina 18