De komst van de radio
Lcovo.'in} LA.il
Aldert Toornstra
Op 25 december 1928 hield de VARA een
'Luister-Bijeenkomst' in zaal Excelsior aan
de Groningerstraat en konden de talrijke
aanwezigen naar een kerstrede luisteren
die in het Amsterdamse Concertgebouw
werd uitgesproken.
De toespraak werd in diepe stilte aange
hoord en aan het einde werd de onzicht
bare redenaar door de aanwezigen met
applaus beloond. Ook de zang en muziek
nummers kwamen onberispelijk door, zo
dat deze bijeenkomst bijzonder geslaagd
was. Een hele verbetering vergeleken bij de
bijeenkomst van de stedeljke afdeling van
de SDAP in Zalen Schaaf op 17 september
1925. Bij de afscheidsrede van Troelstra in
Den Haag kwam door de gebrekkige radio
het gesproken woord nogal krasserig door
in de zaal. Zo kon lang niet alles van deze
historische gebeurtenis - draadloos over
geseind via verzendstation Hilversum -
goed worden verstaan. Nog maar weini
gen beschikten in die jaren over een eigen
radiotoestel en dus was zo'n bijeenkomst
meteen een mooie gelegenheid met het
'wonder' van de radio kennis te maken. Het
was tenslotte nog maar 5 jaar geleden dat
de eerste echte radio-uitzendingen van
start waren gegaan.
De eerste radio-uitzending vond op
6 november 1919 plaats toen de in
Weidum geboren Hanso Hendricus
Schotanus a Steringa Idzerda van
uit zijn huiskamer in Den Haag een gevarieerd
muzikaal platenprogramma verzorgde. Door
dat hij de uitzending van deze 'Soiree Muzi
kaal' per advertentie in de Nieuwe
Rotterdamsche Courant had aangekondigd,
werd het de eerste echte publieke radio-uit
zending in ons land. De enthousiaste radio
pionier Idzerda wilde langs draadloze weg
zowel muziek als gesproken woord in elke
huiskamer brengen. Zijn in 1918 opgerichte
bedrijfje Nederlandsche Radio Industrie (NRI)
fabriceerde de toestellen en zijn eigen zender
Prachtige Concerten Gratis Gegeven (PCGG)
zou voor de programma's gaan zorgen.
Om aandacht te vragen voor deze nieuwe
mogelijkheden vonden er in februari 1919 tij
dens de Jaarbeurs in Utrecht demonstratie
uitzendingen plaats waarvoor Idzerda een
zendmachtiging kreeg voor de duur van de
beurs. Daarna kreeg hij voor het uittesten een
fabrikantenmachtiging en zo vonden er op zo
genaamde demonstratietijden, 's avonds tus
sen 8 en 11 uur, regelmatig concerten en
muzikale voordrachten plaats. Ze werden
draadloos overgebracht op een bepaalde golf-
lengte (1070 M) door middel van de Radio Te
lefonie Zender van Idzerda en waren in een
omtrek van zo'n 700 km van Den Haag door
bezitters van een ontvangtoestel te beluiste
ren. Er kwamen zelfs reacties vanuit Engeland
en het dagblad The Daily Mail sponserde in de
zomer van 1924 de klassieke concerten, die
toen iedere avond vanuit het Scheveningse
Kurhaus werden uitgezonden. De zender
PCGG werd al snel populair maar Idzerda ver
keerde voortdurend in geldnood, terwijl ook
de verkoop van ontvangtoestellen achter bleef.
Dit leidde in de herfst van 1924 tot het faillis
sement van de NRI, waardoor ook de uitzen
dingen werden gestaakt en de zendmachtiging
werd ingetrokken.
Willem Vogt (links) met de technicus van de N.S.F. - ingenieur White - in de studio van de Hilver-
sumsche Draadloze Omroep. Foto uit Het Leven, 27 maart 1926
Collectie Aldert Toornstra
