Ver. Oranje Nationaal
SUB-COMITÉ VOLKSSPELEN
LeoVAr2U.it
VOLK8 SPELEN - GECOSTUMEERD VOETBAL
LEVEND SCHAAKSPEL
r KUIPJESTEKEN
Aanmelding voor f MASTKL1MMEN
l VAARDIGHEIDS WEDSTRIJD
(minimum-leeftijd 16 jaar), tot Zaterdagavond a.a., 6 uur
Gecostumeerd voetbal voor Uw lachspieren.
Levend Schaakspel met levende stukken, d. w. x. Koning
en Koningin te paard; verder alle stukken door levende
figuren voorgesteld, in de mooiste costumes voor dit doel
vervaardigd.
Entrée tribune 1.50, staanplaats ƒ0,30.
Leden „Oranje Nationaal" toegang op vertoon van de
ledenkaart tegen reductie aan de kassa.
Voorverkoop voor niet-leden: Rustkus, Sigarenmagazijn.
Oosterstraat; Berndes. Boekhandel, Nieuwestad.
Advertentie Leeuwarder Courant, 3 september
1948
die jaren duidelijk de twee beste schakers van
Philidor en ook van Friesland. Zij werden in
die open koets vergezeld door twee pages, die
tot taak hadden op het speelterrein de zetten
van Kramer en Van den Tol door te geven aan
Jan van Vliet, die gewapend met een micro
foon de partij van commentaar zou voorzien.
Ook indicateur Dirk Boven - hij had de taak
om tijdens de partij de door de schakers aan
gegeven zetten op de juiste manier aan de
spelers over te brengen - had in dat door twee
paarden getrokken rijtuig plaats mogen
nemen.
Achter Jan van Vliet en het eerste rijtuig
volgde dan het witte leger, de koning, de
koningin, de beide bisschoppen (lopers),
twee witte paarden met ruiters in harnas en
gewapend met lansen, twee speciaal gecon
strueerde torens met dragers eronder en de
acht pionnen. Al deze stukken waren in prach
tig witte kostuums gestoken. De paarden wer
den bereden door de Martenaruiters uit
Cornjum.
Daarachter een soortgelijk leger, maar dan
in het rood gekleed en met zwarte paarden.
Vervolgens de vier lijkendragers, geünifor
meerde vrijwilligers van de Leeuwarder afde
ling van het Rode Kruis, die op de ijsbaan
met echte draagbaren voor de afvoer van de
gesneuvelde stukken moesten zorgen.
En de stoet werd gesloten door een horde
gekostumeerde voetballers, die na afloop van
de schaakpartij aan bod zouden komen.
Ook al doordat de weergoden van harte
meewerkten, trok de tocht door de stad gewel
dig veel bekijks: de toeschouwers stonden op
veel plaatsen rijen dik langs de route. Twee
keer moest men halt houden om de dragers
van de torens even te verlossen van hun zware
last. Volgens de verslaggever van de Leeuwar
der Courant zaten Kramer en Van den Tol er bij
deze overweldigende belangstelling wat onbe
hagelijk bij. Zij waren dergelijke mensenmas
sa's bij een schaakpartij duidelijk niet gewend.
De schaakpartij op het ijsbaanterrein
Ook op het ijsbaanterrein was de publieke be
langstelling enorm. Dat kwam natuurlijk niet
alleen op de schaakpartij af; ook de rest van
het programma beloofde de nodige jolijt. Er
was weliswaar een kleine tribune neergezet,
maar die was in de verste verte niet groot ge
noeg om alle toeschouwers te bergen. Het
publiek stond op de dijkjes, maar ook gewoon
op het gras vlak naast het schaakbord. Dit
'bord' was 32 meter bij 32 meter groot en elk
veld had dus een grootte van 4 bij 4 meter.
De helft van de velden was wit gespoten,
de andere helft gewoon grasgroen.
Henk Smink, die foto's van het gebeuren
aanleverde, was als jong Philidorlid een der
rode pionnen. Hij herinnerde zich nog dat hij
niet al te lang hoefde te staan, want als cen
trumpion werd hij al snel afgeruild en door de
Rode Kruisjongens van het veld gedragen. Bij
zo'n trieste gebeurtenis speelde het muziek
korps steevast enkele strofen uit de treurmars
van Chopin.
Op het ijsbaanterrein aangekomen werden
Kramer en Van den Tol op hun hoge zetels ge
holpen (per slot van rekening is enig overzicht
wel gewenst bij zo'n geweldig groot bord),
namen alle stukken hun beginposities in en
sprak de heer H. Landstra als vice-voorzitter
van het plaatselijke organisatiecomité voor de
Leeuwarder Oranjefeesten enige woorden. Hij
heette onder anderen loco-burgemeester M.H.
Geerts en wethouder van onderwijs J.K. Dijk
stra welkom. Deze heer Landstra was in het
dagelijks leven directeur van de LPF (Leeuwar-
der Papierwaren Fabriek) en niet alleen
schaaklieffiebber, maar ook lid van Philidor.
Werknemers van zijn bedrijf hadden hand
en spandiensten verricht bij de voorbereiding
van het spektakel. Na enige inleidende woor
den van Van Vliet gaven enkele fanfarestoten
vervolgens de aanvang van de partij aan.
Toen brak de strijd los, waarbij Van Vliet zelf
als commentator optrad. Al snel viel het eerste
slachtoffer, een rode bisschop. Terwijl het
slachtoffer per draagbaar werd afgevoerd,
sprak Van Vliet plechtig de door de journalist
van het Friesch Dagblad voor de eeuwigheid
opgetekende woorden:
"'t Gemijterd hoofd buigt zich ter aard en zijgt
ineen,
't Ontzielde lichaam gaat per baar thans heen."
Op soortgelijke wijze voorzag hij elke zet van
commentaar, zoals ook bij de afgang van een
andere bisschop:
"Met ere sneuvelt hij en geeft zijn bloed,
In dienst des Konings, zoals het wezen moet."
Langzaam maar zeker werd het duidelijk dat
de roden het erg moeilijk hadden. Uiteindelijk
kon de rode koning het mat niet meer ontlo
pen en moest hij zich gewonnen geven. Hij
begaf zich te paard naar de witte koning, aan
wie hij, na van zijn ros nedergedaald te zijn,
plechtig zijn ontblote zwaard overreikte.
Jubelklanken volgden op de treurmuziek.
Plotsklaps kwamen er witte vlaggen uit de
rode torens en oranje uit de witte. De witte
soldaten staken hun lansen omhoog.
Toen verzamelden beide legers zich op het
middenveld en speelde het muziekkorps ach
tereenvolgens het Wilhelmus, het Engelse
volkslied (er waren ook enkele Engelse gasten
onder de toeschouwers, onder anderen de
voorzitter van de schaakclub in Norwich,
waarmee Philidor in die tijd vriendschaps
banden onderhield) en het Friese volkslied.
En daarmee kwam een einde aan een
schaakshow, zoals noch daarvoor, noch
daarna ooit in Leeuwarden te zien is geweest.
En dan te weten dat Jan van Vliet het nog veel
spectaculairder had willen maken door de to
rens te vervangen door echte olifanten, die hij
bij het door Nederland toerende circus Strass
burger had proberen los te krijgen. Helaas
