Echtgenoot Mata Hari heeft ook een
Leeuwarder verleden
Leovax2U.it
Jan Faber
Dit voorjaar werd een opmerkelijke bij
vangst gedaan tijdens een gelegenheids-
onderzoekje in het kader van de tweede
editie van de landelijke manifestatie Open
Joodse Huizen. Ik trof tijdens een onder
zoek naar de bewoningsgeschiedenis van
de panden Bij de Put 11 en 13 in laatstge
noemd pand de naam Rudolph MacLeod
aan. Tot nu toe was volledig onbekend dat
deze latere echtgenoot van Mata Hari een
Leeuwarder verleden had.
Na het doorspitten van enkele
wijkregisters terug in de tijd
bleek de bewoningsgeschiedenis
van het pand Bij de Put 11 abrupt
te stoppen in 1862. Ook in de Volkstellingen
van 1829 en 1839 werd nummer 11 overgesla
gen. Nader onderzoek wees echter uit dat het
betreffende kadastrale perceel in 1832 als
'school' werd aangeduid, waarbij het belen
dende pand Bij de Put 13 dienst deed als wo
ning van Henricus Jacobus Beizeit, onder
wijzer der jeugd. Bij de Put 13 had hij geërfd
van zijn ouders die het al in 1773 hadden aan
gekocht.
Toen zich in 1818 plotseling de gelegenheid
voordeed om het pand Bij de Put 11 aan te
kopen van de erven Semler, liet Beizeit deze
kans niet voorbij gaan en opende er na enige
aanpassingen een privéschooltje voor lager
onderwijs. Dit schooltje heeft tot 1847 bestaan,
waarna de oud-onderwijzer ging rentenieren
in Huizum.
Beide panden Bij de Put 11 en 13 werden ver
volgens verhuurd aan particulieren. Toen uit
pure nieuwsgierigheid vanuit het adresge-
wijze bevolkingsregister uit de periode 1859
1876 een pagina terug werd gebladerd, bleek
dat nummer 13 tussen 12 mei 1860 en 12 mei
1861 werd verhuurd aan het gezin van een
beroepsmilitair, de op 11 februari 1825 te Kam
pen geboren kapitein John Brienen MacLeod,
diens echtgenote Dina Louisa Baronesse
Sweerts de Landas, hun twee kinderen, name
lijk de latere KNIL militair en echtgenoot van
Mata Hari, Rudolph (1856-1928) en zijn jongere
zusje Louise Jeanne (1857-?) en last but not
least hun Zeeuwse dienstbode Anthonia Phi-
lomina van Benthem, aan wie de MacLeods
blijkbaar nogal gehecht waren.
Het gezin had zich op 1 mei 1860 vanuit
Bergen op Zoom gevestigd in Leeuwarden,
waarheen vader John waarschijnlijk was over
geplaatst om te dienen bij het 8e Regiment
Infanterie. Blijkens de online te raadplegen
Militaire Stamboeken was John op 21 juni 1841
benoemd tot 'kadet voor het wapen der Infan
terie' en werd hij op 7 september 1844 bevor
derd tot korporaal. Op 23 juni 1845 werd hij bij
Koninklijk Besluit bevorderd tot tweede luite
nant bij het 5e Regiment Infanterie.
In november 1861 overleed huurbaas Henri-
cus Jacobus Beizeit, waarna beide panden op
31 maart 1862 publiek werden verkocht. Het
gezin MacLeod was een half jaar eerder reeds
verhuisd naar het Zuidvliet, alwaar ze tot 12
mei 1863 zouden blijven wonen. Het oorspron
kelijke pand aan het Zuidvliet ter hoogte van
de Blauwe Brug werd reeds vóór 1877 gesloopt
en vervangen door drie woningen, gescheiden
door een steeg en omgenummerd tot Zuidvliet
296, 294 en 294a. Deze woningen zijn op hun
buurt een aantal jaren geleden vervangen door
nieuwbouwappartementen, waarvan de bene
denverdieping tegenwoordig in gebruik is bij
fitness-studio Fit4Lady.
Op 12 mei 1863 tenslotte, verhuisde het
jonge gezin naar hun laatste adres in Leeuwar-
den, en wel naar de Poststraat 35, op nog geen
50 meter afstand van de plek waar op 7 augus
tus 1876 Rudolphs toekomstige echtgenote
Margaretha Geertruida Zelle, alias Mata Hari,
zou worden geboren en waar op de late na
middag en avond van 19 oktober 2013 een
allesverwoestende brand om zich heen greep.
Het geboortehuis van Mata Hari kon evenwel -
Uiterst links het pand Bij de Put 13 in 1927
