net als hun zoons, een goede opleiding te
geven, juist om ervoor te zorgen dat zij, en
later ook Wil, niet in een affiankelijke positie
terecht zullen komen. Moe Van Gogh-Carben-
tus was namelijk al 32 toen zij in 1851 in de
Haagse Kloosterkerk trouwde met Dorus van
Gogh. Hij was overigens maar twee jaar jonger
dan zij. Het had voor Moe weinig gescheeld of
zij had als oude vrijster door het leven moeten
gaan, voor geld affiankelijk van haar familie,
zonder kinderen of de mogelijkheid op haar
eigen manier invulling te geven aan haar
leven. Door het huwelijk keren haar kansen.
Ze krijgt uiteindelijk zeven kinderen van wie
ze er zes groot mag brengen. Maar ze zal ook
doordrongen zijn geweest van de noodzaak
voor jonge meisjes om met een goede oplei
ding, als onderdeel van een brede opvoeding,
de kansen op het vinden van een geschikte
huwelijkspartner te vergroten, of toch op zijn
minst om als ongetrouwde vrouw met een
baan niet affiankelijk te zijn van anderen. Ze
levert daaraan haar bescheiden bijdrage door
op verschillende van de standplaatsen van
haar man klasjes voor brei- en naaionderwijs
op te richten, maar vooral dus door haar doch
ters kansen te bieden die zijzelf niet kreeg.
Anna van Gogh
In Leeuwarden werd Rebecca Plaat onder
steund door een team van twaalf leraren. Deze
burgemeestersdochter uit het Groningse Mid-
delstum stond bekend om haar kordaatheid,
de leerlingen vonden haar zelfs streng. Het
geen voor ouders weer een reden was om een
voorkeur te hebben voor deze school en haar
vorm van les- en leidinggeven. Zo verplichtte
zij haar leerlingen met thuis te corresponde
ren in het Frans of Engels. Anna moest vanaf
dag één overschakelen op het Engels wanneer
zij met thuis wilde communiceren. Op 6 ja
nuari 1874 formuleert Anna haar gevoelens na
de kerstvakantie in Helvoirt te hebben doorge
bracht als volgt: 'Miss Plaat is zo zo'. Anna
heeft een hekel aan het verplicht brieven
schrijven in het Engels: 'I should like to do it
so much in Dutch', schrijft ze aan Theo. Later
vermant ze zich en draait ze bij, wanneer ze
aan haar jongere broer schrijft, dat zij zich
beter zou moeten realiseren wat een geluk zij
heeft met haar familie en met de kansen die
zij krijgt door deze opleiding te mogen volgen.
Begin 1874 lijkt thuis knusser dan het vooruit
zicht van (de slaapzaal van) de Grote Kerk
straat in Leeuwarden.
Anna heeft in Leeuwarden na aanvankelijke
heimwee, die vooral betrekking had op het
weg zijn van het ouderlijk huis en de beper
king in het hebben van contact met thuis, nu
dat alleen nog in brieven in het Engels kan,
uiteindelijk toch een goede tijd. Van haar
wordt in haar eerste jaar ook een portretfoto
gemaakt bij de Leeuwarder fotograaf H.A.K.
Ringler. Zo'n foto werd vaak verstuurd aan fa
milie of goede vrienden. Wanneer men elkaar
niet dagelijks kon zien, was er tenminste nog
een waarheidsgetrouwe foto. Dit exemplaar
werd op de achterkant van een opschrift 'voor
Theo' voorzien.
Anna is op kostschool succesvol en doet in
december 1873 examen in Engels en handvaar
digheid. Voor beide vakken slaagt zij ook. En
wanneer zij voor de kerst terugkeert naar haar
ouders, doet zij op 24 december 1873 belijde
nis als lidmaat van de hervormde kerk ten
overstaan van haar vader als dominee van Hel-
voirt en zijn gemeente. Anna inmiddels 18,
bijna 19, maakt grote stappen op weg naar de
volwassenheid. Toch gaat zij in januari terug
naar Leeuwarden om zich er voor te bereiden
op haar examen Frans. Haar ouders hebben
vertrouwen in haar en gunnen haar ook dit
onderdeel van haar opleiding af te maken. He
laas maakt Anna van de geboden mogelijkheid
onvoldoende gebruik en zakt voor haar exa
men. In brieven aan met name Theo, zoals die
van 24 februari, gaat het ook al over geld ver
dienen, geld inbrengen thuis om in het onder
houd te kunnen voorzien of de mogelijkheid
creëren voor Lies om ook naar school te gaan...
In april valt de definitieve beslissing: Anna's
schooltijd zit erop. Zij keert terug op het ou
derlijk nest, maar met twee diploma's op zak
en veel ervaring rijker.
De ouders Van Gogh zijn overtuigd geraakt
van de kwaliteit van de kostschool te Leeuwar
den. De dominee vindt zijn dochter gegroeid.
Dat zal ook snel een vervolg krijgen wanneer
13
Anna van Gogh, door H.A.K. Ringler, Leeuwar
den 1872-1873 Collectie Van Gogh Museum Amster
dam
Vincent, die sinds 1873 in Londen in de kunst
handel werkt bij de firma Goupil, vanwege de
vakantie een aantal weken naar Helvoirt komt.
Anna en hij kunnen het sinds hun jonge jaren
als oudsten van het gezin goed vinden. In zijn
verhalen over zijn werk en het leven in de En
gelse hoofdstad is Vincent zo positief en de
geluiden die Dorus van zijn broer Cent krijgt
over het functioneren van zijn oudste zoon
onderschrijven dat. Vincent staat op een mo
ment dat een carrière in de kunsthandel hem
lijkt toe te lachen. Daarnaast haalde Anna het
jaar ervoor een diploma Engels en zij zou zeer
geschikt zijn in het onderwijs of als gouver
nante. Er vallen dingen samen en de dominee
en zijn vrouw komen tot een besluit. Zij ver
trouwen het Vincent toe om zijn oudste zus te
begeleiden op de reis naar Engeland en haar te
helpen bij het vinden van een baan. Zulks ge
schied: op 14 juli nemen Anna en Vincent de
huiftar naar Oisterwijk om vanaf daar per
