Hoezo Dronrijp?
Ingrid ten Have
5 mei 2016. Het is heerlijk zomers weer. Ik
ben al vroeg in de Prinsentuin, want ik wil
het aansteken van het bevrijdingsvuur niet
missen. Ik struin nog even wat rond. Dan
hoor ik de doedelzakken, de pipes en
drums, symbool voor de bevrijders, ze
komen eraan. Ze staan boven op de heuvel
bij het monument voor de gevallenen met
alle kransen en bloemen. Ik luister naar de
toespraken en zie hoe het vredesvuur op
nieuw aangestoken wordt. Leeuwarden is
weer vrij.
Het monument in Dronrijp Foto: Harry Drent
Ik loop daarna het festivalterrein over,
kom onderweg naar huis nog langs een
boekenkraampje en neus even door het
aanbod. Er staat van alles, maar dan valt
mijn oog op een boek met op de voorkant de
executie van Dronrijp. Precies die foto met dat
kruisje onder aan de oever, met de brug op de
achtergrond, die in mijn vaders fotoverzame
ling zit. Ik blader er doorheen. Ja, hier lijkt het
verhaal in te staan rond die executie. Dat wil ik
lezen.
Mijn vader heeft mij verteld over zijn werk
in het verzet hier in Leeuwarden. Later leerde
ik, dat hij van alles deed: hij was betrokken bij
de KP, in ieder geval met wapenleveringen. Hij
had onderduikers in huis. En hij is in de Hon
gerwinter met kinderen achter in de auto
dwars door de SS-linies op de Afsluitdijk gere
den.
Hij heeft me ook verteld, dat hij net op tijd
gevlucht was, dat hij bij Dronrijp zijn leven
had kunnen laten. En daar stond ik nu met het
boek over die standrechtelijke executie in
handen. Ik wist al een belangrijk deel van zijn
verhaal. Wiert ten Have was in het centrum
van Leeuwarden, toen iemand hem waar
schuwde: 'Ten Have, wegwezen, de nazi's pos
ten bij je huis.' Hij is nog naar een hoek van de
Swammerdamstraat gegaan en zag dat de SD
inderdaad op de stoep stond. Hij heeft toen de
goede raad opgevolgd en is gevlucht. Waar
heen? Naar een bevriende boerenfamilie in
Westervelde. Ik dacht eerst, dat hij daar heen
gefietst was, maar het blijkt dat hij daar met de
auto aankwam. Zelf had hij toen geen auto,
dus die is waarschijnlijk van zijn werkgever
geweest, de Rijksverkeersinspectie. Dat kan
hem onderweg bescherming gegeven hebben.
En ja, hij had ook die SS-papieren, die hij voor
het overbrengen van de kinderen uit de Rand
stad gebruikt had.
Hij kwam 's avonds in Westervelde aan. Op
de boerderij was het al redelijk donker, er
brandde alleen een klein gaspitje. In de ruimte
zaten onderduikers, dus die hielden sowieso
hun mond.
Moeten vluchten uit je huis, van je familie
en uit je stad, een dramatisch moment, maar
ik had nooit begrepen waarom. Wie had hem
verraden, zijn naam doorgegeven? Maar nu
had ik dat boekje Netferjittte, Nietfergete
ineens in handen. En daar stond het verhaal
in. Ik heb het meteen 's middags gelezen. Op
pagina 134 staat een intermezzo, dat heel ont
hullend is.
Toon Allerliefsten moest vluchten. Hij zou
eerst aan de achterkant het huis uit, maar daar
stonden de nazi's al, dus koos hij voor de voor-
kant van zijn bovenhuis, sprong uit het raam
en scheurde daarbij zijn hakspieren. Onder
vreselijke pijn wist hij iets verderop onder te
duiken. Maar hij had een belangrijk bezit, een
tas met de gegevens van 300 verzetsstrijders,
achtergelaten. Hij had die even op een stoel
gezet. Terug kon hij niet meer en zeker met de
beschadigde hakspieren moest hij nu zichzelf
in veiligheid brengen en dat heeft hij gedaan.
Het verzet moest gewaarschuwd! En dat ge
beurde, heel effectief. 'Ten Have wegwezen'
kwam op tijd.
De nazi's vonden de tas met de namen van
de 300 verzetsstrijders en de adressen van de
'actieve tien', de kerngroep van Leeuwarden.
De heksenjacht begon in de nacht van vrijdag
6 op zaterdag 7 april 1945. Dus waarschijnlijk
stonden de nazi's zaterdagmiddag in de
Swammerdamstraat op de stoep, omdat ze
mijn vader op wilden pakken, hij was een van
de verzetsstrijders. Dat is dus niet gelukt. Maar
het verhaal van mijn vader klopt. Hadden ze
hem in handen gekregen, dan was ook hij bij
Dronrijp geëxecuteerd. Uiteindelijk hebben de
nazi's maar een handjevol, volgens het boek
zeven, mensen in handen gekregen.
Ik vind het heel bijzonder, dat ik precies op
Bevrijdingsdag dit boek in handen kreeg. Een
bijzondere dag.
