Nieuws van Monumentenzorg en Archeologie
Leov&r^ LA.il
Hempensermeerpolder
In Leovardia 48 van september 2015 is in deze
rubriek aandacht besteed aan de Wergeaster-
marpolder. Bijna anderhalve eeuw na de
droogmaking hiervan werd de droogmaking
van het Hempensermeer ter hand genomen.
Het Hempensermeer is drooggemaakt in
opdracht en voor risico van vier kooplieden
uit Makkum. In 1784 zijn een dijk en een ring
vaart om het meer aangelegd. Aan de noord
zijde werd een molen geplaatst, die het 90
hectare grote meer droog moest malen. In het
voorjaar van 1785 was deze klus geklaard en
kon het land met greppels en sloten in regel
matige stukken van zes pondematen
(ongeveer 2,2 hectare) worden verdeeld.
Deze unieke indeling is tot op de dag van
vandaag intact gebleven. Vanuit de lucht is
duidelijk te zien hoe bijzonder deze verkave
ling is. Van grote hoogte is ook goed te zien,
dat er aan de noordzijde een strook grond is
gebruikt voor de aanleg van de autoweg
Leeuwarden-Drachten in het midden van de
vorige eeuw. De ringvaart en polderdijk lopen
op dit traject nu kaarsrecht. In 1788 is aan de
noordkant van de Hempensermeerpolder de
eerste boerderij gebouwd. Later kwamen daar
nog twee bij, een aan de oostkant en een aan
de zuidkant van de polder. Van deze boerderij
en is alleen de meest noordelijke overge
bleven, tegenwoordig een restaurant.
De eigenaar van de huidige, onlangs ge
restaureerde molen (een monnikmolen uit
1863) is de Monumentenstichting Boarnster
him. Deze stichting heeft samen met Staats
bosbeheer (de eigenaar van de polder) een
plan gemaakt om dit cultuurhistorische pa
reltje onder de rook van Leeuwarden beter
toegankelijk te maken. Hun doel is om de
mogelijkheden om het gebied te bezoeken en
te 'beleven' te vergroten, zonder de aanwezige
cultuurhistorische- en natuurwaarden aan te
tasten. In het kader van dit project hebben zij
bovendien de gemeente gevraagd de polder
aan te wijzen als gemeentelijk monument.
Archeologische waardenkaart
Leeuwarden
De archeologische waardenkaart van de
gemeente Leeuwarden is sinds 14 februari
2017 herzien vastgesteld. De afgelopen twee
jaar is in samenwerking met de provincie
Fryslan gewerkt aan een verdiepingsslag van
de provinciale archeologische beleidsad-
vieskaart FAMKE (Friese Archeologische
Monumentenkaart Extra). Deze gold namelijk
nog voor het grondgebied van de voormalige
gemeente Boarnsterhim, waarvan in 2014 een
deel bij Leeuwarden is gevoegd. De betref
fende archeologische (verwachtings)waarden
zijn nu aan de gemeentelijke waardenkaart
toegevoegd.
Goed zichtbaar is, dat het aantal locaties
met een hoge waarde (rode kleur) nogal
toegenomen is. Dit betreft op de kwelderrug,
ten oosten van het voormalige Middelzeege
bied, voornamelijk terprestanten en boerde
rijplaatsen. Op het oostelijk grondgebied, het
zogeheten klei-op-veen gebied, bevindt zich
een voor Leeuwarden nieuw type vindplaat
sen van hoge waarde, namelijk veenterpjes.
Dit zijn op het veen opgeworpen woonterp-
jes. Ze dateren uit de Romeinse tijd, waarin
men het veen ging ontwateren om het te kun
nen winnen. Dit zorgde er op zijn beurt
echter voor, dat het veen inklonk, waardoor
overstromingen ontstonden door de afwate
ring van de Middelzee naar het lager gelegen
achterland. De door klei afgedekte terpjes be
vatten veel goed geconserveerde informatie
over de eerste vaste bewoners van onze regio
en hun ontginningsactiviteiten.
Ook voor het oude grondgebied van
Leeuwarden zijn op basis van uitgevoerd on
derzoek en voortschrijdend inzicht enkele
correcties doorgevoerd. Zo is de vrijgestelde
diepte voor bodemingrepen verminderd naar
dertig centimeter en de beschermingsgraad
van het oostelijk deel van de historische bin
nenstad van Leeuwarden verhoogd, om de
aanwezige historische informatie in de
bodem ook daar beter te kunnen behouden.
De archeologische waardenkaart is voor
iedereen te raadplegen via de gemeentelijke
website.
h nsK,
Uitsnede van de grieten'ijkaart van Leeuwarde-
radeel uit 1718 met daarop weergegeven zowel
de toen nog bestaande Hempenser- als de
reeds drooggemaakte Wergeastermar
