Klok-en-hamerspel tussen pijpje tabak en
Friese kandij
Het spel, dat bestaat uit vijf speel
kaarten van ieder 13 x 8,5 centi
meter in een zelfgemaakt doosje,
lijkt te smoezelig om er ook maar
enige woorden aan te wijden. Mijn nieuwsgie
righeid werd gewekt door de afbeelding van
tabaksreclame uit de Leeuwarder kruideniers
winkel van Albertus Murray Bakker op de ach
terzijde van enkele speelkaarten. Wie was
Albertus Murray Bakker? En valt er meer te
vertellen over het klok-en-hamerspel?
Het klok-en-hamerspel was in de 19e eeuw
een bekend kaartspel en werd ook wel schim-
melspel genoemd, naar de schimmel die staat
a fgebeeld op een van de speelkaarten. Op de
andere vier kaarten staan achtereenvolgens
een herberg, een klok, een hamer en een klok
en een hamer. Bij het spel horen acht speciale
dobbelstenen, speelfiches en een houten
hamer. De Weense kunsthandelaar Heinrich
Friedrich Müller wordt in een akte in het
Wener Stadsarchief vermeld als de uitvinder
van 'Glocke und Hammer'. Vermoedelijk werd
het spel tussen 1810 en 1815 in Wenen op de
markt gebracht en spoedig daarna verscheen
het ook in verschillende talen in andere Euro
pese landen. In Nederland werd het spel voor
het eerst genoemd in een advertentie in de
Amsterdamsche Courant in 1822.
LcovoTcOt
üift) GARDEN OF ASIA
Christine Sinninghe Damsté-Hopperus Buma
Enige jaren geleden werd mij door Hiltje
Wuite-Harmsma voor mijn spellenverza-
meling een klok-en-hamerspel geschon
ken. Het spel kwam van de zolder van haar
ouders, om precies te zijn: de hooizolder
van de grote boerderij van de familie
Harmsma in Olterterp.
Het is niet zo vreemd dat het spel zijn her- Het pand Voorstreek 51 op de zuidhoek van de Sacramentsstraat, waar Albertus Murray Bakker vanaf
komst vindt in Wenen. Aan het eind van de 1839 zijn winkel in kruidenierswaren dreef
18e eeuw vermaakte de gegoede burgerij zich Foto: Nykle Dijkstra
VéL>
cNinrica ino.he&tjiujunt
Chinoo^-Jndoncïjich rccitauivmt
HtttfnM
