L C OVUan) La, ft ven." Dit was de tekst die op de luifel van zijn bakkerij in Leeuwarden stond. In andere pro- sen spreekt een hoop door, zoals die van Hilcke Douwes die 'doet fragen; wat zij ut de lotterie zal dragen.' Het antwoord wordt dui delijk in de lijst: een schilderij. Er waren ver schillende leden uit aanzienlijke Leeuwarder families die loten hadden gekocht. Gerolt Camminga, onmiskenbaar een telg uit het rijke geslacht Van Cammingha, gaf als prose: "Een goede conscientie [geweten] is beter als gout; Hij is rijck genoech die op Godt betrout." Met Lyuve van Juckema zal Lieuwe van Juckema bedoeld zijn, die actief was als raadsheer bij het Hof van Friesland en die een spiegel won. Hij gaf op: "Die den prijs crijcht van Godt, heeft een goedt lot." Een andere winnaar in 1606 was wijnkoopman Frans Hendricks Ulen- burg. Hij was een neef van Saskia Uylenburgh (1612-1642), de vrouw van Rembrandt. Hij liet als prose op zijn loterijbriefje schrijven: Rien sans Dieu, oftewel: Niets zonder God. Calvinistische tegenstand Opvallend is dat een van de grootste tegen standers van loterijen afkomstig was uit Leeu warden. Dit was Viglius van Aytta (1507-1577), de staatsman die als Wigle van Zwichem was geboren in een stins ten noorden van Wirdum en die opklom tot een belangrijk bestuurder in de Nederlanden. Viglius was als voorzitter van de Raad van State een trouwe dienaar van Fi- lips II en werkte samen met landvoogdes Mar- garetha van Parma. Haar privésecretaris Tho mas Armenteros stond bekend als een corrupt figuur die graag verdiende aan loterijen. Vi- glius had een hekel aan hem, en zag loterijen als schadelijk. In de decennia na Viglius' ster ven bloedde de Europese loterijenrage lang zaamaan dood, voornamelijk door een strenger calvinistisch bewind en het verzet tegen de Spaans-Habsburgse landheer. Toch is het opmerkelijk dat zelfs Leeuwarden, zo ver in het noorden, deelnam in deze loterijencul tuur. De trekking van de loterij van 1592 ten behoeve van het Dolhuis Schilderij van Gillis Coignet uit 1593 Collectie Amsterdam Museum

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2018 | | pagina 36