Gracht werd gedempt
Huizen werden vernieuwd maar het Heerenu/altje hield sfer
Bewoners verwissel den
STADSGESCHIEDENIS VAN HOREN - ZEGGEN
10
[\e grote wijziging ondervond het
Heerenwaltje in 1884, toen het pit
toreske grachtje werd gedempt, daarna
onderging deze oud Leeuwarder straat
nauwelijks meer enige verandering in
karakter. Hier en daar werden enkele
huizen gemoderniseerd ol door nieuwe
vervangen, er verdween een tuin en er
wisselden enkele bewoners, maar het
Heerenwaltje bleet de charmante combi
natie van rustige voornaamheid en be
drijvige drukte behouden. Om het Hee
renwaltje van nu ten volle te waarderen
moet men even die prachtige tekening
van Martin vergeten, waarop het grach
tje, gezien van het Raadhuisplein, nog
voorkomt. Links ziet men het Oranje
Bierhuis, dat zich practisch onveranderd
tot in onze tijd zou handhaven en een
rij huizen, waarvan er vele vernieuwd
op de lijst van Nederlandse monumenten.
Ons voegend in het kader van deze arti
kelenreeks, bepalen wij ons tot de situa
tie van zo'n halve eeuw geleden, toen op
de Nieuwestad nog niet het neon gloeide,
toen de vaten bier nog niet op zware
trucks met opleggers werden vervoerd
en de kinderen nog in deze centrum
straat konden spelen. Ja, spelen kón je
op het Heerenwaltje! Er was altijd wel
wat te beleven in en om het Oranje
Bierhuis, waarover alleen al een boek te
schrijven zou zijn, de nabij gelegen
hoofdwacht zorgde voor „vertier", in de
bierkelders kon je fantastisch verstop
pertje spelen (in de lege vaten was je
onvindbaar) en er werd niet zelden een
streek uitgehaald door de leerlingen van
het „ezelinstituut", zoals het internaat
Poutsma in de Weerd, met een achteruit-
Gaat men de geschiedenis na van het
huis aan de overzijde van het Maria
Annastraatje, dan blijkt dat ook de be
woners van het Heerenwaltje erg ver
knocht zijn aan hun straat. We negeren
even de Franse juffrouw, die hier een
minder eerbaar beroep uitoefende en ook
Anne Hacquebord, die van 1900 tot 1910
in dit pand een winkel „in vette waren
en aardappelen" dreef en vinden dan
Aaltje Posthumus, die getrouwd geweest
is met de behanger Van der Mast, met
wie zij aan de overkant van het Heeren
waltje woonde. Als haar man overleden
is, begint zij een winkeltje, waarin van
alles te koop is, vooral kruidenierswaren
en snoep. Dirk Bouwer, die groenteven-
ter van beroep is, woont hier ook een
paar jaar; hij heeft eerst op nummer
gewoond, verhuisd dan naar nummer
zijn, rechts onderaan de woonhuizen, die
er nog staan, maar dan door bruggetjes
met het „waltsje" verbonden en vooraan
rechts het bestelkantoordat uit het wa
ter oprijst. Het is een mensenleeftijd ge
leden. Eigenlijk nog niet eens, want in
Oenkerk woont nog, zo werd ons verze
kerd, de heer Everaarts, die als jongen
bij het bestelkantoor werkte en uit het
poortje onder in de zijgevel, waarvan nu
nog het gemetselde boogje is te zien, de
pakjes in de in het grachtje liggende
scheepjes laadde.
De naam Heerenwaltje zou een verbaste
ring zijn van de Leeuwarder aanduiding
„het eerden waltsje", aangezien aanvan
kelijk de tussen Eewal en Nieuwestad
gelegen gracht geen gemetselde wal-
muur, maar een aarden wal had. Dat van
gang op het Heerenwaltje, werd ge
noemd. Eigenlijk hoorde ook het stadhuis
een beetje bij de straat. Was er niets met
de schutterij te beleven, dan was er wel
een trouwerij, die het bekijken waard
was en anders kon je op de blauwe stoe
pen ook nog prachtig bikkelen!
In het pand van P. S. Bakker vinden we
de bekende firma Joosten, een der eerste
confectiezaken in de stad. In het sous-
terrain zitten de meisjes te naaien. Het
naastgelegen pand, waarin vroeger het
Nutsgebouw gevestigd was (met Wijtze
Tuinstra als toegewijd concierge) is al bij
de zaak getrokken, waardoor er aan deze
zijde van het Heerenwaltje al enkele
nummers ontbreken. Op no. 8 zijn de pak-
kamers, waar de reizigers uitpakken, die
adverteren, dat zij in hotel De Phoenix
zijn aangekomen met hun prachtcollec-
„eerden" Heeren gemaakt werd, zou zijn
oorsprong vinden in het feit, dat de heren
boterkopers hun kantoren hier gevestigd
hadden. Via de Tontjebrug bereikten zij
het Waaggebouw. Hoe het zij, het Hee
renwaltje was in elk geval een straat,
waarin invloedrijke heren woonden, ge
tuige de grote patriciërshuizen, waarvan
er nog enkele bewaard zijn gebleven.
Verschillende panden van nu komen voor
ties. Het pand ernaast herbergt de familie
Jeelof. Vader Jeelof „de boardtsjestriker"
begint een wasserij, waarin zijn kinderen
een werkzaam aandeel hebben. Later
woon hier Louis Susanna, een man, die
velen zich nog herinneren. Suzanna is
een schriel, mager mannetje en dat
strookt eigenlijk niet met zijn beroep,
want hij is kok in hotel De Phoenixlater
is hij pachter van de M.T.S.-cantine.
twaalf en woont tenslotte nog een poosje
op nummer zestien! Onder dit hoekhuis
bevindt zich een bierkelder, die in ge
bruik is bij Komter, die aan de overkant
zijn bedrijf heeft.
Op nummer veertien woont tot 1920 de
aardappelhandelaar Haantje Poelstra, na
hem zullen tal van families het pand be
wonen. O.a. woont er „de lamme consul",
een oplichter, die zich in binnen- en bui
tenland voor alles en nog wat uitgeeft.
Hij loopt op krukken, maar wanneer het
zaak is uit handen van de politie te blij
ven, ziet hij kans over een metershoge
muur te klimmen.
Weer een huis verder woont Gerrit Jon
ker, die horlogemaker en begrafenisbode
is. Zijn vrouw, Antje van Keulen, speelt
toneel bij het gezelschap Gerlach, zijn
zoon leert het fotovak bij Dwinger op de
Grachtswal. Het naastgelegen huis heeft
dezelfde deftigheid als de bewoners; in
dit uit het eind van de achttiende eeuw
daterende huis woont de commissionair
in granen Petrus Wilhelmy, die ook lid
van de gemeenteraad is. Het huis heeft
een omlijste ingang met een kroonlijst;
helaas zijn de festoenen gedeeltelijk weg
gehaald. Op de pilasters prijken een paar
ramskoppen. De Wilhelmy's (de zoon is
ook commissionair) wonen hier bijna
dertig jaar tot 1924.
Het laatste huis vóór het Oranje Bierhuis
(eigendom van de bierhandelaar Bouwe
Kuipers en omstreeks de eeuwwisseling
geëxploiteerd door diens neef Blok)
