TWAALF VROUWEN UIT LEEUWARDEN
Kins Ui' Visscher
Vrancijntje de Boer
11
archivaris
Natuurlijk mag zij niet ontbreken,
de eerste vrouwelijke archivaris in
ons land, die het gemeente-archief
van onze stad van 1900 tot 1934 be
stuurde. Zij werd op 10 december
1868 in Akkrum geboren ,waar
haar vader Jan Visscher, doops
gezind predikant was. Door haar
moeder, Julia van Mesdag, was zij
van Vlaamse afkomst. Zij ging op
school in Leeuwarden, studeerde
o.a. in Genève voor haar akte Frans
en werkte enige jaren bij de uitge
verij van Martinus Nijhoff in Den
Haag. Het catalogiseren dat zij
daar o.a. leerde is haar later na
tuurlijk al Heel bijzonder van pas
gekomen bij haar werk op 't ar-
chief.
Totdat juffrouw Visscher de scepter
zwaaide was men, wat de geschiede
nis van Leeuwarden betrof, steeds
aangewezen geweest op wat haar voor
ganger Wopke Eekhoff verzameld en
vastgelegd had. Eekhoff was van
1838 tot 1880 in functie geweest en had
de geschiedenis behandeld tot 1848,
maar sedertdien was er geen vraag
baak meer aanwezig en het is een
van de grote verdiensten van juffrouw
Visscher geweest om deze leegte aan
te vullen. In 1942 kwam voorts een
lijvige catalogus van de stedelijke bi
bliotheek uit, een onmisbaar werk voor
hen die steeds weer uit oude archie
ven en paparassen hun wijsheid moe
ten halen.
Juffrouw Visscher toonde veel interes
se in de geschiedenis van het Friese
zilver, het schone handwerk der zil
versmeden waarop elke stad in de
oudheid kon bogen. Zij schreef, als in
leiding tot het boek van Elias Voet Jr.
dienstbode-dichteres
Wij hebben in deze rubriek al eni
ge dichteressen aan u voorgesteld,
maar durven er u met nog een in
kennis te brengen, nl. met Fran-
cijntje de Boer, dienst bode-dichte
res, die in haar tijd een bijzonder
heid was, want dienstboden plach
ten niet te dichten. Zij werd door
haar werk direct na de kinderdich
ter van Alphen genoemd en, al
kunnen we nu die gedichtjes over
brave jongens, deemoedige meis
jes, rozenboompjes en verheerlijk
te schoolboekjes niet meer zo erg
waarderenhet was toch maar heel
bijzonder dat cr voor kinderen ge
dicht werd.
Francijntje de Boer werd in 1784 in
Harlingen geboren, zij was nummer
twee en zou nog elf broertjes en zus
jes onder zich krijgen. Op haar vijf
tiende jaar ging zij in dienst en bleef
dienstbode tot haar zevenenzestigste
jaar met slechts een korte onder
breking toen zij thuis haar zieke moe
der moest verplegen en was in
die lange jaren slechts in vijf betrek
kingen; iets wat voor dien tijd al een
bijzonderheid was en ons nu als een
sprookje in de oren klinkt!
Haar kinderversjes werden zelfs in t
Frans vertaald, iets wat aanleiding
was voor een huldiging in de Tweede
Kamer, die zich toen met poëtischer
zaken bezig hield dan soms nu het
geval is.
Eigenlijk kan zij nauwelijks tot de
„Leeuwarder Vrouwen" gerekend wor
den, want zij was slechts enkele jaren
hier in dienst bij bakker B. Spoelstra.
In haar verzenbundels noemt zij zich
„dienstmaagd te Sneek". Zij dichtte
ook wel voor „grote mensen" maar
beroemd wérd zij door haar kinder
gedichtjes, die nu mét haar geheel
vergeten zijn. Een uitgave was spéci
aal geschreven voor „behoeftige kin
deren", die meer nog dan anderen
op 't hart gedrukt werd zachtmoedig,
tevreden, braaf, dankbaar, enz. te zijn.
Zij overleed in 1852.
Een schrikbarend verhaal is ver
werkt in „Het ongeluk uit ongehoor
zaamheid" waar een jongen speelt met
't geweer van zijn vader, uit de grap
aanlegt op „een oude werkster" en
haar doodschiet:
„Ach God! daar valt zij dood ter neder,
Die arme wel, maar brave vrouw,
En 't aklig gillen van het knaapje
Getuigt van zijnen diepen rouw.
In eigen tijd gezien is het toch maar
een bijzondere vrouw geweest die op
haar wijze bij droeg tot de opvoeding
en „het vermaak" van de jeugd. Zij
heeft haar grote voorganger van Al
phen geeërd door een gedicht op hem
te maken, dat wij hier tot slot doen
volgen:
Denkt gij weieens, lieve kleinen,
Die Van Alphens boekje leest!
Welk een zegen deze brave
Voor de kindren is geweest
Hoe hij, reeds aan de aarde ontweken,
Nog tot u door versjes spreekt,
Braafheid, liefde voor uw' Schepper
In uw' teedre hartjes kweekt?
Voelt gij 't jeugdig hart niet kloppen
Door gevoel van dankbaarheid,
Als hij u, zoo zacht, zoo vriendlijk,
Op den weg der deugd geleid?
Ja, gij zegt misschien bewogen:
Was Van Alphen nog op aard',
Hartlijk zouden wij hem danken,
Hij was onze erkentnis waard',
O! Gij kunt hem dank bewijzen,
Lieve Nederlandsche jeugd!
Door het volgen van zijn lessen.
Door 't betrachten van de deugd.
M. J. VAN HEEMSTRA.
„Merken van Friesche goud- en zil
versmeden" een verhandeling geti
teld „De Leeuwarder goud- en zilver
smeden uit de 16e en 18e eeuw". Zij
was lid en tevens secretaresse van het
Fries Genootschap
De Vrije Fries had vele artikelen van
haar hand. Soms waren het levensbe
schrijvingen van vooraanstaande Frie
zen, dan weer ging het over het mu-
ziekwezen in onze stad in het begin
der zeventiende eeuw, of over de ge
schiedenis van enige oude huizen in de
Grote Kerkstraat.
Toen zij als archivaris afgetreden was
ging zij op medisch advies in Amers
foort wonen, waar zij op 26 maart 1950
is overleden .Misschien denkt u wel eens
bij uzelf: wat moet dat vervelend werk
zijn om altijd in die oude stoffige ar
chieven te zitten neuzen, om inlich
tingen te moeten geven over de af
stamming van families, over vroegere
gebeurtenissen in een der stichtingen
in de stad, over hoe een straat liep,
wie er woonde in een bepaald huis, of
de naam van een of ander plein al
tijd zo is geweest, over vroegere eigen
dommen van de gemeente die wel of
niet in particuliere handen overgingen
of omgekeerd. Vergist u zich niet.
Wanneer u leest dat juffrouw Visscher
in haar laatste jaarverslag schrijft
dat zij wegens het bereiken van de
leeftijdsgrens ontslag heeft moeten
vragen, dan voegt zij er aan toe: „Ik
behoef u niet te zeggen, hoezeer het
mij ter harte gaat mijn heerlijk werk
te moeten neerleggen, dat ik nu 33 2
jaar geleden begon." Want achter de
oude paparassen is de mens te vin
den en die is interessant genoeg om te
bestuderen, zelfs de eeuwen door.
M. J. VAN HEEMSTRA
We zijn ietwat achtergeraakt met
onze Twaalf vrouwen uit Leeuwar
den" door het feit, dat enige malen
het artikeltje van deze serie wegens
plaatsgebrek moest blijven staan. Om
het dozijn dit jaar toch vol te maken,
zijn hier twee korte levensschetsen.
