A -If Ui
lsm
Fa. H. JULIUS ZOOS
de
het verled
een van
kostbaarste erf stukken
van
en
«fTSSlfc
VERHUIZINGEN
TRANSPORTEN
Bibliotheek en
archiet
OSTEIKÏOE v
LEEUWARDEN, EMMAKADE Z.Z. 62
TEL. 0 5100 - 24595 b.g.g. 25765
5
De Kanselarij:
EEN DER LEEUWEN,
DIE HET BORDES VAN DE
KANSELARIJ SIEREN
Een van de fraaiste en kost
baarste erfstukken van het ver
leden, waarover onze stad zich
mag verheugen, is de Kansela
rij, het pronkstuk van bouw
kunst, dat de eens zo schone
Turfmarkt geheel beheerst.
Bijna vierhonderd jaar geleden,
in de tijd van Filips, de koning
van Spanje en heer van Fries
land, is deze Kanselarij gebouwd,
waarschijnlijk door de „Coninck-
lijke Mayesteyts Boumeyster"
Bartholomeus Jans, die de op
dracht kreeg een waardige ze
tel te scheppen voor het toen be
staande Hof van Friesland.
Bartholomeus Jans begon met
de bouw in 1566 en zag dit „Hei
lig Huys des Regts" vijf jaar la
ter voltooid. Dat wil zeggen vol
tooid voor het Hof van Fries
land, want geheel afgebouwd is
de Kanselarij nooit.
Aan de zuidzijde, links dus van
het bordes, dat ook niet in het
midden staat, had het gebouw
nog moeten worden uitgebreid
met een zaal voor de Staten
van Friesland, maar die uit
breiding kwam nimmer tot stand.
Zolang het Hof van Friesland
heeft bestaan, tot 1811, toen het
onder de Franse overheersing
werd opgeheven, had het zijn ze
tel in deze Kanselarij.
Hier stonden dus de ontspoor
de Friezen terecht, hier werden
de zwaarste straffen geëist en
uitgesproken en van hier uit
maakten de ter dood veroordeel
den hun laatste droeve gang naar
de galg. Hier werd ook het hoog
ste bestuur in Friesland uitge
oefend.
In 1811 kwam er dus een einde
aan de functie van de Kansela
rij. Het Hof van Assises en de
Rechtbank van den eersten Aan
leg, die voor de rechtspraak het
Hof van Friesland vervingen,
hielden hun zittingen in 't Land-
schapshuis, het prachtige gebouw
ernaast, dat later plaats moest
maken voor het foeilelijke Ritske
Boelema Gasthuis, waar we nu
nog steeds tegenaan moeten kij
ken.
Spoedig evenwel vond men een
andere bestemming voor de
Kanselarij, die nu tot militair
hospitaal werd ingericht. Waar
eerst de zwaarste misdadigers
hun zonden opbiechtten, kwa
men nu de soldaten met griep
onder de wol te liggen.
Maar niet lang zouden de mili
tairen hier „vertroeteld" wor
den, want in 1814 moesten de
ziekenhuisbedden plaats maken
voor gewone kribben: van het
hospitaal werd een kazerne ge
maakt.
Weer tien jaar later werd de
Kanselarij tot Huis van Bewa
ring bestemd, of tot Huis van
Burgerlijke en Militaire Verze
kering, zoals men toen zei.
Daartoe werd het gebouw van
binnen geheel uitgebroken en
waar nodig vernieuwd.
Bijna driekwart eeuw bleef de
Kanselarij toen een gevangenis,
want eerst in 1899 werd op het
terrein van de gevangenis aan
het Blokhuisplein een nieuw
Huis van Bewaring gebouwd.
Eindelijk herkreeg het prachti
ge Kanselarijgebouw toen een
waardiger bestemming, want nu
besloot men er de archieven van
het Rijk en de Provinciale Bi
bliotheek in onder te brengen.
Ook de Bumabibliotheek vond
er op de afdeling, waar vroe
ger vrouwen werden gedetineerd
een plaats, tot deze boekerij
in de Grote Kerkstraat een ei
gen dak boven het hoofd kreeg.
De Provinciale Bibliotheek was
eerst, met de Bumabibliotheek,
gehuisvest geweest in de biblio
theeklokalen van het Paleis van
Justitie. Toen de ruimte daar
jjj
-€
DE KANSELARIJ
OP DE
TURFMARKT
voor de omvangrijke bibliothe
ken te klein bleek, moest er
naar een andere huisvestings
mogelijkheid worden uitgezien.
Die vond men, toen de provin
cie het Paleis van Justitie over
droeg aan het rijk, waarbij werd
overeengekomen, dat de boven
verdieping van het Kanselarij
gebouw, na een restauratie, ter
beschikking zou komen van de
Provinciale en Bumabibliothe-
ken, terwijl de benedenverdie
ping tot Rijksarchiefbewaar
plaats zou worden bestemd.
Die restauratie en een gedeelte
lijke verbouwing van de Kanse
larij vonden plaats in 1892,
waarbij, binnen de muren van
het gebouw, alleen de eikenhou
ten trap onder het fraaie kruis
gewelf als een herinnering aan
het prachtige interieur van
vroeger bleef bestaan.
Wie nu onder de hoge bomen
van de Turfmarkt bij de schil
derachtige gevelwand van de
Kanselarij opblikt, kan zich met
enige fantasie indenken, hoe
mooi het hier in het verre ver
leden moet zijn geweest.
Toen het smalle grachtje, dat de
Turfmarkt, de Tweebaksmarkt
en de Druifstreek doorsneed,
nog niet was gedempt, toen er
nog „een piepke" tegenover de
nauwe Koningsstraat lag en het
zeldzaam mooie Landschapshuis
nog een prachtige aansluiting
vormde met deze Kanselarij.
Maar die tijd ligt al heel ver
achter ons en alleen de oudsten
onder ons zullen zich herinneren,
hoe het hier was, toen de Kan
selarij zich nog kon spiegelen
in het water van een binnen
gracht.
FmjOLKSRSlk
Bergplaats voor meubelen Verpakken en verzenden naar alle werelddelen
Ruim een
halve eeuw
ervaring
